Stikstofregels aangepast na Nelissen-arrest, rechtszekerheid opnieuw zeer wankel
nieuwsNa het arrest van de Raad van State in de zaak-Nelissen Steenfabrieken zijn de onderliggende regels van het stikstofdecreet aangepast. Dat maakte Vlaams minister van Omgeving Jo Brouns (cd&v) dinsdag bekend in het Vlaams Parlement. De kritische depositiewaarden (KDW’s) worden bijgesteld, wat gevolgen heeft voor lopende en nieuwe vergunningsaanvragen. Intussen groeit de twijfel of het stikstofdecreet juridisch nog standhoudt en of dit binnenkort opnieuw uitmondt in een vergunningsstop.
De Raad van State vernietigde vorige maand het Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (GRUP) 'Nelissen Steenfabrieken' omdat er bij de goedkeuring geen gebruik werd gemaakt van de meest recente wetenschappelijke kennis rond stikstof.
In Vlaanderen wordt de impact van stikstof beoordeeld aan de hand van kritische depositiewaarden (KDW’s). Die geven een indicatie hoeveel stikstof een bepaald habitattype kan verdragen zonder dat het risico bestaat dat de natuur er schade van ondervindt. In de huidige vergunningverlening werd steevast uitgegaan van KDW’s die in 2013 door het Instituut van Natuur- en Bosonderzoek (INBO) werden vastgesteld.
In 2022 kwam echter UNECE (United Nations Economic Commission Europe) met een rapport dat indicaties bevat dat de KDW’s in de EU bijgesteld moeten worden. Vorig jaar vertaalde INBO het UNECE-rapport naar de Vlaamse context. Daarin adviseert INBO om de KDW’s voor 42 van de 75 habitattypes te verstrengen. Dit advies is echter niet bindend, waardoor de KDW’s niet werden aangepast.
Maar daar heeft de Raad van State met zijn arrest verandering in gebracht. Daarin volgt de Raad wat het Hof van Justitie eigenlijk al eerder heeft vastgelegd: als lidstaten werken met KDW’s, dan moeten deze verplicht gebaseerd worden op de meest recente wetenschappelijke kennis. De Raad stelde in zijn Nelissen-arrest dat dit het KDW-rapport van UNECE is, geïmplementeerd in Vlaanderen of niet.
Het arrest heeft gevolgen voor het stikstofdecreet op twee niveaus: de toepassing in de praktijk, zoals de vergunningsverlening, en de juridische onderbouwing van het decreet zelf.
Voor lopende dossiers zal moeten worden nagegaan of de update leidt tot een andere beoordeling
Impact op nieuwe en lopende vergunningsaanvragen?
Minister Brouns liet in de commissie weten dat de KDW’s aangepast worden. De KDW’s vormen de basis van de impactscore, die op zijn beurt centraal staat in de huidige vergunningsverlening. Een aanpassing aan de KDW’s heeft dus directe gevolgen voor veehouderijen.
Veehouderijen met een impactscore van maximaal 0,025 procent kunnen een vergunning van onbepaalde duur verkrijgen, zonder bijkomende verplichtingen op vlak van ammoniakreductie. Ligt de impactscore hoger, dan moet het bedrijf ofwel reductiemaatregelen nemen en een passende beoordeling opmaken, of aantonen dat het geen afbreuk doet aan de dalende trend in ammoniakemissies.
“Mijn administratie werkt momenteel om de aangepaste KDW’s in de online impactscoretool te verwerken”, aldus Brouns. "Voor lopende dossiers zal moeten worden nagegaan of de update leidt tot een andere beoordeling."
Het Grondwettelijk Hof zal zich moeten buigen over de vraag of de onderbouwing nog standhoudt
Impact op het volledige stikstofdecreet?
Het stikstofdecreet legt de impactscore vast, maar niet de onderliggende KDW’s per habitattype. In Nederland gebeurde dit wel, waardoor een arrest het volledige stikstofbeleid onderuit kan halen. In Vlaanderen is dit niet het geval waardoor de KDW’s telkens aangepast kunnen worden naargelang de wetenschappelijke inzichten. Dit wil ook zeggen dat het stikstofdecreet op zich niet bijgesteld moet worden of op de schop gaat.
Wel rijst de vraag of de onderbouwing van het decreet na het arrest nog standhoudt. “Het Grondwettelijk Hof zal zich hierover moeten buigen”, aldus Brouns. Hij benadrukt ook dat de specifieke casus van Nelissen niet zomaar gelijkgesteld mag worden met de algemene regelgeving uit het stikstofdecreet. “Bovendien is het Grondwettelijk Hof op zich niet gebonden aan de interpretatie van de Raad van State. Al neemt dit niet weg dat de boodschap van de Raad belangrijk en heel erg duidelijk is.”
Zolang de individuele vergunningsverlenging vasthangt aan de KDW’s, zullen we onszelf blijven vastrijden
Beleid over een andere boeg
Brouns herhaalde ook zijn kritiek op het huidig stikstofmodel, waarin KDW’s één op één vasthangen aan de individuele vergunningsverlening. “Het is nu zeer duidelijk geworden dat deze KDW’s bewegende doelpalen zijn. Wetenschappelijke zekerheid is een relatief concept. Hierdoor kunnen de KDW’s met bijhorende doelen steeds aangepast worden. Anderzijds laat de complexiteit van de werkelijkheid zich niet altijd reduceren tot een vast model.”
“Zolang we blijven vasthouden aan het model waar KDW’s als enige, zaligmakende toets voor de vergunningsverlening, zullen we onszelf blijven vastrijden”, aldus de minister. “Ik heb dit al vaak gezegd, we moeten hiervan loskomen. Dit alles laat een zure nasmaak achter.”
Het arrest sterkt volgens hem ook de overweging om het beleid om te gooien. “Daar is de start van de nieuwe wetenschappelijke commissie rond stikstof alvast een eerste stap in”, klinkt het. Ook ziet de minister meer potentieel in individuele, passende beoordelingen om vergunningen robuuster te maken.
U wist dat dit ging gebeuren
Vergaande impact
Volgens Vlaams parlementslid Lydia Peeters (Open Vld), die de kwestie op de agenda plaatste in de commissie Leefmilieu, zal “de impact van het arrest enorm worden”. Mieke Schauvliege (Groen) spreekt van onzorgvuldig bestuur omdat de KDW’s nu pas aangepast worden: "U had ze al lang moeten aanpassen op basis van de nieuwe wetenschappelijke inzichten, u wist dat dit ooit ging gebeuren.”
Volgens Boerenbondvoorzitter Lode Ceyssens lost de aanpassing van de KDW’s het probleem niet op zolang de regering het huidige pad van het depositiebeleid blijft bewandelen. “De omschakeling naar een emissiereductiemodel moet, sneller dan voorzien in het Regeerakkoord, gemaakt worden. Het is de taak van de overheid om zo snel mogelijk duidelijkheid te brengen en werk te maken van alternatieve oplossingen én een aanpassing van de Habitatrichtlijn op Europees niveau, zodat landbouwers en alle andere ondernemers in Vlaanderen rechtszekerheid en ontwikkelingskansen krijgen.”
Beeld: Inagro
