Rood of niet? Bedrijven weten pas in 2025 of ze piekbelaster zijn of niet
nieuwsPiekbelasters weten pas ten laatste in de zomer van 2025 of ze effectief piekbelaster zijn of niet. Vanaf dan krijgen ze nog vier jaar de tijd om alle herstructureringen door te voeren om een vergunning vast te krijgen. “Er is in het verleden al gecommuniceerd naar de bedrijven over hun impactscore. Bedrijven hebben dus al sterke aanwijzingen dat ze als piekbelaster zullen aangeduid worden”, reageert de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) op de deadline. Toch blijkt dit niet voor elk bedrijf even duidelijk te zijn.
Eén van de maatregelen uit het stikstofdecreet is de aanduiding van de zogenaamde piekbelasters of rode bedrijven. Dat zijn bedrijven zoals veeteeltbedrijven of mestverwerkers waarvan de impactscore hoger is dan of gelijk is aan 50 procent. Voor veeteeltbedrijven wordt de impactscore op de situatie van 2020, 2021 en 2022 berekend. Het bedrijf wordt als een piekbelaster beschouwd als minimaal twee van de drie berekende impactscores hoger zijn dan of gelijk zijn aan 50 procent.
Piekbelasters die hun impactscore kunnen verlagen tot onder 50 procent tegen 30 september 2029, mogen hun activiteiten verderzetten. Dit kunnen ze doen door bijvoorbeeld in te zetten op ammoniakemissiearme technologieën of de veestapel te verkleinen. Een landbouwbedrijf is vrij om te kiezen hoe het zijn doel zal bereiken. In elk geval moet het landbouwbedrijf uiterlijk op 30 september 2029 over een aangepaste vergunning beschikken.
Voor veel landbouwbedrijven vraagt het halen van de PAS-doelstellingen grondige aanpassingen in de bedrijfsvoering. Ofwel moet er financiering gezocht worden om AEA-investeringen te doen, ofwel moet er een herziening gedaan worden in het productiemodel van het bedrijf met een kleinere veestapel. Daarbij moet meestal gezocht worden naar een ander verdienmodel. Het zijn vaak grondige aanpassingen die tijd vragen, zeker ook voor piekbelasters. Echter krijgt deze groep officieel minder tijd dan andere landbouwers want het stikstofdecreet stelt dat piekbelasters binnen 18 maanden na de inwerkingtreding van het decreet worden aangeduid. Dat wil zeggen dat het nog kan duren tot de zomer van 2025 vooraleer ze weten of ze gecategoriseerd worden als piekbelaster. Indien ze niet akkoord gaan met de beslissing of berekening kan er administratief beroep ingediend worden binnen de zes maanden bij de minister. Daarna heeft de minister ook nog zes maanden de tijd om een definitieve beslissing te nemen. Zo wordt het snel zomer 2026.
“Er is in het verleden al gecommuniceerd naar de bedrijven over hun impactscore. Bedrijven met een hoge impactscore in het verleden, hebben dus al sterke aanwijzingen dat ze als piekbelaster zullen aangeduid worden”, reageert de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) in een persbericht over de deadline.
Sterke aanwijzingen
Maar ‘sterke aanwijzingen’ zijn geen officiële mededelingen waar sommige bedrijven wel op rekenen vooraleer ze de grondige aanpassingen doorvoeren of intekenen op het uitkoopbeleid. Dat uitkoopbeleid van rode bedrijven is overigens ook nog in de maak. VLM laat weten dat het nieuw flankerend beleid voor piekbelasters nog via een uitvoeringsbesluit uitgewerkt moet worden. “Mogelijke piekbelasters die toch al wensen te stoppen, kunnen momenteel gebruik maken van het herstructureringsprogramma dat werd uitgewerkt in het vorige stikstofakkoord. Ook zullen ze binnenkort gebruik kunnen maken van het flankerend beleid voor de oranje bedrijven”, aldus VLM. “Ze hoeven dus eigenlijk niet te wachten op de wetgeving voor de rode bedrijven.”
De sterke aanwijzingen waar VLM naar verwijst, zijn niet voor iedereen even sterk zo lijkt. Dat vertelt Eddy Vandycke van Boerenbond. “Zo heb ik weet van een bedrijf gelegen nabij een SBZ-H-gebied (Speciale Beschermingszone van de Habitatrichtlijn) dat in 2022 plots te horen kreeg dat het ook gecategoriseerd werd als piekbelaster. De uitbaters vielen volledig uit de lucht en verstonden het niet. Hun impactscore werd ondertussen al verschillende keren door diverse partijen herberekend, wat telkens resulteerde in een volledig andere impactscore dan hen officieel werd meegedeeld. Er is dan ook een zeer sterk vermoeden dat het bedrijf niet meer op de geüpdatete rode lijst van 2025 zal staan. Al leven de betrokken landbouwers nog steeds in onzekerheid door het uitblijven van een officiële melding.” En dat is best wel lastig omdat de uitbaters wel verder willen doen, want aan stoppen denken ze nog helemaal niet. “Eigenlijk wou hun zoon het varkensbedrijf overnemen, maar met al dat gedoe rond stikstof ziet hij het niet meer zitten”, aldus Vandycke. De getuigenis geeft aan hoeveel onzekerheid er bij piekbelasters nog heerst.
Hetzelfde pijnpunt kaart landbouwer Mathieu Alaerts aan. Ook Alaerts, die een melkveebedrijf uitbaat in Tessenderlo, kreeg vroeger al te horen dat hij op de rode lijst staat. “Maar meer kan ik daar nu niet over zeggen want ik weet zelf niet hoe de vork in de steel zit”, aldus Alaerts. “Ik hoop dat de stikstofaanpak met de nieuwe regering in een andere en betere richting evolueert.”
Het is mogelijk dat een bedrijf dat tot op heden nog niet werd geïnformeerd door VLM, na de nieuwe berekening een impactscore hoger of gelijk aan 50 procent heeft, en als piekbelaster aangeduid wordt
Plots op de rode lijst
Niet enkel voor landbouwers die voorheen al bericht hebben gekregen dat ze op de rode lijst staan, is er nog veel onduidelijkheid en onzekerheid tot 2025. Ook voor andere niet-rode bedrijven blijft het onzekerheid troef want, zoals VLM aangeeft in haar procedure tot aanduiding piekbelasters: “als databronnen wijzigen, zoals de zoekzonekaart, dan berekent VLM de impactscores opnieuw”. Zo kan het zijn dat een bedrijf dat nu nog van niets weet, investeringen doet om aan zijn PAS-referentie 2030 te voldoen, plots te weten komt in 2025 dat hij als piekbelaster gecategoriseerd is en andere herstructureringen moet doorvoeren.
Voor de aanduiding van de piekbelasters berekent VLM de impactscore. Ze gebruikt daarvoor een gedetailleerde impactscoretool die rekening houdt met onder andere de gemiddelde veebezetting en de weersomstandigheden in 2020, 2021 en 2022. “Het weer, en voornamelijk de windrichting, beïnvloedt immers de plaats waar de emissies uiteindelijk neerkomen, al blijft die invloed beperkt”, meldt VLM. Deze berekening, die het stikstofdecreet oplegt, verschilt met de impactscoretool die niet-rode bedrijven gebruiken om hun impact te berekenen. “De gedetailleerde impactscoretool maakt gebruik van gegevens uit andere jaren, maar werkt verder op dezelfde manier als de impactscoretool die online staat”, aldus VLM. “De bedrijven die we gecontacteerd hebben in april 2022, hadden een impactscore berekend op basis van hun stikstofemissie in 2015. Het stikstofdecreet stelt dat we voor de nieuwe berekening moeten kijken naar de emissies van drie jaren 2020, 2021 en 2022. Het is dus mogelijk dat een bedrijf dat tot op heden nog niet werd geïnformeerd door VLM, na de nieuwe berekening een impactscore hoger of gelijk aan 50 procent heeft.”
Nieuw VLOPS-model
Vorige week kreeg de online impactscoretool een update zodat het nu conform is met het stikstofdecreet. Zo werd het VLOPS-model (Vlaams Operationeel Prioritaire Stoffen-model) aangepast naar emissies uit 2022 in de plaats van emissies uit 2021. Ook de meteokaarten in het model werden aangepast. Waar in het vorig model gewerkt werd met meteogegevens van 2021, wordt dit nu terug met meteodata uit 2017 gedaan. “Het nieuwe VLOPS24-model werd berekend met meteo 2017 aangezien dit de meest representatieve meteo voor Vlaanderen is”, luidt het. Bij vergunningsaanvragen moet steeds de laatst beschikbare versie van de impactscoretool gebruikt worden, ook bij lopende vergunningsaanvragen moet de vergunningverlenende overheid rekening houden met de update van de tool.
