Bart Van Hulle: “Zuhal Demirs koppigheid heeft een belangrijke rol gespeeld in het stikstofdossier”
interviewIn 2020 maakte boomkweker Bart Van Hulle namens Open Vld zijn opwachting in het Vlaams parlement. De Oost-Vlaming roerde zich in menig landbouwdossier. “Met het stikstofakkoord had ik vanaf het begin grote bezwaren, maar mijn fractie toen helaas niet. Uiteindelijk is het decreet toch gestemd, maar ik ben ervan overtuigd dat het de toets van het Grondwettelijk Hof niet zal doorstaan”, vertelt Van Hulle die vooral Zuhal Demirs koppige, weinig empathische houding in het dossier hekelt. “Uit de verkiezingsdebatten had ik de indruk dat Bart De Wever eindelijk de impact van het decreet op het ondernemerschap heeft ingezien, en hoop ik dat hij zal ingrijpen. Het kon echter ook verkiezingspraat geweest zijn.”
Tractoren met ploegen rijden op en af op boomkwekerij Van Hulle B&C in Maldegem. “Normaal is het nu al rustig op de boomkwekerij, maar door het natte voorjaar zijn onze werken uitgesteld en wordt er nu nog land klaargelegd voor beplanting. Dat is nooit eerder voorgekomen”, vertelt Bart Van Hulle die het bedrijf runt samen met zijn broer Carl. De roots van het bosgoedbedrijf gaan terug tot 1792.
“Toen is één van mijn voorvaderen op verzoek van een Benedictijnse kloosterorde begonnen met het ontginnen van bosgrond om deze grond vruchtbaar te maken voor landbouwgebruik door het klooster”, vertelt Van Hulle. Hij neemt ons mee voor een rondgang over de 100 hectare tellende boomkwekerij. Bij het Drongengoedbos komen we percelen tegen waar Natuurpunt werkt aan de verschraling van voormalige landbouwgrond. “Wel symbolisch gezien de ontstaansgeschiedenis van het landbouwgebied hier”, beaamt Van Hulle.
Alhoewel Van Hulle al 35 jaar als boomkweker actief is, kennen wij hem vooral als voormalig burgemeester en Vlaams parlementslid. De Oost-Vlaming verving in 2020 Carina Van Cauter, die tot provinciegouverneur van Oost-Vlaanderen benoemd was, en kwam vier jaar op voor wat hij de liberale ondernemersbelangen noemde. Vorige maand zwaaide hij af als volksvertegenwoordiger. Op zijn kantoor op de boomkwekerij in Maldegem blikt hij terug op zijn korte politieke carrière op het hoogste Vlaamse niveau, waar hij ook vaak de boerenbelangen verdedigde.
Als boomkweker en ondernemer kwam u in 2020 in het Vlaams parlement terecht. Hoe hebt u die bijna vier jaar daar ervaren?
Van Hulle: “Ondernemers, en zeker landbouwers en tuinders die met de natuur werken, zijn gewend om een financiële buffer op te bouwen voor slechte tijden. Je moet daarnaast snelle beslissingen nemen die in het belang van de onderneming zijn. In de politiek werkt dat heel anders en ben je door platte koehandel soms genoodzaakt beslissingen te nemen waar je niet achter staat. In de politiek wordt naar de korte termijn gekeken, naar electoraal gewin. Ik wist dit vooraf en dacht dat ik dit een beetje zou kunnen veranderen. Maar dit bleek een illusie. Anderzijds heb ik ook veel plezier beleefd aan mijn tijd in Brussel. Je inzetten voor relevante dossiers geeft wel voldoening. Ik was graag nog aangebleven.”
Waarom was u dan niet langer kandidaat voor Open Vld bij de verkiezingen van juni?
Van Hulle: “De partijtop heeft mij de derde plaats op de kieslijst van Oost-Vlaanderen aangeboden. Alleen met 12 procent van de stemmen zou ik dan in het Vlaams parlement komen. Omdat het ernaar uitzag dat wij flink zouden verliezen en ik veel standpunten van mijn partij toen niet altijd consequent vond, heb ik me geen kandidaat meer gesteld.”
Wat vond u niet consequent?
Van Hulle: “Ik heb mij bijvoorbeeld vanaf het begin verzet tegen het stikstofdecreet, wat volgens mij een schending van het eigendomsrecht is en een inbreuk op rechtszekerheid. Dat zijn belangrijke liberale waarden, essentieel voor een gezond ondernemersklimaat. Alhoewel deze waarden met de voeten getreden werden door het stikstofdecreet, kon ik er de beslissing makers in mijn fractie toen niet van overtuigen. In Gwendolyn Rutten vond ik later wel een medestander, ze was uiteindelijk meer compromis minded, ik meer consequent.”
Je kunt niet vier jaar ondoorzichtig beleid voeren en je daarna positioneren als voorvechter van de boerenbelangen. Daar prikken mensen doorheen
Hoe kijkt u terug op het parcours van het stikstofdecreet?
Van Hulle: “Vanaf het begin had ik de ernst van de voorgestelde maatregelen door en heb ik mij tegen de plannen verzet, maar ik werd niet gehoord in de partij. Er werd mij gesommeerd om te zwijgen in het dossier. De decisionmakers waren stadsmensen en voor hen had het stikstofverhaal geen prioriteit. Het was hen de polemiek in de Vlaamse regering niet waard. Fair enough. Ik heb drie jaar lang wekelijks tal van uren aan het dossier besteed, maar het heeft uiteindelijk niets uitgehaald. Het enige resultaat dat we geboekt hebben, is dat de rode bedrijven eruit zijn gehaald. Voor de rest is het decreet nog even drastisch als bij de aanvang. Ik en met mij vele politici - niet allen zullen het durven bevestigen - twijfelen er niet aan dat het decreet de toets van het Grondwettelijk Hof niet zal doorstaan.”
Licht u eens toe?
Van Hulle: “Na een vernietigend advies van de Raad Van State in het najaar van 2023 op het voorliggende decreet, hebben de drie regeringspartijen advocaten aangesteld om te proberen met bijsturingen van het decreet de bezwaren van de Raad van State te weerleggen. Deze advocaten concludeerden dat dit niet volledig mogelijk was. Desondanks is het decreet goedgekeurd in het parlement. Hoe kun je iets goedkeuren met vergaande consequenties waarvan je weet dat het op termijn afgevoerd of aangepast zal worden? Ik kan daar met mijn hoofd niet bij.”
Waarom is er dan toch akkoord bereikt over het decreet?
Van Hulle: “Er was ruim twee jaar ruzie gemaakt over het stikstofakkoord in de regering. Daarna naar buiten komen met de mededeling “het niet is gelukt, we moeten opnieuw beginnen”, zou politiek dramatisch zijn, vooral voor N-VA. Dat kon men niet verkopen aan de achterban.”
Open Vld en cd&v hebben uiteindelijk ook ingestemd.
Van Hulle: “Voor Open Vld was het stikstofdossier toen niet belangrijk genoeg. Alleen Rutten en ik hebben ons in de partij hard gemaakt voor de boerenbelangen, maar wij waren in de minderheid. So be it. Brouns heeft in de regering uiteindelijk toegegeven. Ik denk, en ik weet dat dit een stoute redenering is, maar ze is misschien wel juist. Ik ga ervan uit dat Demir en Brouns een compromis gevonden hadden: Demir kan voet bij stuk houden en niets wijzigen en kan zo scoren bij de 200.000 leden van natuurverenigingen en zo proberen om kiezers van de partij Groen af te snoepen. Brouns kan op zijn beurt zijn achterban, de Boerenbond, ook de nodige voordelen bieden omdat de omschakeling bij landbouwers door het stikstofdecreet zal leiden tot een hele business waar Boerenbond marktleider in is en zo meerdere graantjes kan meepikken.” (Van Hulle verwees in het interview naar Biolectric, dat biogasinstallaties bouwt, waar MRBB, de holding boven Boerenbond, een participatie zou in genomen hebben, maar dat bericht werd weerlegd door Boerenbond, red.)
U stelt dat het stikstofakkoord ooit toch terug naar de tekentafel moet. Waarom is dat niet eerder gedaan?
Van Hulle: “Het stikstofdecreet komt uit de koker van het kabinet van Zuhal Demir. Het is een donkergroen plan en zij zag er politiek gewin in voor haar en de N-VA. Natuurpunt alleen al heeft 140.000 leden. Vlaanderen telt daarentegen maar 20.000 boeren.”
“Toen de funeste impact van het stikstofdecreet duidelijk werd, ontstond een heuse polemiek in de coalitie, maar Demir heeft zich onbuigbaar opgesteld en stond niet open voor enige vorm van compromis. Ik ben ervan overtuigd dat negen van de tien andere ministers op die post zich flexibeler zouden hebben opgesteld en zouden hebben ingestemd met een zachter beleid. De stikstofuitstoot moet teruggebracht worden, de milieukwaliteit moet verbeterd worden: maar geef boeren wat meer tijd en kom niet terug op eerder gemaakte afspraken.”
Alexander De Croo laakte tijdens de verkiezingscampagne eveneens de rol van Demir. Waar ligt dat precies in?
Van Hulle: “Het karakter van Zuhal Demir heeft een belangrijke rol gespeeld in het dossier. Zij heeft een boek geschreven onder de titel “Een beetje rebelsheid kan de wereld veranderen”. Dat zegt alles. Een betere titel zou zijn: “Een beetje empathie kan de wereld redden.” Demir was onverbiddelijk en niet bereid tot concessies.”
Vlak voor de verkiezingen kwam Open Vld met een landbouwplan. Was dat uit een oprechte bekommernis voor de sector of eerder een last minute charmeoffensief om stemmen te ronselen?
Van Hulle: “Dat Landbouwplan is mede door mij geschreven. Ik dacht aanvankelijk dat er niets mee gedaan zou worden, maar uiteindelijk heeft de partij het vrij letterlijk overgenomen. Maar het heeft niet meer mogen zijn. Je kunt niet vier jaar ondoorzichtig beleid voeren en je daarna positioneren als voorvechter van de boerenbelangen. Daar prikken mensen doorheen. Ook cd&v heeft dit ondervonden.”
Waarom heeft het tot de wissel geduurd waarbij Gwendolyn Rutten Bart Somers verving vooraleer Open Vld het geweer van schouder wisselde over het stikstofbeleid? Als liberale partij staan jullie toch voor ondernemerschap, vrijheid en een overheid die zich niet overmatig bemoeit met burgers en bedrijven?
Van Hulle: “Dat was dus een grote frustratie. Ik heb vanaf het begin mijn bezwaren geuit en vele uren in het dossier gestoken. Ik heb hierover vaak samengezeten met Bart Dochy en Tinne Rombouts van cd&v, maar uiteindelijk hadden we te weinig inspraak in onze partijfracties. Toen Gwendolyn minister werd, was het stikstofdossier al goedgekeurd in de regering en kon ze er moeilijk nog veel aan veranderen. Het was al goedgekeurd in de regering. Het was te laat.”
Als boomkweker die aan Natuurpunt een belangrijke klant heeft, heeft u altijd hard van leer getrokken tegen de unieke positie van de natuurorganisatie? Waarom?
Van Hulle: “Ik heb niets tegen Natuurpunt en ook niets tegen de doelen die het nastreeft. Integendeel, ik steun ze voluit. Dat Natuurpunt sinds de aanstelling van Zuhal Demir zijn subsidies verdriedubbeld ziet, dat kan je Natuurpunt niet verwijten. Ik zou ze ook met open handen aanvaarden mocht ik ze kunnen krijgen. Maar door jaarlijks 50 miljoen euro subsidie te geven aan één natuurvereniging, vooral om gronden aan te kopen; grijp je als overheid wél indirect drastisch in op het eigendomsrecht, op de rechtszekerheid en het ondernemerschap. Je moet maar een jonge landbouwer zijn die moet optornen tegen Natuurpunt, die met 90 procent subsidie je concurreert bij de verkoop van een stuk landbouwgrond naast je landbouwbedrijf.”
“Ik ben dan ook principieel gekant tegen het systeem van de opmaak van perimeters ‘globale kaders’ bij natuurbeheerplannen. Dit laat natuurverenigingen toe om hun subsidie van de Vlaamse overheid te kunnen verzilveren door in die globale kaders met die subsidie gronden te kopen. Bovendien gebeurt dit niet democratisch en niet transparant: Natuurpunt dient een dossier in bij ANB. Vervolgens kunnen belanghebbenden bezwaar indienen bij ANB, waarna Natuurpunt op vraag van ANB een aanpassing kan doen aan het natuurbeheerplan en het dossier andermaal indient bij ANB. Vervolgens wordt het al dan niet goedgekeurd door ANB en gaat het naar de minister van Omgeving ter goedkeuring. Gedurende dit proces heeft de bezwaarindiener geen enkel inzicht noch inspraak. Bovendien wordt aan de betrokken gemeenten enkel bij de indiening van het natuurbeheerplan een advies gevraagd, dat meestal enkel door de administratie van de gemeente bezorgd wordt en zeker al niet de gemeenteraad passeert. Kortom het is een uiterst ondoorzichtig en ondemocratisch proces. dit is vele malen gemeld in commissies en stuit telkens op de rebelsheid van de minister. Dit zou een punt moeten zijn voor het volgende regeerakkoord.”
Door jaarlijks 50 miljoen euro subsidie te geven aan één natuurvereniging, vooral om gronden aan te kopen, grijp je als overheid wél indirect drastisch in op het eigendomsrecht, op de rechtszekerheid en het ondernemerschap
Op welke verwezenlijkingen blikt u tevreden terug?
Van Hulle: “Wel beschouwd heb ik veel energie in dossiers gestoken, maar bitter weinig behaald. Ik heb mij verzet tegen het parkendecreet, tegen de pachtwet en tegen de subsidies voor omgevingsverenigingen waardoor kleine vzw’s zonder veel controle 180.000 euro subsidie krijgen om een plan te maken om later elk jaar 100.000 euro subsidie te kunnen bestendigen. Die controle is er uiteindelijk min of meer gekomen. Beter was om die subsidies af te schaffen.
Ik heb me ook ingezet voor de afschaffing van de polderbelasting, wat ook om politieke redenen in de meerderheid niet gelukt is. Verder had ik een stem in het tegenhouden van de afschaffing van de groenestroomcertificaten. Telkens heb ik dit gedaan vanuit de idee dat gemaakte afspraken niet mogen worden teruggedraaid en vanuit de idee dat een overheid efficiënt moet zijn.”
En wat is er geworden van het hagenplan, dat ook van uw hand kwam?
Van Hulle: “Dat is niet veel verder geraakt dan mijn eigen fractie. De idee is de volgende: Zuhal Demir bereikte haar doel niet om 4.000 hectare bos bij te creëren, vooral door de tegenkanting van de landbouwsector. Hagen doen geen landbouwgrond verdwijnen en capteren ook CO2; per euro investering in hagen zelfs evenveel CO2 als een bos, ook op lange termijn en rekening houdende met het feit dat hagen na 20 jaar moeten vervangen worden en heraangeplant. Dus, plant hagen! Misschien is dit een idee voor iemand van het nieuwe parlement. Dit idee is trouwens niet nieuw, het kan gekopieerd worden van Wallonië.”
Begin dit jaar waren er grote boerenprotesten. Verwacht u dat landbouw en voedselzekerheid in de toekomst een politiek thema blijft voor de politiek?
Van Hulle: “Landbouw zal zeker een thema blijven. De waterkwaliteit zal verbeterd moeten worden en natuur zal uitbreiden. Dat zie je in alle landen om ons heen. Vlaanderen zal aan de strenge Europese wetgeving moeten voldoen. Ook het stikstofakkoord zal na bemerkingen door het Grondwettelijk Hof terug op het bord van de Vlaamse regering komen.”
Dat ziet er niet goed uit voor de landbouw.
Van Hulle: “Dat is niet gezegd. Feit is wel dat alles natuur- en klimaatvriendelijker moet. Wat betreft het stikstofakkoord heb ik stille hoop dat Bart De Wever zich over dit dossier ontfermt. Hij heeft kort voor de verkiezingen erkend dat hij het landbouwbeleid niet goed heeft opgevolgd. Hoewel ik vind dat hij onvoldoende voeling heeft met ondernemerschap en al zeker niet met risicovol ondernemerschap zoals de landbouwsector, had ik wel de indruk dat hij net voor de verkiezingen pas besefte wat de impact van het stikstofdecreet is. Of, het kon ook puur uit electorale overwegingen geweest zijn. Mogelijk ga ik hem hierover de komende tijd een brief schrijven.”
Met uw vertrek en dat van Tinne Rombouts van cd&v uit de nationale politiek verdwijnen er opnieuw twee mensen met expertise in landbouw uit het parlement. Dat is voor de landbouwsector toch een zware aderlating?
Van Hulle: “Andere mensen zullen onze rollen moeten opnemen. Ik ben trouwens zeer bezorgd over de representatie van het ondernemerschap in het algemeen. Wij zaten met maar vier ondernemers in het Vlaams parlement : Bob Savenberg, Gwenny De Vroe, Johan Deckmyn en ik. Een vlugge screening leert me dat er nu slechts twee ondernemers in het Vlaams parlement zouden zetelen. Dit is een foute keuze van de partijtop van de respectievelijke partijen.”
Welke toekomst ziet u voor de landbouw in Vlaanderen?
Van Hulle: “Vlaanderen telt momenteel 22.000 landbouwbedrijven waarvan 12.000 veebedrijven. Als wij elkaar over vijf jaar weerzien, zal hiervan de helft verdwenen zijn. Van de 6.000 resterende bedrijven zullen er 3.000 kleinschalig werken. Dat wil zeggen, kleine bedrijven met korteketenactiviteiten of iets dergelijks. De andere 3.000 bedrijven zullen groter geworden zijn. Zij kopen de stoppers op en ontwikkelen zich tot grote bedrijven met meerdere vestigingen. Deze laatste groep zal 90 procent van de omzet genereren.”
Is deze trend van schaalvergroting slecht volgens u?
Van Hulle: “Ik denk van niet. In ieder geval niet voor u en mij als consument. Het draagt bij tot meer efficiëntie en zorgt ervoor dat ons eten betaalbaar blijft. Wél zullen de komende jaren pijnlijk zijn voor de vele honderden gezinnen, die al vele generaties dit werk doen en moeten stoppen. Daar moet met respect mee omgegaan worden.”
Wat brengt de toekomst voor Bart Van Hulle?
Van Hulle: “Ik heb een job die ik super graag doe. Ik heb een boomkwekerij die ik samen met mijn broer run. We hebben nooit minder dan 12 uur per dag gewerkt, 70 uur per week. We doen graag gewoon verder. Hard werken en ondernemen. Zelfstandig ondernemen geeft je de mogelijkheid tot freedom of speech. Neem me dat aub niet af.”
