Ook dieren ondervinden hinder van te veel stikstofneerslag

De bevindingen werden gepubliceerd in het internationale tijdschrift Biological Reviews. Naast de VUB werkte ook de Radboud Universiteit in Nijmegen mee aan het onderzoek dat gedeeltelijk gesubsidieerd werd door het Nederlandse minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Volgens de wetenschappers verandert door de mens veroorzaakte verhoogde stikstofdepositie de bodemkwaliteit in van nature voedselarme ecosystemen. “Als gevolg daarvan veranderen ook de leefomstandigheden voor planten- en diersoorten. Dergelijke veranderingen zijn deels zichtbaar in het veld. Zo worden plantensoorten die profiteren van extra stikstof vaak dominant, wat leidt tot vergrassing van de heide of tot veel bosbes of braam in het bos”, klinkt het.

Tot nu toe werden vooral de gevolgen hiervan voor de planten bestudeerd. Onder leiding van Joost Vogels van de Radboud Universiteit werden nu ook de gevolgen op de fauna bekeken aan de hand van een omvangrijke literatuurstudie. “Daaruit blijkt dat de situatie erger is dan verwacht. Door de veranderende verhouding van voedingsstoffen in de planten dreigen veel diersoorten te verdwijnen”, zegt professor Harry Olde Venterink van de Vakgroep Biologie van de VUB.

Dat komt omdat de veranderende verhouding van essentiële voedingsstoffen in de planten zich doorzet op de dieren die ze eten. Ook de aanmaak van verschillende aminozuren, afweerstoffen en gifstoffen door de planten wordt beïnvloed door stikstofdepositie. “Planteneters die niet kieskeurig zijn kunnen daarbij gaan overheersen, terwijl de specialisten sterk afnemen”, zeggen de onderzoekers.

Ook diersoorten die snel moeten kunnen groeien om in een seizoen voldoende generaties te kunnen maken, hebben het moeilijk door een tekort aan fosfaat in verhouding tot stikstof in de plant.​ Daar hebben insecten met een volledige gedaanteverwisseling (soorten met een larve- en popstadium) zoals vlinders, bijen en vliegen meer last van dan soorten die dat niet doen omdat ze meer fosfor nodig hebben.

Door al die eigenschappen van soorten met elkaar te vergelijken concludeerden de onderzoekers dat een kleine groep alleseters voordeel haalt uit de extra stikstof en vaker voor plagen zal zorgen. Tegelijk ondervindt een veel grotere groep soorten nadeel van het stikstofoverschot waardoor ze achteruit zal boeren of in het slechtste geval zullen verdwijnen. “We zijn in België, zeker in bepaalde regio’s in West- en Oost-Vlaanderen, de wereldkampioenen in de stikstofuitstoot, met niveaus die van 40 kilogram stikstof per hectare, terwijl dat in een normaal natuurlijk milieu rond tien kilo per hectare of minder bedraagt”, besluit Olde Venterink. “De effecten op diversiteit van de flora en dus ook de fauna zijn navenant.”