Dit was 2021: de moordende onzekerheid van het stikstofarrest

De toekomst zag er rooskleuring uit voor de melkveefamilie Moermans uit het Limburgse Dilsen-Stokkem. Een omgevingsvergunning voor de uitbreiding van het melkveebedrijf in drie geleidelijke fases van 100 naar 575 koeien over 15 jaar was goedgekeurd door de provincie. Er was nog wel protest aangetekend door twee omwonenden en drie natuurverenigingen, maar Maarten Moermans had er goede hoop op dat deze barrière wel beslecht kon worden. “We zitten een kilometer van een natuurgebied, maar de stikstofimpact van het nieuwe, toekomstige bedrijf bedroeg 2,4 procent. Daarmee bleven we ver onder het plafond van 5 procent.”

Aan het zelfvertrouwen van de jonge melkveehouder kwam eind februari een einde toen de Raad voor Vergunningsbetwistingen een vergunning voor de uitbreiding van een pluimveestal vernietigde op basis van de stikstofuitstoot van het bedrijf. De Raad voor Vergunningsbetwistingen noemde de stikstofregelgeving en de 5-procentdrempel te laks en niet wetenschappelijk onderbouwd. Volgens de rechter kon het pluimveebedrijf niet bewijzen dat een nabijgelegen Natura 2000-gebied niet verder wordt aangetast door de uitbreiding. Het was het begin van wat het stikstofarrest zou gaan heten.

Vergunningsaanvraag ingetrokken

“Toen deze uitspraak er kwam, was het al gauw duidelijk dat de vergunningsprocedure tot stilstand kwam”, vertelt Maarten Moermans (26) die samen met zijn broer Pieter (30) het melkveebedrijf van zijn ouders wil overnemen. “Om een inkomen voor drie gezinnen uit het bedrijf te halen, zijn 100 koeien niet voldoende en is een uitbreiding noodzakelijk”, begint Maarten het familieverhaal dat symbolisch is voor de Vlaamse landbouw in het algemeen.

Moermans spreekt van een “moordende onzekerheid”. In de eerste uitbreidingsfase was een verdubbeling van de melkveestapel voorzien van 100 naar 200 koeien. Gesprekken met de bank over de financiering van een nieuwe stal waren al opgestart. Daarnaast waren de broers vanaf 2019 al begonnen met het aanhouden van extra jongvee om de uitbreiding mogelijk te maken. “Dit had tot gevolg dat we op ons bedrijf geconfronteerd werden met een infrastructuur die eigenlijk aan vernieuwing toe is en een jongveestapel die te groot is. Momenteel kost het stikstofarrest ons gewoon geld. Dit alles levert voortdurend stress op.”

“Het is afwachten hoe de nieuwe stikstofregeling eruit komt te zien”, vervolgt de Limburger die geen enkele voorspelling durft te doen over de toekomst. “Mogen we nog uitbreiden? En zo ja, welke maatregelen moeten er genomen worden en wat gaat dat kosten? En kunnen we er dan nog aan uit om te boeren? Wij willen zeker onze bijdrage leveren aan het milieu, maar het rendement van het bedrijf is ook belangrijk. Hier hangt onze broodwinning van af.”

Een scenario waarin geen uitbreiding mogelijk is en waarbij het bedrijf wordt overgelaten aan één van de twee zonen is voorlopig nog niet besproken aan de keukentafel. “In geval van nood moeten we op zoek naar alternatieve verdienmodellen voor het bedrijf”, aldus Moermans junior die aangeeft dat de huidige vergunning voor 100 melkkoeien in 2019 nog voor onbepaalde tijd verlengd is.

Stikstofarrest is een thema bij elke jonge boer

De jonge aspirant boer is tevens ondervoorzitter van Groene Kring en ziet hoe het stikstofarrest veel van zijn leeftijdgenoten in Vlaanderen in de greep houdt. “Wij hebben 3.500 leden en het stikstofdossier speelt op wel elk bedrijf. Wij zijn allemaal jonge boeren die aan het begin van hun carrière staan en nog een hele toekomst voor ons hebben. Om deze toekomst te waarborgen zijn meestal aanpassingen van het bedrijf nodig, bijvoorbeeld vernieuwing of uitbreiding.”

Hij geeft aan dat een jonge landbouwer minstens twintig jaar vooruit moet kunnen plannen om zo ook een engagement aan te kunnen gaan bij de bank. “Maar dat staat op dit moment allemaal on hold. Wij weten niet waar we aan toe zijn. We weten niet of we kunnen verder boeren en zo ja, onder welke omstandigheden”, herhaalt hij zijn eerdere woorden.  

Ook anderen problemen aan basis van onzekere toekomst

Tijdens dit protest was er ook aandacht voor andere problemen waar jonge landbouwers momenteel mee kampen: het chronische gebrek aan (betaalbare) landbouwgronden en de slechte opbrengsten in bijvoorbeeld de varkenshouderij. Door de lastige omstandigheden waarin landbouwers momenteel moeten werken, loopt de interesse onder jongeren om actief te zijn in de land- en tuinbouw zienderogen terug. Nog slechts 10 procent van de landbouwers is jonger dan 40 jaar, 6 procent jonger dan 35 jaar en bij slechts 13 procent van de boeren ouder dan 50 jaar staat er een opvolger klaar.

Ondanks de moeilijke omstandigheden om te boeren, houdt Moermans zich vast aan zijn oorspronkelijke toekomstplanning. “Ik hoop dat de regering op korte termijn met een nieuwe PAS-regeling komt en ik het ouderlijke melkveebedrijf in de toekomst samen met mijn broer kan uitbaten. Ik doe niets liever dan met melkvee werken.”