(Anti-)vergunningsbeleid Demir ligt zwaar op de maag van landbouworganisaties

Het artikel in het Belang van Limburg kwam er naar aanleiding van een schriftelijke vraag van Ludwig Vandenhove over het aantal omgevingsvergunningen. Uit de cijfers die hij van minister Zuhal Demir kreeg, blijkt dat in de laatste drie jaar het aantal vergunningen voor intensieve landbouwbedrijven verdrievoudigd is.

In de periode van 2017 tot 19 oktober 2020 werden 2.383 vergunningsaanvragen ingediend. Daarvan werd 80 procent goedgekeurd, 17 procent is nog onbeslist en amper 3 procent van de aanvragen werd geweigerd.

Het gaat daarbij om aanvragen voor stallen met minstens 20.000 kippen, 1.000 varkens, 500 kalveren of 200 koeien, de zogenaamde Klasse I-bedrijven. “Maar het kan dus ook gaan om grotere dossiers van meer dan 100.000 kippen”, stelt Ludwig Vandenhove in de Limburgse krant. Hij is van mening dat deze vorm van veeteelt al langer onder druk vanwege de dieronvriendelijke omstandigheden en de impact van de uitstoot van stikstof op het klimaat, de biodiversiteit en de waterkwaliteit. “Bovendien kunnen varkens- en pluimveestallen heel wat geurhinder veroorzaken. Het lijkt dan ook logisch om de veestapel af te bouwen, maar uit de cijfers blijkt dat dit dus nog niet gebeurt.”

Bijkomend probleem is dat de Nederlandse provincies zeer streng zijn voor die zogenaamde “megastallen”. “De regels in Noord-Brabant zijn zo streng dat die bedrijven steeds vaker proberen uit te wijken naar onze provincie”, zegt Vandenhove. “Het probleem is dat vergunningen op gemeentelijk vlak worden tegengehouden, maar daarna passeren op provinciaal niveau.”

Het aantal vergunningsaanvragen zit in stijgende lijn, zo stelt Vandenhove vast. Terwijl er in 2017 nog 240 aanvragen waren, liep dat aantal op naar 729 in 2018 en 794 in 2019. Vorig jaar kregen nog 82 dossiers groen licht, ondanks een negatief advies van de Provinciale Omgevingsvergunningscommissie, die oordeelt over de impact op de omgeving.

“Intensieve veeteeltbedrijven hebben negatieve gevolgen voor gezondheid en omgeving”, aldus Vandenhove. “Wij pleiten voor een gulden middenweg en roepen de huidige minister op om geen vergunningen meer goed te keuren. We moeten ook investeren om onze landbouwers te begeleiden naar alternatieve, maar winstgevende productievormen die duurzaam zijn.”

Minister Zuhal Demir merkt op dat de dossiers dateren uit de tijd van haar voorganger, Koen Van den Heuvel (CD&V). “De meeste van deze beslissingen worden ook genomen door het provinciebestuur. Een minister komt alleen aan zet als er beroep wordt aangetekend. Sinds mijn aantreden ben ik betrokken geweest bij 50 gevallen en in 90 procent van de gevallen heb ik besloten om niet te vergunnen. In Limburg waren er dit jaar 7 dossiers waarvan ik er geen enkele vergunde. Ik stel vast dat vooral provinciebesturen nog steeds vlot vergunnen zonder veel rekening te houden met de impact op het milieu.”

“In 2017 was de landbouw verantwoordelijk voor 95 procent van de totale ammoniakuitstoot in Vlaanderen. Die uitstoot, samen met de hinder voor omwonenden en de impact op het landschap, is voor mij als minister de belangrijkste parameter bij vergunningsaanvragen”, zegt Demir. “Die grote impact pleit enorm tegen industriële megastallen. Vandaar dat ik bij beroep meestal niet vergun of enkel aan strikte voorwaarden. Ik werk aan een omzendbrief voor de lokale en provinciale besturen waarin ik ze uitleg waarom ze het Vlaams voorbeeld best volgen. Ik vind dat we moeten inzetten op korte keten-landbouw. Daarom zullen we kleine boeren in de toekomst goed moeten ondersteunen.”

“We mogen blijkbaar niet meer ondernemen van minister Demir”

Deze uitspraken vallen op z’n minst gezegd niet in goede aarde bij de jonge boeren. “Beide politici stellen dat vergunningen voor veeteeltbedrijven verworpen moeten, zonder oog voor wetenschappelijke toets en oor voor expertise van de bevoegde instanties”, stelt Groene Kring in een persbericht. “Voor jonge ondernemers is het essentieel om – binnen de huidige regels – hun bedrijf te kunnen ontwikkelen om zo toekomstgericht, consumentgericht en duurzaam aan landbouw te kunnen doen.”

"Jonge boeren zijn de toekomst van onze voedselvoorziening”, vertelt Sam Magnus, ondervoorzitter van Groene Kring. “Als ondernemers moeten zij hun bedrijf kunnen ontplooien. Het vergunningsbeleid van minister Demir is gebaseerd op buikgevoel en geeft jongeren geen perspectief. Dat maakt ons als jonge boeren boos en moedeloos.”

Het steekt jonge boeren dat zij, anders dan andere sectoren, niet gezien worden als ondernemers die beredeneerde keuzes maken wat betreft groei, verbreding en diversificatie. Groene Kring vraagt minister Demir dan ook met aandrang om de adviezen van de experten indachtig te zijn en een beleid te voeren op basis van feiten en niet op basis van buikgevoel. Enkel een objectief en eerlijk vergunningsbeleid geeft jonge boeren perspectief en garantie op een duurzame en zekere toekomst.

“Praat niet over de boeren, maar mét hen”

Ook Boerenbond hekelt de uitspraken van de minister en wijst erop dat de cijfers die geciteerd worden de verkeerde indruk lijken te wekken van een ongebreidelde toename van landbouwbedrijven. “Men vergeet dat heel wat milieuvergunningen omgezet moeten worden naar een omgevingsvergunning”, klinkt het bij de landbouworganisatie. “Dat gaat gepaard met een omgevingsvergunningsaanvraag. In de meeste gevallen gaat het dus niet over nieuwe bedrijven, maar over aanpassingen en uitbreidingen van bestaande bedrijven.”

Boerenbond stelt vast dat de minister in de media veelvuldig praat over de boeren, maar helaas niet of nauwelijks mét hen. “Moest ze dit doen dan zou ze misschien beter begrijpen dat de kracht van onze Vlaamse landbouw ligt in haar grote diversiteit in al zijn vormen, waarbij grote en kleine, gangbare en korte-ketenbedrijven allemaal onze steun verdienen. En dat Boerenbond niet - zoals het cliché soms luidt -­ pleit voor ongeremde schaalvergroting, maar wel voor toekomstgericht ondernemerschap en ontwikkeling binnen de landbouw.”

“N-VA’s bevlogen slogan ‘Denken. Durven. Doen.’ blijkt niet veel meer waard te zijn dan het stukje papier waarop het geschreven staat”, luidt de kritiek van Boerenbondvoorzitter Sonja De Becker. “Want hoewel men het ondernemerschap in Vlaanderen zoveel mogelijk wil en moet ondersteunen om uit het diepe dal na corona te raken, wil minister Demir de ontwikkeling en verduurzaming van onze landbouwbedrijven, als enige sector,­ zoveel mogelijk aan banden leggen. We staan voor een open overleg met alle betrokken partijen, maar stellen vast dat minister Demir steevast de dialoog met de sector schuwt. Het is bovendien stuitend dat we via de pers moeten vernemen dat mevrouw Demir beleid meent te moeten voeren via omzendbrieven.”

Volgens Boerenbond wordt het begrip ‘industriële megastallen’ te pas en te onpas gebruikt. “Daarbij worden deze bedrijven bestempeld als nefast voor het milieu, terwijl de Vlaamse landbouw een familiaal karakter heeft. Landbouwers zoeken antwoorden op diverse uitdagingen: een kwalitatief product op de markt brengen waarvoor de consument een eerlijke prijs wil betalen, oog hebben voor dierenwelzijn en milieuproblematieken, zichzelf en de familie voorzien van een inkomen ... De ene doet dit door in te zetten op schaalvergroting en moderne/innovatieve technieken om zo het hoofd te bieden aan de hoogste eisen op het gebied van dierenwelzijn en gezondheid. De andere zoekt die antwoorden in extensivering, al dan niet gecombineerd met korte keten, of biologische landbouw.”

De landbouworganisatie benadrukt dat de veehouderij, groot of klein, milieuvriendelijk en duurzaam moet zijn. “Voor ons is deze discussie dan eigenlijk ook achterhaald. Maar vaak kunnen verstrengde eisen op gebied van milieu in de praktijk wel enkel worden doorgevoerd in combinatie met een schaalsprong. Het is bovendien niet zo dat schaalvergroting op bedrijfsniveau automatisch leidt tot een toename van de veestapel in Vlaanderen of in een bepaalde regio. Aan de oorsprong van een schaalvergroting op bedrijfsniveau liggen factoren zoals de marktvraag, een gewijzigd consumptiepatroon en wijzigende regelgeving. De ammoniakemissie daalt bovendien nog steeds wat grotendeels verklaard wordt door het in de praktijk zetten van de maatregelen in de mestactieplannen en het toepassen van emissiearme stalsystemen.”

Voor Boerenbond ligt het antwoord voor een verdere verduurzaming van de landbouw in een doordachte combinatie van technologische ontwikkelingen, innovaties, schaalveranderingen, de verankering van het landbouwbeleid in een geïntegreerd voedselbeleid en de omslag naar een kringloopeconomie. “En niet in omzendbrieven die gemeentes en provincies ervan moeten overtuigen dat slechts één bepaald soort landbouwmodel steun verdient of in een Don Quichot-achtige strijd tegen het spook van de zogenoemde megastallen”, besluit De Becker.