“We zijn een onderneming in volle transitie die al 3 jaar "on hold" wordt gezet"
Al van 2020 moet Christophe Decaigny de pauzeknop indrukken van zijn ambitie om van zijn productiebedrijf, een korteketenbedrijf te maken. Zijn varkensbedrijf dat op de groene lijst staat, krijgt maar geen omgevingsvergunning. “Elke euro die ik verleg, kan een verkeerde gok zijn.” Zoals er momenteel zoveel zijn, is dit het verhaal van een varkensbedrijf dat reeds decennialang dobbert op de golven van de tijdsgeest en nu vast is komen te zitten aan een vergunningsanker.
Ommezwaai van productiebedrijf naar korte keten
Twintig jaar geleden nam Christophe het varkensbedrijf met 200 zeugen en 1.000 vleesvarkens van zijn ouders over. Al zijn varkens zijn voor de groothandel bestemd tot hij een grossier leert kennen. Een echte stielman die bij hem wekelijks 25 varkens komt halen om rechtstreeks te verkopen aan slagers. De zaken gaan goed en in 2010 kan Christophe een nieuwe ammoniakemissiearme stal (AEA-stal) zetten en breidt hij zijn veestapel uit met 150 zeugen, zodat hij er nu 350 heeft.
In 2014 organiseert hij met enkele andere producenten een boerenmarkt in Izegem, hijzelf staat er ook met zijn varkensvlees dat een bevriende slager voor hem versneden heeft. Er is veel interesse in zijn vlees en hij verkoopt die dag zijn koeltoog met 70 kilogram vlees, bijna uit. “Die markt was een onverwacht succes en tot weken erna kregen we complimenten over hoe goed ons vlees wel niet smaakte”, vertelt hij. “Daar moeten we iets mee doen”, dachten Christophe en zijn vrouw nadien.
“Als eerste in de regio verkochten we vleespakketten van ons eigen merk ‘Pigfijn’ varkensvlees. Dat was vrij lokaal, maar we verkochten zo toch een zwijntje per maand”, vertelt Christophe. De varkens op de boerderij waren toen grotendeels voor de groothandel bestemd en een klein deeltje die ze zelf of via hun grossier aan de klanten brachten. “Maar plots is het slecht beginnen gaan in de sector, we hadden de ene crisis na de andere. We moesten onze kosten maximaal beperken en ervoor zorgen dat de productie top was.
Toch bleef het zwaar en we zagen dat al deze moeite ons financieel niet door de crisis ging loodsen.” Christophe en zijn vrouw begonnen geleidelijk aan af te bouwen en zijn overgestapt van een vierwekensysteem naar een driewekensysteem met een vermindering van 70 zeugen. Maar om die vermindering op te vangen, moesten ze zich meer gaan concentreren op een verkoop met meer marge: hun eigen verkoop.
“Onze boerderij is prachtig gelegen op ‘den buiten’ maar het is helemaal niet toegankelijke genoeg voor klanten om hier een slagerij te openen. En aangezien we nog grotendeels voor de groothandel produceerden, hadden we er eigenlijk ook geen tijd voor. Daarom zijn we andere alternatieven gaan zoeken en heb ik een ‘buurderij’ gestart in het centrum van Emelgem. Op deze manier kreeg ik nog een extra half varkentje in een week verkocht”, vertelt Christophe. In combinatie met de grossier, kon hij zo wekelijks 10,5 varkens zelf verkopen.
Maar als niet veel later, in 2018, de Afrikaanse varkenspest bij everzwijnen in Wallonië uitbreekt en alle prijzen terug kelderen, was hij de crisissen beu. “Ik wou absoluut een groter deel van de afzetmarkt zelf in de hand hebben. Dit kon ik doen door nog meer mijn de totale productie af te bouwen en het aandeel zelfverkoop meer te doen stijgen.” Christophe kwam tot de vaststelling dat hij zijn eigen verkoop moest verdubbelen om zijn plan te laten werken.
“Het plan om te verminderen in productie was een risico maar we hadden in de crisis weinig te verliezen.” En zo verkleinde hij zijn veestapel tot hij maar 180 zeugen meer overhield. Door hard te werken, op twee ‘Lokaal’-markten te staan en een samenwerking met een nieuwe grossier aan te gaan, slaagde Christophe erin om zijn verloren productieomzet op te vangen door de groei van zijn eigen afzet. Alles liep goed en ze hadden de keuze gemaakt om de korteketenweg in te slaan. Een weg die hun bedrijf, gericht op productie, geleidelijk en financieel behapbaar kon leiden naar een korteketenbedrijf. Maar toen viel plots alles stil...
Minister Demir vaardigde in juli een volledige weigering van mijn vergunning uit. Niet tot 2035, niet tot 2030, gewoon niets. Boeken toe. Geen vergunning voor al mijn stallen, vlak voor de congé
Een vergunningssoap zonder einde
In 2020 liep de milieuvergunning van Christophe op een einde en moest hij een nieuwe aanvragen. Ondertussen was de wetgeving aangepast: de vroegere milieuvergunning van 20 jaar werden omgevingsvergunningen voor onbepaalde tijd. Christophe vroeg een klasse 1-omgevingsvergunning aan bij de provincie West-Vlaanderen. Zijn nieuwe vergunningsaanvraag was dezelfde gebleven als zijn oude vergunning mits enkele toevoegingen zoals een atelier waar hij zelf vlees kan versnijden en een elektriciteitscabine om de omschakeling naar hernieuwbare energie mogelijk te maken.
“Ik vroeg dezelfde vergunning aan zoals mijn oude vergunning met 350 zeugen en 1.000 vleesvarkens. Stel dat het korteketenverhaal toch zou mislukken of we laten het bedrijf over, dan kunnen we altijd weer omschakelen naar een productiebedrijf”, verduidelijkt Christophe. Nadat een vergunning is aangevraagd bij de provincie, moet die de aanvraag als volledig en ontvankelijk verklaren. “Maar dat was het startschot van de malaise.”
“In een brief kregen we te lezen dat als de provincie ons dossier volledig en ontvankelijk wou verklaren, we ermee akkoord moesten gaan dat onze niet-AEA stallen maar een beperkte vergunning zou krijgen tot 2030. Geen onbeperkte vergunning dus”, vertelt Christophe. “Wij vielen volledig uit de lucht, we hadden daarover nog nooit gehoord. Het bleek dat men vanaf dat moment, de vergunningswet anders is beginnen interpreteren. Wettelijk was het dus correct om ons geen onbeperkte vergunning te geven.” Als Christophe akkoord ging met het voorstel kon hij zijn oude stallen voor maar tien jaar meer gebruiken. Drie vierde van zijn stallen waren nog niet vernieuwd, in tien jaar kon hij niet al zijn stallen vernieuwen alsook zijn ommezwaai in de korte keten finaliseren.
Op dat moment zaten ze nog niet aan de helft van hun aflossingen bij de bank en zat hun bedrijfsvoering in het begin van een transitie. “Ik heb toen aan de provincie uitgelegd wat we aan het doen waren; dat we een grote investering in een nieuwe AEA-stal hebben gedaan in 2010 en we een ommezwaai naar de korte keten probeerden te realiseren”, aldus Christophe. “Ik heb toen alles onder de loep genomen en die vergunning hoefde eigenlijk niet van onbepaalde duur te zijn. Een vergunning van 20 jaar, de termijn zoals de oude milieuvergunning, ging ook lukken. Over die overeenkomst is enorm veel gebakkeleid in de milieucommissie en uiteindelijk werd er afgeklopt op een vergunning tot 2035 voor de niet-AEA stallen.” Het was even slikken voor Christophe en zijn vrouw maar ze gingen akkoord om vervolgens volle gas voor de korte keten te gaan.
Nadat over de vergunning beslist is, zijn er nog 30 dagen waar iedereen beroep kan indienen. "Op de allerlaatste dag kregen we een bezwaar binnen van het Departement Omgeving, minister Demir haar departement”, zegt Christophe. “Het departement dat bovendien reeds eerder in de milieucommissie zat en afgeklopt had op 2035. Het kon er toch niet mee leven dat de vergunning tot 2035 was, het moest 2030 zijn.” Door dat bezwaar gaat het dossier van Christophe naar een niveau hoger, het belandt bij minister voor Omgeving Zuhal Demir (N-VA) op Vlaams niveau. “Haar dienst gaat in beroep en zij moet de situatie vervolgens behandelen, daar stel ik toch ook mijn vragen bij”, voegt Christophe nog toe.
In 2020 ligt het dossier van Christophe dus plots op het bureau van minister Demir en het zal daar nog een tijdje liggen want het stikstofarrest in februari 2021 legt als een bom alles plat. “Het dossier werd enkele malen uitgesteld tot vlak voor het verlof in juli”, zegt Christophe. “In juli moest Demir beslissen.” En dat doet ze, want minister Demir vaardigde in juli een volledige weigering van vergunningen uit voor Christophe. “Niet tot 2035, niet tot 2030, gewoon niets. Boeken toe. Geen vergunning voor al mijn stallen, vlak voor de congé”, zegt Christophe nog steeds verbijsterd over het voorval.
Wij staan volledig achter het korteketenverhaal, maar er moet realistisch naar gekeken worden. Vele succesverhalen tot nu toe zijn vaak van nieuwkomers in de sector. Wij beginnen niet van een wit blad, onze investeringen zijn nu eenmaal niet afgeschreven op vijf jaar
“Daarna ben ik weer naar de provincie getrokken en hebben ze me mijn oude milieuvergunning voor een jaar teruggegeven, als voorlopige oplossing in afwachting van een stikstofwetgeving.” Die vergunning kreeg hij kort voor nieuwjaar 2022. Maar ook dit jaar kwam er geen stikstofwetgeving en herhaalde het scenario van Christophe. Vorige week kreeg hij opnieuw een tijdelijke vergunning voor 2023. “We zijn er ‘vet’ mee, met zo’n tijdelijke vergunning”, zucht Christophe. “We zijn een onderneming die in volle transitie ‘on hold’ wordt gezet en dat voor drie jaar lang al. Door het feit dat we niet weten in welke richting we zullen moeten gaan, kunnen we geen verdere beslissingen maken. Elke euro die we nu verleggen, kan een verkeerde gok zijn”, aldus Christophe.
“We zijn vol goeie moed aan een omzwaai gestart om te kunnen eindigen als een volledig korteketenbedrijf, iets wat iedereen trouwens zo wenselijk vindt en aanmoedigt. Overal wordt de korte keten naar voren geschoven als dé oplossing voor de landbouwsector, en toch word ik al drie jaar belemmerd door oude, tijdelijke vergunningen en een gebrek aan toekomstvisie en rechtszekerheid vanuit de overheid. Als er ooit een stikstofwetgeving komt, is mijn grootste wens dat er een langetermijnvisie in verwerkt zit die mij en mijn investeringen de kans en tijd geven om af te bouwen en het korteketenverhaal op te bouwen”, legt Christophe uit. “Dat was trouwens mijn argumentatie al van in 2020, bij het begin van mijn vergunningsaanvraag. Geef mij tijd, dan zal het lukken.”
Bron: Eigen berichtgeving
Beeld: Christophe Decaigny - 't Klein Gistelgoed
