Juristen: "Stikstofdecreet valt niet te herstellen. Terug naar de tekentafel"

Advocaat Fernand Keuleneer: “Decreet én akkoord moeten naar prullenbak”

“Dit decreet en bij uitbreiding het hele stikstofakkoord moeten naar de prullenbak”, zegt advocaat Fernand Keuleneer. “Deze teksten zijn niet te repareren, alle essentiële onderdelen zijn onderuitgehaald in het advies van de Raad van State.”

Met die essentiële onderdelen bedoelt Keuleneer de impactscore, de wetenschappelijke verantwoording van het onderscheid tussen landbouw en industrie, het decretaal verankeren van de modellen, de drempelwaarden, de regeling rond de piekbelasters, enz.  Dat zijn allemaal punten die hij eerder al aangewezen had als zwakke punten in het akkoord en het voorstel van decreet en waarover de Raad van State nu hetzelfde oordeel velt.

Dat er door het uitblijven van een goedgekeurd stikstofdecreet een vergunningenstop dreigt zoals omgevingsminister Demir (N-VA) en N-VA-voorzitter Bart De Wever stellen, noemt hij larie en apekool. “Als een vergunning vandaag niet kan, dan zal het decreet dat niet verhelpen”, klinkt het. "Het advies van de Raad van State confronteert politici met de geldende wetgeving en met zorgvuldigheidsnormen inzake legistie, meer niet." Net als onder meer VUB-professor Aube Wirtgen meent Keuleneer dat het noodzakelijk is om voor elk project met potentiële impact op nabijgelegen natuur een passende beoordeling te maken.

Hij beseft dat dit bijzonder omslachtig is, maar op dit moment is er geen andere mogelijkheid. “Wel kan men ondertussen werk maken van een visie en wetgevende initiatieven over waar we in Vlaanderen naartoe willen met natuur, landbouw en industrie. Want vergeet niet, vandaag gaat het over speciale beschermingszones, maar ondertussen zijn we wel tal van natuurgebieden bij aan het creëren. Denk maar aan heel het proces rond de nationale parken”, waarschuwt Keuleneer.

Hij raadt de Vlaamse regering dan ook aan om van het Belgisch voorzitterschap in de eerste helft van 2024 gebruik te maken om op Europees niveau een aantal aanpassingen aan de habitatrichtlijn en het daaruit voortvloeiende natuurdecreet op de agenda te zetten. “Er kan misschien een coalitie gevonden worden met een aantal andere lidstaten. Het is immers uiteindelijk de Europese Raad die daarover dergelijke aanpassingen kan beslissen, niet de Commissie.”

Professor Kurt Deketelaere(KUL): "Alle fundamenten onderuitgehaald"

Via X deelt professor milieurecht Kurt Deketelaere in 10 punten zijn visie op het advies van de Raad van State over het stikstofdecreet. Volgens de professor, die ook zetelt in de raad van bestuur van MRBB, worden alle fundamenten van de stikstofakkoorden van de Vlaamse regering door het advies onderuitgehaald. Hij verwijst daarbij naar de woorden van de raad dat er een systematische en onderbouwde verantwoording voor de gemaakte beleidskeuzes en de vele verschillen in behandeling volkomen ontbreekt.

Het valt hem ook op dat de Raad van State oordeelt dat de voorgestelde drempelwaarden (van 1% voor industrie en 0,0025% voor landbouw) waarbij projecten worden vrijgesteld van een passende beoordeling geen doorgang kunnen vinden. “Er kan niet worden gegarandeerd dat er wetenschappelijk gezien geen twijfel bestaat dat, eenmaal verleend, er geen schadelijke gevolgen zijn voor de natuurlijke kenmerken van het betrokken natuurgebied.

“Er wordt ook duidelijk gesteld dat de parameters, en de verhouding tussen die parameters, om de impactscore te berekenen, decretaal geregeld moeten worden”, stelt Deketelaere vast. “Daarnaast is de raad van oordeel dat het niet op sluitende wijze kan beoordelen of de gemaakte verschillen in behandelingen tussen categorieën en personen in het decreet gesteund zijn op een objectief criterium en dat ze redelijk verantwoord zijn.”

Ook het advies over de piekbelasters is de jurist opgevallen. “De Raad van State stelt dat er geen concrete verantwoording is voor het verschil in (impactscore)behandeling tussen piekbelasters en niet-piekbelasters, en tussen de verschillende categorieën van piekbelasters”, klinkt het. Daarnaast hekelt hij ook de “nattevingerregeling” inzake de identificatie van piekbelasters. “Dit moet volgens de Raad van State worden herwerkt en piekbelasters die hun activiteiten willen omvormen in het kader van natuurbeheer moeten daarvoor meer tijd krijgen.”

Deketelaere wijst ook naar het onderscheid tussen het voorstel van decreet en de definitieve PAS. “Hierover zegt de raad dat in de mate dat het voorstel van decreet afwijkt van het akkoord er een voorbehoud moet gemaakt worden of de vormvereisten voor het voorstel van decreet zijn nageleefd.” Hij verwijst ook naar de wachttermijn waar de goedkeuring van decreet aan is onderworpen. Volgens de Raad van State bedraagt die drie maanden, gelet op de erin vervatte technische voorschriften die moeten worden aangemeld bij de Europese Commissie.

Een ander punt waar het rechtscollege kritiek op heeft, is het leeftijdscriterium dat is vermeld om te bepalen wat onder een startende landbouwer moet worden verstaan. Dat is onvoldoende verantwoord waardoor het moet geschrapt worden. Tot slot verwijst de professor ook naar het Turnhouts Vennengebied. “De Raad van State oordeelt dat enige verantwoording waarom (enkel) voor het Turnhouts Vennengebied een bijkomende emissiereductie wordt opgelegd, volledig ontbreekt.”

Professor Aube Wirtgen (VUB): “Schade voor investeringsklimaat niet te overzien”

In De Tijd zegt VUB-professor Omgevingsrecht Aube Wirtgen dat de politiek Ineos een foute oplossing heeft voorgespiegeld. “Ik heb nooit geloofd dat het stikstofdecreet Ineos op korte termijn kon redden”, klinkt het. Ze zegt er nochtans “ziedend” van te worden dat zo’n project niet zou lukken in Vlaanderen. “Het stikstofbad is volgelopen door minder duurzame industrie en door de grote varkensstapel en mestverwerkingsbedrijven. Dat neemt ruimte weg voor innovatieve bedrijven, zoals Ineos.”

Volgens haar heeft de Raad van State voor een deel bevestigd wat de Raad voor Vergunningsbetwistingen eerder al zei in het arrest waarmee de Ineos-vergunning werd vernietigd: per natuurgebied en per economische activiteit moet de individuele impact onderzocht worden met een passende beoordeling. “Dat zo’n complex milieuonderzoek nodig is voor elk project dat impact kan hebben op beschermde natuur, is bijzonder nefast. Er zijn enorme kosten verbonden aan de passende beoordeling en de uitkomst van de vergunningsaanvraag is onzeker”, aldus professor Wirtgen.

Een oplossing voor het stikstofprobleem op korte termijn bestaat er volgens haar in om de uitstoot te reduceren. “Dat zal ruimte creëren voor een vlotte vergunningsverlening over een paar jaar. Men moet afstappen van de obsessie dat snel een decreet nodig is voor de vergunningen”, klinkt het. Ze wijst er wel op dat de politiek zou kunnen kiezen voor een “cynische oplossing”: het niet-bindende advies van de Raad van State naast zich neerleggen en het decreet met aanpassingen stemmen. “Maar dan is het gewoon wachten tot het Grondwettelijk Hof het decreet afschiet. Zo kan de regering zich wel anderhalf tot twee jaar respijt kopen en erop gokken dat de vergunningen die in de tussentijd zijn verleend, onaangetast blijven.”