Vertrouwen van Nederlandse veehouders in overheid is volledig zoek

De peiling werd uitgevoerd bij veehouders. In totaal kregen 981 veehouders een enquête van onderzoeksbureau I&O Research voorgeschoteld. “Het doel was te achterhalen welke zorgen en wensen er leven bij boeren en ook bij burgers over de toekomst van de landbouw en wat voor beleid het nieuwe kabinet daarin volgens hen zou moeten voeren”, aldus de Volkskrant.

“Niet gehoord en onbegrepen”

De resultaten zijn opvallend. In de landelijke overheid heeft nog maar twee procent van de veehouders veel tot vrij veel vertrouwen. Slechts vijf procent heeft vertrouwen in het ministerie van Landbouw. En ook minister van Landbouw Carola Schouten (CDA) moet het ontgelden, zij krijgt van maar negen procent van de ondervraagden het vertrouwen. Het vertrouwen in landbouworganisatie LTO Nederland is wel groter, al is er met 41 procent van de landbouwers die hun vertrouwen uitspreken, niet echt sprake van een goede score. De eerder activistische belangenorganisatie Farmers Defence Force heeft het vertrouwen van net geen 50 procent van de veehouders.

“De enquête leert ons dat veehouders zich niet gehoord en onbegrepen voelen door de overheid”, zegt Peter Kanne van I&O Research. “Ze hebben het gevoel dat ze al decennia doen wat van hen gevraagd wordt: ze innoveren en passen hun bedrijfsvoering aan aan wat er vanuit Den Haag en Brussel wordt gevraagd. Ook de banken leggen steeds meer eisen op. Maar het is nooit genoeg. Dat is tenminste de manier waarop de veehouders het beleven.”

In de enquête verwijten boeren de regering bemoeizucht en onkunde. Voor veel veehouders zouden de bovenaf opgelegde regels niet goed aansluiten bij de praktijk waardoor ze zich met de rug tegen de muur gezet voelen.

“Deze diepe onvrede is het resultaat van boeren decennialang nieuwe middelen voorschrijven in plaats van doelen”, zo reageert Han Wiskerke, hoogleraar rurale sociologie aan de Wageningen Universiteit, in de krant. Hij haalt daarbij het recent voorbeeld aan waarbij de overheid de samenstelling van het koeienvoeder ging bepalen, een voorstel dat na boerenprotest uiteindelijk werd geschrapt. “Steeds minder wordt er overgelaten aan het vakmanschap van de boer”, aldus de hoogleraar.

Hij wijst erop dat veel landbouwers het gevoel hebben dat ze de schuld krijgen van alles wat er fout gaat. “Terwijl veel problemen ontstaan zijn door hoe ons voedselsysteem is ingericht. Dus ook de zuivel- en vleesindustrie en de retail hebben hier een aandeel in”, meent Wiskerke.

Een andere bevinding uit de enquête is dat een groot deel van de veehouders van mening is dat de landbouw onevenredig hard wordt aangepakt bij het bestrijden van de stikstofuitstoot en de klimaatopwarming en dat andere sectoren, zoals industrie en luchtvaart, veel minder hoeven te doen.

Politieke implicaties

Slechts vier procent van de ondervraagde veehouders zegt nog te willen stemmen voor CDA, de partij die decennialang als belangenbehartiger bij uitstek van de boeren gold. In de 23 kabinetten sinds 1960 leverde CDA 19 ministers van Landbouw. CDA-landbouwwoordvoerder Derk Boswijk vindt het gebrek aan vertrouwen van boeren in de politiek schokkend. “Maar het verbaast mij ook niet echt.” Volgens hem wordt te veel generiek beleid gevoerd dat in de praktijk moeilijk uitvoerbaar is.

Dat CDA een groot deel van de boerenstemmen kwijt is, wijt Boswijk vooral aan de polarisatie van het debat over de landbouw in Nederland. Daarin wordt CDA volgens hem door radicale boerenactiegroepen en BoerBurgerBeweging consequent als vijand van de boeren neergezet.

Loopt het ook zo’n vaart in Vlaanderen?

De stikstofproblematiek blijkt een grote aandrijver van het wantrouwen van de Nederlandse veehouders in de overheid. Waar onze noorderburen al in 2019 werden geconfronteerd met de impact van de stikstofcrisis, ondervinden de Vlaamse veehouders – na al een eerste zure oprisping in 2014 – sinds begin dit jaar welke implicaties stikstof heeft op het terrein. Zo zijn is de vergunningsverlening praktisch ‘on hold’ gezet.

Ook de sterke focus op vleesconsumptie in het debat rond klimaatverandering is voor veel Vlaamse landbouwers een doorn in het oog. Andere dossiers zoals het mestbeleid en zeker het niet verlengen van de mestuitrijregeling waren voor heel wat landbouwers moeilijk te verteren. De visie van de Nederlandse rurale socioloog Han Wiskerke die stelt dat er te veel middelen en te weinig doelen worden opgelegd, leeft ook in Vlaanderen. “De Mestbank legt de landbouwers alle regels die ze moeten volgen bij het bemesten en als het dan toch nog misgaat, dan is het nog steeds de schuld van de boer”, klinkt het in landbouwmiddens.

Boerenbond erkent dat er bij de landbouwers ontevredenheid is over het beleid. “Het klopt dat de boer steeds meer regels moet volgen, regels die vaak haaks staan op de goede praktijken op het veld. Maar stellen dat er geen vertrouwen is in de politiek, is wellicht een brug te ver”, zegt woordvoerder Vanessa Saenen. “Ik denk dat het gebrek aan waardering, ook vanuit sommige politieke hoeken, vandaag veel zwaarder doorweegt voor landbouwers, al heb ik geen cijfers om dit te staven.”

Saenen wijst erop dat de context waarin landbouwers werken ook sterk veranderd is het afgelopen decennia. “In het verleden hadden we een sterk sturend Europees beleid met daaraan het nodige vangnet gekoppeld. Vandaag is dat er niet meer. Landbouwers moeten zich zelf indekken via weersverzekeringen of termijnmarkten als antwoord op de onzekere weersomstandigheden en volatiele markten. Alle houvast is weg en dat zorgt voor onzekerheid.” Gecombineerd met de huidige rechtsonzekerheid als gevolg van het stikstofarrest maakt volgens Boerenbond dat de boer meer en meer het gevoel heeft dat hij alleen staat.