Rapport externe juridische experts: "Geen probleemloze uitweg uit stikstofimpasse"
De gemengde werkgroep van regerings- en parlementsleden buigt zich vanaf dinsdag over de volgende stap in het stikstofdossier. Het gevraagde advies van drie externe juristen is klaar, maar een droomscenario zonder nadelen lijkt er niet te zijn. De juristen schuiven twee mogelijke opties naar voor, waaronder het doorzetten met een bijsturing van het ingediende decreet, inclusief de vergunningsdrempels. Aan dat scenario zijn wel "juridische risico's" verbonden. Het scenario om voor elk project een passende beoordeling te verplichten wordt door de experten bestempeld als onwerkbaar.
Wat voorafging
Begin oktober leverde de Raad van State een bijzonder kritisch advies af over het voorstel van stikstofdecreet dat N-VA en Open Vld, zonder coalitiepartner cd&v, eind juli in allerijl hadden ingediend in het Vlaams parlement. Die stap kwam er nadat de Raad voor Vergunningsbetwistingen op 20 juli de omgvingsvergunning voor de ethaankraker van Ineos vernietigde.
Het advies van de Raad van State over het voorstel van decreet zette een aantal sleutelelementen van de geplande stikstofaanpak, zoals het gebruik van impactscores en drempelwaarden, op losse schroeven. Het advies stuurde er ook op aan dat alle projecten met een passende beoordeling, een grondig milieuonderzoek, zouden moeten aantonen dat ze geen beschadigende extra hoeveelheid stikstof aanbrengen in een natuurgebied.
Raad van State bijzonder kritisch over stikstofdecreet
2 oktober 2023De Vlaamse regering besliste meteen om het advies van de Raad van State juridisch te laten onderzoeken. Nadat een jurist van het departement Omgeving een inventaris had opgemaakt met de opmerkingen van de Raad van State gingen ook drie externe juristen aan de slag met het advies. Die drie juristen, elke meerderheidspartij mocht er één aanduiden, zijn Bob Martens, Gauthier Van Thuyne en Gregory Verhelst. Hun huiswerk, dat dient als basis voor de verdere politieke discussie, is nu klaar.
Vier scenario's naar voor geschoven
In hun rapport, dat De Tijd en Belga konden inkijken, delen de juristen de kritiek van de Raad van State dat het decreet op een aantal zaken beter gemotiveerd en onderbouwd moet worden. Maar hier en daar lijken de juristen het eerdere advies van de Raad van State ook wat te streng te vinden. Zo zien de juristen toch iets meer marge om te werken met decretaal verankerde vergunningsdrempels. Ter herinnering: die drempels - verschillend voor industrie en landbouw - bepalen of een bedrijf of landbouwer kan vrijgesteld worden van de passende beoordeling (of niet).
Die houding vertaalt zich ook in de gesuggereerde beleidsopties. Van de vier uitgewerkte scenario's schuiven de juristen er zelf twee naar voor, zo analyseert Belga. “Die twee opties houden vast aan een decretale verankering van de stikstofaanpak. In optie één wordt vastgehouden aan decretaal verankerde vergunningsdrempels. Optie twee zou die drempels echter niet opnemen in het decreet, maar in een ‘code van goede praktijk’”, zo stelt het persagentschap.
Dat de experts een duidelijke keuze maken, nuanceren andere media dan weer. “De juristen suggereren vier opties om het stikstofdossier uit het moeras te halen, maar zonder een keuze te maken”, schrijft De Standaard. Ook volgens De Tijd wordt er geen expliciete keuze gemaakt voor een scenario. “Maar afgaande op de voor- en nadelen schuiven ze wel meer en minder werkbare opties naar voren”, stelt de krant.
Belga wijst erop dat vasthouden aan de decretaal verankerde vrijstellingsdrempels, volgens de juristen de administratieve last zou beperken en zou zorgen voor een "uniform kader". “Het lijkt met andere woorden de meest 'werkbare' uitweg. Maar aan dat scenario zijn duidelijk ook "juridische risico's" verbonden. Zo kan de regeling aangevochten worden bij het Grondwettelijk Hof of kan ze betwist worden bij de Raad voor Vergunningenbetwistingen”, klinkt het.
Het vasthouden aan een andere interpretatie dan de Raad van State genereert een juridisch risico, maar het is geen uitgemaakte zaak dat andere nationale rechters zich op de lijn van de Raad van State zullen scharen
Veel zal volgens de juridische experts afhangen van de juridische interpretatie. "Het vasthouden aan een andere interpretatie dan de Raad van State genereert een juridisch risico, maar het is (...) geen uitgemaakte zaak dat andere nationale rechters zich in voorkomend geval op de lijn van de Raad van State zullen scharen", luidt het in hun advies.
Het is natuurlijk maar de vraag of dat juridische ballet op een scheermes tegemoet komt aan de vraag naar een "juridisch robuuste" oplossing in het stikstofdossier, een vraag die alle politieke verantwoordelijken de voorbije maanden hebben benadrukt.
Het scenario met een "zuiver individuele benadering" waarbij er voor elk project afzonderlijk een toetsing zou moeten gebeuren, zou leiden tot zo'n grote "administratieve last" dat het moeilijk werkbaar zou worden en riskeert volgens de juristen te leiden tot "een de facto vergunningsstop in bepaalde Vlaamse regio's".
Werkgroep van start op dinsdag
De door minister-president Jan Jambon aangekondigde groep van regeringsvertegenwoordigers en parlementsleden gaat vanaf dinsdag op zoek naar een mogelijke uitweg uit het stikstofkluwen. In die werkgroep zitten naast een jurist van het Departement Omgeving ook vertegenwoordigers van de betrokken kabinetten en zes parlementsleden uit de meerderheid. Voor N-VA zou het gaan om Annick De Ridder en Wilfried Vandaele, voor cd&v om Tinne Rombouts en Peter Van Rompuy en voor Open Vld Gwendolyn Rutten en Steven Coenegrachts.
De regering-Jambon zelf kwam maandag ook kort samen over de stikstofkwestie. Volgens verschillende bronnen was dat vooral om een stand van zaken op te maken en om de vervolgstappen in het netelige dossier af te spreken.
Veel gras wil men er alvast niet over laten groeien. In een zogenaamde non-paper is tussen de regeringspartijen afgesproken om deze vrijdag op de ministerraad een eerste tussentijdse evaluatie op te maken. Het is ook niet uitgesloten dat de werkgroep verder werkt tijdens de herfstvakantie. Bedoeling is om te komen tot een aangepast stikstofdecreet dat door de drie meerderheidsfracties - dus ook door cd&v - in het parlement wordt ingediend en dat daar ook zo snel mogelijk kan goedgekeurd worden. In de nota is sprake van "alleszins uiterlijk vóór het einde van de maand november".
Wat met versoepelingen voor landbouw?
Volgens De Standaard heeft cd&v de twee mogelijke versoepelingen voor de landbouwsector nog niet losgelaten: het extern salderen en de versoepeling van de vergunningsregels voor landbouw vanaf 2025 om meer richting de regels voor de industrie te evolueren. Bij het sluiten van het stikstofakkoord in maart was afgesproken dat beide zaken aan een nader milieuonderzoek zouden onderworpen worden. Dat onderzoek is nog altijd niet begonnen. Het kabinet van landbouwminister Jo Brouns (cd&v) geeft aan dat dit onderzoek wellicht pas volgend jaar van start kan gaan, waardoor het nog onmogelijk voor de verkiezingen resultaat kan opleveren. Volgens cd&v ontstaat daardoor een politiek probleem dat moet opgelost worden alvorens de partij de discussie over een aangepast stikstofdecreet wil aanvatten.
Bron: Belga / De Tijd / De Standaard
