Potstal als probleemstal? Geen haalbare technieken om stikstof te beperken

Wat is een potstal?

Een potstal werkt volgens het principe van een geleidelijk ophopende laag mest en stro op de stalvloer. Het stro dient zowel als ligbed voor de dieren als absorberend materiaal. In plaats van uitmesten, wordt er telkens een nieuwe laag stro toegevoegd, waardoor na verloop van tijd een hoogwaardige vaste stalmestlaag ontstaat. "Potstallen zijn een toonbeeld van circulaire landbouw", aldus Vandamme. "De stalmest uit potstallen verrijkt de bodem met organisch materiaal en micro-organismen, wat essentieel is voor een duurzame voedselproductie. Bovendien zijn ze onovertroffen op het vlak van dierenwelzijn. Het dikke strobed biedt een comfortabele, warme en zachte ondergrond, wat stress en gewrichtsproblemen bij melk- en vleesvee voorkomt."

Tussen 2005 en 2010 promootte de Vlaamse overheid dit staltype vanwege het dierenwelzijn en de productie van vaste mest als alternatief voor drijfmest. “Veel veehouders stapten toen over op dit systeem, maar nu worden potstallen door de stikstofregels in de ban geslagen”, zegt Vandamme.

Geen haalbare emissiereductie

Veehouders moeten hun stikstofuitstoot reduceren, maar potstalbedrijven beschikken nauwelijks over passende technieken. Voor vleesveehouders is beweiding nog een optie, maar die brengt ook uitdagingen met zich mee. "Voor melkvee is dit praktisch onmogelijk want om deze emissiereducerende maatregel toe te passen, is de eerste vereiste dat de stal telkens volledig mestvrij moet zijn wanneer de koeien buiten zijn", legt Vandamme uit. "De koeien komen minstens twee keer per dag naar binnen om gemolken te worden. Het telkens volledig schoonmaken van de stal en een nieuwe laag stro aanbrengen is onwerkbaar."

Een andere mogelijke emissiereductiemethode is beweiding volgens de PAS-lijst van het vleesvee, waarbij de dieren dag en nacht buiten blijven gedurende één aaneengesloten periode. Tijdens deze periode moet de mest onaangeroerd blijven liggen. "Ook hier loopt de melkveehouder vast", zegt Vandamme. "De koeien komen binnen, waardoor de mest niet onaangeroerd blijft. Een optie zou zijn om de dieren permanent buiten te houden met een grote wachtruimte, maar dat is niet realistisch."

Om aan de stikstofregels te voldoen, moeten veehouders hun veestapel inkrimpen of fors investeren in een nieuw staltype of -vloer. "Voor hen is dit een financiële strop", benadrukt Vandamme. "De voorgestelde alternatieven vragen torenhoge investeringen en zijn praktisch onhaalbaar voor familiale bedrijven, laat staan voor jonge starters."

Onderzoek naar oplossingen

Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) heeft het Wetenschappelijk Comité Luchtemissies Veehouderij (WeComV) opdracht gegeven om prioriteit te geven aan onderzoek naar technieken die toepasbaar zijn op rundveebedrijven zonder toegang tot bestaande emissiereductiemethoden. Hij betreurt dat "in de vorige legislatuur veel tijd verloren is gegaan door de bevoegde minister van Omgeving" en benadrukt dat dit nu wel een prioriteit is.

Niemand weet hoeveel potstallen Vlaanderen telt

Vandamme vreest rampzalige gevolgen voor de betrokken veehouders. "We krijgen veel vragen van leden, niet alleen uit de melkveesector, maar ook van schapen- en geitenhouders die hun dieren uitsluitend op stro huisvesten." Hoeveel veehouders in Vlaanderen een potstal hebben, is onbekend. Ook het Agentschap Landbouw en Zeevisserij houdt hierover geen cijfers bij. Dit maakt het moeilijk om de impact van de stikstofregels te beoordelen. "We pleiten al langer voor een inventaris van alle vergunningplichtige veehouderijen, onderverdeeld in categorieën", stelt Vandamme. "Zo kan men de gevolgen beter in kaart brengen en het beleid daarop afstemmen."

Volgens Vandamme moet het stikstofbeleid gebaseerd zijn op realistische modellen en een bredere ecologische visie, "niet op een blinde kruistocht tegen de landbouw". Hij concludeert: "De Vlaamse overheid moet erkennen dat potstallen niet het probleem, maar juist een deel van de oplossing zijn. Er is dringend behoefte aan een bijgestuurd beleid dat de familiale landbouw niet verder uitroeit, maar ondersteunt."