“Zeoliet als stikstofreducerende maatregel in geitenhouderij is nog niet voor meteen”
duiding“Er zijn aanwijzingen dat zeoliet een reducerende werking heeft op de ammoniakuitstoot, maar de resultaten van het onderzoek zijn te wisselvallig om vervolgonderzoek volgens de voorgeschreven WeComV-methode te rechtvaardigen.” Dat is de conclusie van het project Zeogoat, waarin landbouwonderzoeksinstelling ILVO de voorbije twee jaar onderzocht of het gebruik van zeoliet als strooisel- en voederadditief de ammoniakemissie vermindert in de geitenhouderij.
Tijdens een uitwisselingsmoment met geitenhouders gaf het Instituut voor Landbouw-, Voedings- en Visserijonderzoek (ILVO) een stand van zaken mee over het Zeogoat-project, dat begin vorig jaar startte en dit jaar ten einde loopt. Binnen dit project wordt onderzoek gedaan naar het ammoniakreducerende potentieel van zeolieten.
Op de infosessie werden de ietwat teleurstellende resultaten van het onderzoek gedeeld. “Op basis van het onderzoek zijn er aanwijzingen dat zeolieten een ammoniakreducerende werking hebben, maar de resultaten zijn te wisselvallig om dat met zekerheid te kunnen stellen”, aldus ILVO-onderzoeker Karen Goossens.
Tegenstrijdige conclusies
Zeolieten zijn poreuze mineralen die in mijnen gewonnen worden. Door hun structuur kunnen ze verschillende chemische stoffen aan zich binden, waaronder stikstofverbindingen. “In theorie zou zeoliet de stikstofuitstoot in de veehouderij kunnen verminderen, maar de literatuur is erg tegenstrijdig over dit potentieel”, stelt Goossens.
ILVO doet al langer onderzoek naar het reductiepotentieel van zeoliet in de veehouderij en constateerde vooral mogelijkheden in de rundveehouderij, maar besloot twee jaar geleden het onderzoek uit te breiden naar de geitenhouderij. Op vandaag zijn er voor de melkgeitenhouderij namelijk geen maatregelen opgenomen op de lijst met ammoniakreducerende technieken, de zogenaamde PAS-lijst.
Hoewel de geitenhouderij geen stikstofdoelstellingen opgelegd heeft gekregen, zijn beperkende stikstofmaatregelen wel degelijk relevant voor de sector. Bij een nieuwe vergunningsaanvraag geldt voor dit veehouderijtype namelijk dat de ammoniakemissie niet mag stijgen. Een uitbreiding van de veestapel is daarom alleen mogelijk als er reductiemaatregelen worden toegepast. “Er is dus dringend nood aan nieuwe ammoniakreducerende maatregelen die ook toegepast kunnen worden bij melkgeiten”, concludeert Boerenbond, dat het project Zeogoat mee financierde.
Andere partners van het project zijn agrarisch adviesbureau Wim Govaerts en BioForum. Ook het Europese landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling droeg financieel bij aan de realisatie van het project.
Proeven op twee geitenbedrijven
Ruim twee jaar geleden werd een operationele groep opgericht, waarin ook een Vlaamse geitenhouder werd opgenomen die zeoliet al enkele jaren in zijn bedrijfsvoering heeft opgenomen en die goede resultaten op het gebied van diergezondheid, melkproductie en ammoniakgeur in de stal vaststelde. Doordat zeoliet ammoniak bindt en de mest hierdoor rijker is, heeft het mineraal volgens de geitenhouder ook een positieve impact op de plantengroei.
In Zeogoat beperkte het onderzoek zich tot de impact op de ammoniakuitstoot en samenstelling van de mest. Binnen het project werden verkennende proeven uitgevoerd om het ammoniakreducerende potentieel van zeolieten in de geitenhouderij in beeld te brengen. Na een preliminaire proef, waarin de meetopstelling werd geoptimaliseerd, werd in twee dierproeven bij twee geitenbedrijven in de regio Sint-Gillis-Waas het effect van zeoliet op de ammoniakuitstoot gemeten. Voor de proeven werden geen metingen op stalniveau uitgevoerd, maar werden metingen gedaan ter hoogte van het strooiseloppervlak met meetdeksels, een methode die al eerder ingezet werd in de pluimveehouderij.
Impact van weersomstandigheden
De eerste proef vond plaats bij de Rodemoerhoeve, waar het effect van zeoliet in het strooisel werd onderzocht. In de eerste meetperiode was er geen “duidelijk en consequent ammoniakreducerende effect, ook niet bij drie keer de normale dosis”, klinkt het. Karen Goossens wijst ter verklaring op de periode van de proeven, tussen oktober 2024 en januari 2025, waarin sprake was van een hoge luchtvochtigheid. “In vitro-onderzoek en stalproeven bij rundvee hadden eerder ook aangetoond dat zeoliet onder vochtige omstandigheden ammoniak minder goed bindt.”
De tweede meetperiode vond in de zomer van dit jaar plaats en nu constateerden de onderzoekers wel een emissiereductie in de stal waar zeoliet gebruikt werd. In de onderzoeksopstellingen waren twee soortgelijke zones in de geitenstal afgezet en werd in de ene zone zeoliet gestrooid en in de andere niet. “Er was gemiddeld tien procent minder ammoniakuitstoot in de zeolietstal over de vijf metingen, maar de resultaten varieerden wel sterk per meting”, aldus Goossens.
Minder uitstoot, maar resultaten wisselen sterk
De resultaten van de proeven met zeoliet als voederadditief op het bedrijf van Conny Van Lierop en Kenny Laureys waren vergelijkbaar. Over de hele meetperiode werd er 13 procent minder ammoniak uitgestoten in de zeolietstal, maar het verschil tussen de meetperiodes was erg groot. Zo was er in de eerste meetperiode sprake van een reductie van 35 procent, terwijl er in de tweede meetperiode juist 5 procent extra ammoniak vrijkwam in de zeolietafdeling.
Het is het sterke verschil tussen de verschillende meetdagen en proeven dat ILVO voorzichtig maakt om een emissiereducerende werking toe te schrijven aan zeoliet. “Er zijn aanwijzingen dat dit het geval is, maar we kunnen dat op basis van deze proeven niet statistisch onderbouwen”, constateert Goossens.
De wetenschapper vraagt zich dan ook af of vervolgonderzoek, waarbij de veel complexere onderzoeksmethodiek van WeComV wordt toegepast, interessant is. “Ik betwijfel of WeComV ooit een maatregel accepteert met uiteenlopende reductieresultaten die van externe factoren zoals de luchtvochtigheid afhangen.”
Om een plek te krijgen op de PAS-lijst moet er uitgebreid onderzoek gedaan worden op vier bedrijven. Daarbij moeten ook de gasconcentraties aan de in- en uitlaten van de stal gemeten worden en mag er geen puntmeting plaatsvinden zoals in het Zeogoat-onderzoek het geval was.
“Intensieve veehouderij voor getrokken”
“Deze voorwaarden van het WeComV sturen aan op het gebruik van een luchtwasser, een systeem dat alleen op grootschalige bedrijven haalbaar is en moeilijk ecologisch te verantwoorden is”, aldus kritische melkgeitenhouders in de zaal.
De melkgeitenhouder die zeoliet gebruikt, blijft overtuigd van de positieve effecten van zeoliet en wijst op wetenschappelijk onderzoek van onder meer de universiteit van Wageningen dat een ammoniakemissiereducerende werking vaststelt. “Daarbij zouden ook andere effecten moeten worden meegenomen in de beoordeling van een PAS-reductiemaatregel, zoals het dierenwelzijn, dierengezondheid, minder nitraatuitspoeling, geen zware energiekosten en investeringen voor de boer, betere voederconversie, en de CO₂-uitstoot”, klinkt het.
Ook wijst de melkgeitenhouder op de beperkingen van het ILVO-onderzoek. De meetmethode met deksels voor de metingen van de ammoniakuitstoot bleek ondanks eerdere succesvolle proeven bij pluimvee minder geschikt voor geitenstallen waar de ammoniakemissie uit het stro lokaal sterk variabel is door stalomstandigheden maar ook door het gedrag van de dieren.
Zo werd in de eerste strooiselproef bij de nulmeting in de zeolietstal al een 50 procent lager ammoniakniveau vastgesteld, nog voor er gestart werd met het gebruik van zeoliet. “Omgevingsinvloeden en diergedrag bleken een grotere impact te hebben op de ammoniakuitstoot uit het strooisel, waardoor onderbouwde conclusies trekken heel moeilijk was”, aldus de onderzoekers
Volgens de onderzoekers tonen de verkennende proeven aan dat het bewijzen van ammoniakemissiereducties door zeolieten “uitdagend en complex” is, en dat een mogelijke PAS-maatregel rond toepassing van zeolieten “nog niet voor meteen” is.
Bron: Eigen berichtgeving
