Wat betekent het stikstofdecreet concreet voor de veehouderij?

Het stikstofdecreet regelt een belangrijk deel en de doelstellingen uit de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), dat eerder door de Vlaamse regering werd goedgekeurd in maart 2023. In feite kan gesteld worden dat elke veehouder door dit stikstofdecreet getroffen wordt, ook de bedrijven die reeds een vergunning op zak hebben van onbepaalde duur of die afloopt na 31 december 2030. Voor elke varkens-, pluimvee of rundveehouderij zijn er in het stikstofdecreet reductiedoelstellingen vooropgesteld met daarbij horende deadlines.

Varkens- of pluimveehouders

Een varkens- of pluimveehouderij moet een ammoniakemissiereductie van 60 procent realiseren ten opzichte van de veebezetting van 2021, afkomstig van dieren in een niet-AEA-stal. Pluimvee- of varkensbedrijven met alleen maar dieren in AEA-stallen hoeven met andere woorden deze 60 procent-inspanning niet te leveren. Deze generieke doelstelling zal vertaald worden naar hun PAS-referentie 2030 die tegen 31 december 2030 voldaan moet zijn, indien de veehouder een vergunning van onbepaalde duur wil krijgen. Dit kunnen veehouders doen door het toepassen ammoniakemissiereducerende maatregel(en) uit de PAS-lijst, door het verminderen van het aantal dieren, of indien mogelijk via salderen, of een combinatie van de opties. Piekbelasters of veehouderijen in maatwerkgebieden hebben een aangepaste regeling. Ook de pluimveehouderijen en varkenshouderijen waarbij alle dieren gehuisvest zijn in AEA-stallen krijgen een PAS-referentie 2030. Deze zal dan gelijkstaan aan de referentiesituatie 2021.

Rundveehouders

Voor de rundveehouderij wordt 2026 een belangrijk jaar. In de loop van dat jaar zal de rundveesector geëvalueerd worden en kan het zijn dat de reductiedoelstellingen bijgesteld worden. Voor de periode voor 2026 zullen alle rundveehouders alvast een ammoniakemissiereductie moeten doorvoeren van minimaal vijf procent. Dit kan door een maatregel uit de PAS-lijst toe te passen, of door het verminderen van het aantal dieren of een combinatie van beiden. Door deze reductie door te voeren kunnen rundveehouders vergund geraken tot 2030. Indien een rundveehouder al een ammoniakemissiereductie met een rendement van vijf procent gerealiseerd heeft na 2014 en al vervat zit in de geldende vergunning, wordt geacht al voldaan te hebben aan de tussentijdse doelstelling. Net zoals varkens-en pluimveehouders hebben rundvee-piekbelasters of rundveehouderijen in maatwerkgebieden een aangepaste regeling.

Rundveehouders die een vergunning voor onbepaalde duur willen, zullen onder meer aan hun PAS-referentie 2030 moeten voldoen en meer inspanningen leveren. De reductie-inspanningen liggen momenteel voor de rundveesector op: 25 procent reductie voor melkvee en 28 procent reductie voor mestkalveren ten opzichte van 2021. Naast de inspanning van vijf procent mogen de emissies van vleesvee niet meer stijgen. Indien de PAS-referentie niet gehaald kan worden, zal via een passende beoordeling aangetoond moeten worden dat de neerwaartse NH3-trend niet gehypothekeerd wordt met het project.

In 2026 zal er worden gekeken hoever de rundveesector staat in het halen van de generieke doelstellingen tegen 2030. In het stikstofdecreet werd opgenomen dat tegen 2026 de sector halfweg moet zijn, dit wil zeggen dat de ammoniakemissie voor melkvee met minimaal 12,5 procent gedaald moet zijn ten opzichte van de referentiesituatie 2021, voor mestkalveren moet dit met minimaal 14 procent gedaald zijn en voor vleesvee mag de ammoniakemissie niet gestegen zijn. Indien een reductiedoelstelling van een deelsector gehaald is in 2026, zal de Vlaamse regering de reductiepercentages voor die deelsector of andere deelsector bijstellen. Zo kan het zijn dat een rundveehouder na 2026 een kleinere individuele reductiedoelstelling zal moeten doorvoeren om een vergunning van onbepaalde duur aan te vragen dan voor de actualisatie.

Omgekeerd kan uiteraard ook, indien de deelsectoren in 2026 de doelstellingen niet halen, zal er een opkoopregeling van nutriëntenemissierechten (NER) opgestart worden. In een eerste fase tot 31 december 2027 zal dit op vrijwillige basis gebeuren, maar vanaf 1 januari 2028 wordt dit een gedwongen opkoop waarvoor de exacte regels nog moeten worden uitgewerkt. Rundveehouders die een reductie van 15 procent realiseren tegen 31 december 2025, worden vrijgesteld van deze gedwongen opkoop van NER’s.

Vanaf 2026 zal de Vlaamse regering de reductiepercentages jaarlijks evalueren en aanpassen. Naargelang het tijdstip van de vergunningsaanvraag kan het reductiepercentage en de bijhorende PAS-referentie 2030 veranderen. Elke situatie is uiteraard uniek maar algemeen kan gesteld worden dat rundveehouders die een vergunning willen voor onbepaalde duur twee grote pistes hebben. Ofwel doen ze nu al een grote inspanning en voldoen ze aan hun PAS-referentie 2030, ofwel vragen ze een tijdelijke vergunning aan tot 2030 en gokken ze erop dat de sector al zijn verplichtingen heeft nagekomen en de inspanning op bedrijfsniveau in de periode na 2026 minder is.

Vrijstellingen

Sommige veehouderijen worden in het stikstofdecreet vrijgesteld van de verplichte ammoniakemissiereductie. Kleinschalige veehouderijen die een jaaremissie hebben van minder dan 500 kg ammoniak volgens de vergunde dieraantallen en in 2024 een impactscore hebben die lager is of gelijk aan 0,025 procent kunnen een vrijstelling aanvragen. Dit geldt ook voor biologische veehouderijen met een impactscore lager dan of gelijk aan 1 procent in 2024 en veehouderijen met dieren waar nog geen ammoniakemissiereducerende maatregelen voor vastgesteld zijn. Volgens de huidige beschikbaarheid van AER-technieken gaat het om kalkoenen, beren (mannelijke varkens) en rosékalveren. In 2027 moet de Vlaamse regering een evaluatie maken over deze categorie van mogelijke vrijstellingen. De evaluatie kan ertoe leiden dat deze vrijstellingscategorie wordt aangepast.

In het stikstofdecreet staat ook geschreven dat kleinschalige en biologische veehouderijen die vrijgesteld worden wel moeten bijdragen aan ambitie betreffende stikstofreductie door aangepaste maatregelen te nemen die binnen hun specifieke bedrijfsrealiteit toepasbaar zijn.

Het Agentschap Landbouw en Zeevisserij lanceert binnenkort een reeks van korte webinars over het stikstofdecreet. Per veeteelttak zal de toepassing van de wetgeving, de mogelijkheden om ammoniak te reduceren en de ondersteuning die de overheid kan bieden, uitgelegd worden. Meer informatie kan je vinden op hun website.