Hoe kijken juristen naar het advies van de Raad van State?

Hoe juridisch robuust is dit akkoord nu echt?

“Een regelgeving moet transparant zijn voor een rechtsgebruiker”, reageert hoofddocent omgevingsrecht Sigrid Pauwels (UA) ““Dat is een algemeen rechtsbeginsel van de rechtszekerheid. Dit voorstel van decreet scoort hierin ondermaats. Het zit rechtstechnisch niet meer goed in elkaar. Daarbij wil ik niemand met de vinger wijzen, want het is dan ook een zeer complexe zaak. Maar zelfs geoefende juristen en omgevingsambtenaren laten weten dat dit een zodanig onbruikbaar kluwen is, dat het geen zin meer heeft om nog een oplappoging te doen.” Het advies van professor Pauwels aan de meerderheidspartijen luidt: “Herbegin van nul en werk onmiddellijk met andere principes.”

Een advies waar ook advocaat Fernand Keuleneer mee akkoord gaat. “Het nieuwe advies van de Raad van State bevestigt het advies van de vorige keer, al stelt het nu wel heel duidelijk dat de juridische constructie rond de drempels en de macro-neerwaartse depositietrend niet de juiste benadering is op basis van de geldende wetgeving”, aldus Keuleneer. Hierbij verwijst de Raad naar de bepalingen die stellen dat het vergunnen van projecten met een stikstofdepositie die de kritische depositiewaarde van speciale beschermingszones overschrijdt of een significant negatief effect erop kan hebben, nog steeds mogelijk zou zijn, indien een globale neerwaartse depositietrend vastgesteld en niet gehypothekeerd wordt.

“Deze macrotrend doet er eigenlijk niet toe”, gaat Keuleneer verder. “In het stikstofdossier gaat het over de bewering dat de concrete stikstofdepositie op de speciale beschermingszones te hoog is. Dit is de basis van alle stikstofheisa. Daar gaat het over, over het concrete risico op een significant negatief effect van stikstofdepositie op die zones. Zolang die kritische depositiewaardes (kdw) in de beschermingszones overschreden worden, doet die globale neerwaartse trend er niet zoveel toe volgens de Raad van State.”

Zou de meerderheid het effectieve doel van heel de oefening onderweg kwijtgeraakt zijn? “Ja, de Raad van State wijst de meerderheidspartijen hierop herhaaldelijk, en terecht. In punt 12.4.2. van het advies fluit de Raad van State de meerderheid terug waarbij hij stelt: wat jullie willen is in strijd met jullie eigen definitie van kritische depositiewaarde. Jullie definiëren kdw als de grens waarboven het risico bestaat dat de natuurkwaliteit aangetast wordt. Dus als de kdw overschreden is, kan je op basis van jullie eigen definitie in het decreet niet stellen dat er geen significant risico is en een vergunning toegekend kan worden zonder passende beoordeling. Wat de Raad van State hier aanhaalt, is geen ‘pijnpunt’, dit is één van de fundamenten van het decreet. De Raad blaast hiermee de fundamenten op”, aldus Keuleneer. “Dit moet gewoon helemaal herschreven worden. Er is meer fundamenteel denkwerk nodig voor de wetgeving die we willen.”

Dit advies geeft juristen klaarblijkelijk een arsenaal aan munitie om in de rechtbank zowel het decreet als de vergunningen één voor één neer te schieten. Een ware veldslag. Geraken we hier nog uit?

“Ik ben ervan overtuigd dat we hieruit kunnen geraken”, antwoordt professor Pauwels gedreven. “Dit is het moment dat de politieke partijen samen moeten zitten om te bekijken hoe men op basis van gangbare kwaliteitsconcepten met deze situatie om kan gaan. Er zal moeten gekeken worden naar de rechtswetenschap om de complexiteit aan te kunnen pakken. Hoe kan men bijvoorbeeld een goede wetenschappelijke monitoringstechniek koppelen aan een juridisch kader? Hoe ga je in een rechtssysteem flexibel om met wetenschap die stuurt op voortschrijdend inzicht? Daarvoor heb je rechtstechnieken en governancetechnieken nodig.”

Waar meer aandacht moet aan geschonken worden, zo meent professor Pauwels, is ruimtelijke diplomatie, de zogenaamde omgevingsbemiddeling. “Met het oog op een compromis, moet bemiddeld worden tussen alle actoren: van de landbouwers, burgers, overheden, milieuactivisten tot en met de wetenschappers die rekenmodellen ontwikkelen. Daarbij mogen ook onze buurlanden niet vergeten worden. Op dit moment laat men het te veel over zich heen komen, met negatieve gevolgen voor zowel de natuur als het Vlaamse ondernemerschap. Waarom wordt niet aan tafel gezeten met de Nederlandse provincies die tegen ons procederen, terwijl zij evengoed ook stikstofdepositie in ons land creëren. Bemiddel en maak daar afspraken over.”