Op de PAS-beurs voor rundveehouders: "Wachten op duidelijkheid, hopen op oplossingen"
ReportageVeel volk, veel vragen en een vurige hoop op bijsturingen en duidelijkheid van de overheid: zo viel de afgelopen infobeurs rond PAS-technieken samen te vatten. De beurs van Fedagrim, de federatie voor landbouwmechanisatie, trok voornamelijk rundveehouders aan. Zij moeten tegen eind dit jaar al een tussentijds reductiedoel van vijf procent halen, maar voor velen onder hen is het nog een groot vraagteken hoe ze dat moeten realiseren.
“Niemand ontsnapt eraan, elke rundveehouder zal actie moeten ondernemen om tegen het einde van dit jaar zijn 5%-reductie aan te tonen”, waarschuwt Carl De Braeckeleer van adviesbureau DLV alle veehouders tijdens zijn lezing. Hij doelt daarbij op de reductieverplichting op de huidige veebezetting voor wie een impactsore hoger dan 0,025 procent moeten realiseren.
Op de infobeurs stonden alvast een vijftiental techniekbouwers klaar om de veehouders een oplossing aan te reiken om aan de stikstofmaatregel te voldoen. Voor elk wat wils? “Zeker niet”, is unisono te horen. Heel wat veehouders zitten met de handen in het haar omdat geen enkele techniek op hun bedrijf toepasbaar is.
“Is er buiten beweiding ondertussen een maatregel erkend die wel toepasbaar is voor mijn jongvee?”, vraagt een veehouder vanuit de zaal aan De Braeckeleer. Het antwoord is kort: “Op dit moment niet”. Het geroezemoes dat volgt, maakt meteen duidelijk hoe raak de vraag is.
Geen pasklare techniek voor elk bedrijf
Die enige maatregel die toepasbaar is bij jongvee, is weinig flexibel. Een belangrijke voorwaarde is dat de stal of stalafdeling volledig vrij moet zijn van dieren gedurende een aaneengesloten periode en dat terwijl de mengmestkelder leeg zijn. Daarnaast zijn er nog enkele bijkomende voorwaarden die de op het eerste gezicht eenvoudige maatregel in de praktijk lastig maken.
“Die beweidingsmaatregel lukt mij niet. Mijn jongvee kan onmogelijk allemaal tegelijk naar buiten”, duidt een 46-jarige veehouder op de beurs. Hij heeft 200 stuks jongvee en evenveel melkvee. Reduceren in dierenaantal is voor hem ook geen optie: “Eigenlijk zou ik net moeten uitbreiden om financieel wat ademruimte te krijgen. Inkrimpen zou een financiële catastrofe zijn.” Al zijn hoop ligt nu bij de overheid. “Als ze de mestrobot zouden erkennen als AER-maatregel bij jongvee, heb ik een uitweg.”
Hij is niet de enige die hoop koestert dat de overheid snel met meer bijsturingen en nieuwe maatregelen komt op de AER-lijst. Ook vleeskalverhouders hebben amper opties. Zij kunnen enkel een chemisch luchtwassysteem installeren, en dan nog alleen als de stal mechanisch geventileerd wordt. Ook potstalhouders blijven voorlopig in het ongewisse over hoe ze hun reductiedoelstellingen kunnen waarmaken.
Is de hoop op bijsturingen gegrond bij al deze veehouders? De Braeckeleer geeft tijdens de infobeurs alvast te kennen dat er op het kabinet-Brouns gewerkt wordt aan meer en flexibelere maatregelen. Navraag bij dat kabinet bevestigt dat er inderdaad voorbereidingen getroffen worden om technieken in verschillende bedrijfsvormen en stalsystemen eenvoudiger te maken.
Welke bijsturingen het kabinet aan het onderzoeken is, is vooralsnog onduidelijk. En zelfs als ze er komen, blijft de tijdsdruk groot. Een nieuwe techniek zoals een mestrobot inplannen, financiering rond krijgen en laten installeren door de producent gebeurt niet zomaar op enkele weken tijd.
Geduld oefenen
Niet alleen is het wachten op mogelijke bijsturingen van de PAS-maatregelen, ook over de PAS-referentie 2030 tasten tientallen rundveehouders nog steeds in het duister. Hoewel de uiteindelijke reductiedoelstellingen pas later gehaald moeten worden, beïnvloeden die wel degelijk de keuzes die vandaag al nodig zijn om de tussentijdse vijf procent reductie te realiseren.
Dat onderstreept een jong landbouwkoppel op de beurs. Ze baten samen een gemengd bedrijf uit met jongvee, melkvee, varkens en groenten. “We hebben een uitzondering aangevraagd op onze referentiesituatie van 2021 bij CAPAS, de Commissie Afwijkende PAS-referentiesituatie, maar we kregen nog geen antwoord. Intussen kan het adviesbureau ons niet verder helpen en kunnen we geen enkele beslissing nemen. Dat is behoorlijk frustrerend,” klinkt het. “Het enige wat we kunnen doen is wachten en blijven vooruitkijken”, zegt het koppel gelaten, al blijven zo hoopvol. “Het zal moeten goed komen.”
De jonge landbouwers van 27 en 35 jaar zijn lang niet de enige in deze situatie. Nochtans is de commissie CAPAS, die de aanvragen moet beoordelen, al sinds eind april aan de slag. Alle dossiers waar nutriëntenemissierechten (NER’s) of dierenaantallen afgetopt moeten worden blijven echter liggen. Bij de inwerkingtreding van CAPAS werd nog aangekondigd dat snel duidelijkheid zou volgen en dat het uitvoeringsbesluit al de week daarop gepubliceerd zou worden. Maar voorlopig blijft het bij afwachten. “Hoe sneller, hoe beter, daar zijn we ons van bewust”, klinkt het bij het kabinet dat nog de laatste hand legt aan het besluit. “Deze zomer zal het er zeker aankomen.”
Een vloer die niet meetelt, een zoon die twijfelt
Ook bij een veehouder die samen met zijn zoon de beurs bezoekt, klinkt gelatenheid maar tegelijk blijven ze erop vertrouwen dat er nog nieuwe maatregelen zullen volgen. “In 2008 hebben we onze melkveestal vernieuwd en een stro-roostervloer geplaatst. Die werd toen niet gekozen met het oog op ammoniakreductie, maar vermindert vandaag wel degelijk de uitstoot, net als andere roostervloeren. Alleen staat ons type niet op de AER-lijst, dus telt hij niet mee voor de reductiedoelstellingen,” zegt hij. Hij hoopt dat hun vloertype snel op de lijst zal komen, want een alternatief is er momenteel niet. “Een mestrobot is voor ons geen optie omdat we geen ruimte hebben op ons gemengd bedrijf voor extra mestopslag.”
De voortdurende onzekerheid doet ook zijn zoon twijfelen om mee in het bedrijf te stappen. Hij vraagt zich af wat er in de toekomst nog allemaal zal worden opgelegd. Sinds twee jaar werkt hij buitenshuis, met een vast loon en voorspelbare werkuren. “Dat veilige langtermijnritme staat in schril contrast met de onzekere toekomst in de veehouderij”, vertrouwt hij ons toe.
Lastige investeringspuzzel bij oudere landbouwers
Het zijn niet alleen ontbrekende stukken die het lastig maken om de investeringspuzzel te leggen. Voor heel wat oudere landbouwers is het belangrijke puzzelstuk van opvolging vaak het grootste knelpunt. “Wij moeten nog elk tien jaar doorgaan op ons melkveebedrijf,” vertelt een ouder koppel. “De vijf procent reductie krijgen we wel rond. Maar wat daarna? Onze roostervloer staat niet op de AER-lijst. Moeten we nu nog grote investeringen doen, terwijl we het einde van onze carrière naderen en geen opvolger hebben?”
Een andere oudere veehouder worstelt dan weer met de vraag wat zijn bedrijf nog waard zal zijn als die puzzel niet compleet geraakt. “Zonder erkende technieken én met een asbestdak?”, klinkt het bezorgd.
Wat zal Grondwettelijk Hof oordelen?
In het algemeen kijken de veehouders ook de kat uit de boom tot het Grondwettelijk Hof een uitspraak doet over het stikstofdecreet in de procedure die onder meer Boerenbond aanspande. In de wandelgangen wordt gefluisterd dat die er tegen september zit aan te komen. Al wordt dit niet bevestigd door Boerenbond. “Wij hebben geen tijdsindicatie wanneer de uitspraak komt, dat is koffiedik kijken”, aldus de landbouworganisatie.
Boerenbond raadt landbouwers alvast niet aan te wachten met hun 5%-maatregel tot de uitspraak. “ De emissiereducties zullen, ongeacht het wetgevend kader, gerealiseerd moeten worden. Het stikstofdecreet is in voege en de regelgeving moet nageleefd worden”, klinkt het.
Niet alleen de procedure van Boerenbond kan het stikstofdecreet onderuithalen, ook natuurorganisaties hebben het aangevochten bij het Grondwettelijk Hof. Ook die zaak kan grote gevolgen hebben voor lopende en toekomstige vergunningen.
Beleid na 2030
Voor het stikstofbeleid op langere termijn werd in het regeerakkoord afgesproken om de transitie te onderzoeken van het huidig depositiebeleid naar een emissiebeleid. Een wetenschappelijk team, dat nog niet is samengesteld, moet dit zowel juridisch als wetenschappelijk vormgeven. “Indien wetenschappelijk bewezen zal in deze legislatuur werk gemaakt worden van een nieuwe Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), die de decretale basis voor een vergunningenbeleid moet vormen na 2030”, aldus het regeerakkoord.
Al kan het zijn dat dit sneller in werking zal moeten treden dan voorzien. De oorzaak daarvan is het arrest van de Raad van State in het dossier rond Nelissen Steenfabrieken. “Dit arrest sterkt mij meer dan ooit in de overtuiging dat we ons stikstofbeleid moeten herwerken tot een emissiegestuurd toetsingskader dat rechtszekerheid, duidelijkheid en perspectief kan bieden", liet Vlaams minister Brouns (cd&v) hierover eerder weten.
Wachten tot er iets beweegt
Wat de nabije en verre toekomst zal brengen, blijft voor veel veehouders een groot vraagteken. Worden er nog AER-maatregelen erkend die wel soelaas bieden voor wie nu geen uitweg ziet? Dreigt een nieuwe stikstofcrisis als het Grondwettelijk Hof het huidige decreet onderuithaalt in één van de rechtszaken? De onzekerheid is groot en antwoorden blijven voorlopig nog even uit. “We hopen tegen Agribex in december alvast meer duidelijkheid te kunnen geven,” zegt Fedagrim. “Misschien zijn er tegen dan ook wat nieuwe voermaatregelen op de lijst gekomen en kunnen ook innovaties zoals de Leylysphere eindelijk hun intrede maken.”
Het Fedagrim-evenement wekte alvast ook de belangstelling van de commissie Landbouw, die woensdag het Vlaams Parlement inruilde voor een werkbezoek aan de beurs. Alle partijen, op PVDA en Vooruit na, waren aanwezig om in gesprek te gaan met de aanwezige techniekbouwers en veehouders.
