Moeten boeren wijken voor natuur die vooral door buitenlands stikstof wordt vervuild?

1 op 6 bedreigde landbouwbedrijven

De cijfers over de impact van het politiek akkoord dat de Vlaamse regering net voor de krokusvakantie sloot, zijn inmiddels wel bekend. Ten laatste tegen 2025 moeten 41 rode landbouwbedrijven hun activiteiten volledig stopzetten en daarnaast is er ook een lijst van nog eens 107 oranje bedrijven die met een uitkoopvergoeding de kans krijgen vrijwillig te stoppen. Daarnaast moeten ook alle individuele veebedrijven inspanningen leveren om hun stikstofuitstoot naar beneden te krijgen tegen 2030.

Nu het openbaar onderzoek loopt, keek De Tijd het milieueffectenrapport dat bij het stikstofakkoord in en daaruit constateert de krant dat verplichte stopzetting van de rode bedrijven en de vrijwillige stopzetting van de oranje bedrijven niet voldoende zal zijn om de stikstofdepositie op Europees beschermde natuur te doen dalen.

Van de 148 rode en oranje bedrijven is dat bij 25 het geval. Vijf daarvan staan op de rode lijst, de 20 andere op de oranje. “Ondanks de eerder beperkte stikstofimpact op de omliggende natuurgebieden zien we dat de betrokken bedrijven toch een oranje of zelfs rode stempel krijgen. 18 van die 25 bedrijven zijn in Limburg gevestigd”, concluderen de journalisten van De Tijd.

Stikstof uit het buitenland

Een andere vaststelling is dat iets minder dan de helft van de stikstofneerslag in beschermde natuurgebieden uit het buitenland afkomstig is. Het grootste aandeel zou afkomstig zijn uit Nederland, Frankrijk en Wallonië. Daarna volgen Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de uitstoot van de scheepvaart op de Noordzee. Bij maar liefst 15 van de 38 Vlaamse Natura 2000-gebieden is de helft van de jaarlijkse stikstofneerslag afkomstig van het buitenland. Limburg heeft daar het zwaarst onder te lijden.

De Tijd geeft meteen te kennen dat Vlaanderen ook stikstofneerslag veroorzaakt in het buitenland. Voor elke ton stikstof die uit het buitenland of uit Wallonië of Brussel (Vlaanderen beschouwt dit ook als buitenlandse stikstof, red.) naar Vlaanderen komt overgewaaid, gaat ook ruim twee ton weer buiten, zo blijkt uit cijfers van VITO. We zijn dus een netto-exporteur.

Het zijn vooral stikstofoxiden (NOx), die uitgestoten worden door industrie, transport en huishoudens, die in grote hoeveelheden de regio- en landsgrenzen overgaan. Ongeveer 80 procent van de stikstofoxiden geraakt voorbij 80 kilometer. Bij ammoniak, dat voornamelijk door vee wordt uitgestoten, valt veel dichterbij neer. Minder dan de helft geraakt verder dan 80 kilometer. Een derde van onze eigen ammoniakuitstoot belandt via droge en natte neerslag op Vlaamse bodems. Voor stikstofdioxide-emissie is dat slechts 9,5 procent, zo blijkt uit de VITO-cijfers.

Landbouw is onterecht zondebok

Volgens Boerenbond bevestigt de analyse van De Tijd de beweringen waar de landbouworganisatie al langer de aandacht tracht op te vestigen. “Het teveel aan stikstof dat op de natuurgebieden neervalt, is het gevolg van hoe wij wonen en leven. Wij erkennen dat landbouw daarin zijn deel heeft en zullen ook het nodige doen om onze uitstoot terug te dringen”, vertelt woordvoerder Vanessa Saenen. “Maar het is onterecht dat landbouw als zondebok in dit dossier wordt aangewezen.”

Ze verwijst daarbij ook naar de studie van VITO die in De Tijd aan bod komt. Daaruit blijkt dat 58 procent van de stikstofneerslag in Vlaanderen veroorzaakt wordt door het buitenland. De landbouw is verantwoordelijk voor ongeveer een derde van de neerslag. “VITO heeft ook duidelijk aangetoond dat als je landbouw helemaal wegneemt in Vlaanderen het stikstofprobleem nog steeds niet is opgelost”, benadrukt Saenen.

“Beïnvloedingscampagne van Boerenbond”

Ondertussen krijgt de landbouworganisatie de wind van voor in de kranten van Mediahuis omwille van een mail die kersvers voorzitter Lode Ceyssens heeft gestuurd naar de burgemeesters van alle Vlaamse gemeenten. “Nu burgers en besturen hun bezwaren tegen het Vlaams stikstofakkoord kunnen uiten, trapt Ceyssens zijn beïnvloedingscampagne op gang”, klinkt het onder meer. Er wordt ook gesproken van “de lobbymachine Boerenbond die op volle toeren draait”.

In de mail roept Boerenbond de burgemeesters op om rekening te houden met de immense impact die het stikstofakkoord heeft op de landbouwsector, ook in de eigen gemeente. De organisatie vraagt om de bekommernissen vanuit de landbouw mee te nemen in het advies dat de gemeenten formuleren in het openbaar onderzoek. Boerenbond verwijst ook naar de expertise van de lokale bedrijfsgilde waar de burgemeesters beroep kunnen doen. “Groot of klein, iedere landbouwer wordt gehypothekeerd in zijn bedrijfsvoering. Een hele generatie dreigt verloren te gaan”, zo klinkt het nog.

De nieuwe voorzitter ziet geen graten in deze werkwijze. “Het is de verdomde plicht van Boerenbond om zijn leden bij te staan in de ruigste periode die ze ooit hebben meegemaakt. Als we onze leden nu niet bijstaan, wanneer dan wel? Dat is nu eenmaal de rol die een belangenorganisatie dient te spelen”, reageert Ceyssens. Volgens hem kwamen er ook vragen uit de gemeenten over de visie van Boerenbond op het stikstofdossier.

In De Standaard wordt ook aangehaald dat Boerenbond een tool heeft gelanceerd die iedere burger helpt om een gepersonaliseerd bezwaarschrift op te maken. Daarnaast worden ook webinars georganiseerd voor de leden om te duiden hoe bezwaar kan ingediend worden tegen het stikstofakkoord.

Ook dit is in de ogen van Ceyssens niet meer dan logisch. “De periode om bezwaar in te dienen valt gelijk met zowat de drukste periode van het jaar voor landbouwers. Bovendien gaat het om een complex en technisch dossier. Onze consulenten zullen dan ook het nodige doen om de landbouwers met raad en daad bij te staan.” De voorzitter wijst erop dat het juist de bedoeling is van een openbaar onderzoek om alle bezwaren te verzamelen en het akkoord bij te sturen op basis daarvan. “Wij hopen in elk geval dat het geen pro forma openbaar onderzoek wordt”, klinkt het nog.