Nachtelijke onderhandelingen over stikstof leveren niets op

Artikel bijgewerkt op 1/03/2023 om 7u19

Als het van de minister-president Jan Jambon (N-VA) had afgehangen was er al op vrijdag 17 februari een stikstofakkoord, maar het water tussen N-VA en cd&v bleek nog steeds te diep. Aangezien hij als Vlaams minister-president niet naar de koning kan gaan om het ontslag van zijn regering aan te bieden, trok Jambon naar de drie partijvoorzitters van regeringspartijen N-VA, cd&v en Open Vld. Daar werd beslist om een rustpauze in de gesprekken in te lassen en de onderhandelingen over de krokusvakantie te tillen.

Nieuwe voorstellen van Demir

Waar er net na de krokusvakantie nog werd bericht dat er nauwelijks vooruitgang was geboekt, blijkt er nu toch één en ander te bewegen. De kabinetsmedewerkers sleutelden verder aan het dossier en alle knelpunten tussen N-VA en cd&v werden in kaart gebracht. Maandag en dinsdag werden er nog bilaterale meetings georganiseerd tussen de ministers.

Sinds 18 uur dinsdagavond zit Jambon samen met de drie viceminister-presidenten Hilde Crevits (cd&v), Bart Somers (Open Vld) en Ben Weyts (N-VA) en met de bevoegde ministers Zuhal Demir (Omgeving, N-VA) en Jo Brouns (Landbouw, cd&v). Minister Demir zou er op basis van de gesprekken van de afgelopen dagen nieuw voorstellen op tafel gelegd hebben. Bij cd&v is te horen dat het om kleine tegemoetkomingen gaat en ook Open Vld zou nog vragen over de voorstellen hebben.

In de loop van dinsdagavond achtten de onderhandelaars het niet onmogelijk dat het tot een akkoord komt. “Als er politieke wil is bij de drie partijen, is een landing mogelijk”, zo is onder meer te horen. “Er wordt gepraat. Er is geen sprake van een totale blokkering. Alle knelpunten worden besproken, maar of de verschillende partijen elkaar zullen vinden, is nog maar de vraag”, zei VRT-journaliste Anne Van Renterghem dinsdagavond in Terzake.

Vijf knelpunten

Volgens De Standaard zijn er nog vier knelpunten: het instrument van de kritische depositiewaarde, het gelijktrekken van de vergunningsregels tussen landbouw en industrie, de rode lijst en verhandelbare stikstofemissierechten. Op basis van wat de VILT-redactie heeft opgevangen, voegen we er nog een vijfde knelpunt aan toe: het Turnhouts Vennengebied.

Kritische depositiewaarde

Wat de kritische depositiewaarde (KDW) betreft, is cd&v ervan overtuigd dat we de fouten van Nederland niet mogen maken. Door de KDW daar in de wet te verankeren, heeft het land in hele gebieden landbouw onmogelijk gemaakt en een vergunningenstop in het hele land in de hand gewerkt. Volgens de partij is de KDW gebaseerd op rekenmodellen en dus puur theorie. Cd&v benadrukt dat er ook andere parameters zijn die bepalen in welke staat een natuurgebied is, niet enkel stikstof.

N-VA zou volgens de krant wel bereid zijn die KDW uit het decreet te laten, maar vindt het een formalistische aanpassing omdat de KDW wel in het GLB voorkomt en in het milieueffectenrapport van het vorige stikstofakkoord. Er wordt naar juristen gekeken om een oplossing te vinden.

Gelijkschakeling landbouw en industrie: toegift van 0,003 procent

Het is al langer bekend dat landbouwbedrijven die een impact hebben van meer dan 0,025 procent op een nabijgelegen natuurgebied een passende beoordeling moeten laten uitvoeren. In zo’n beoordeling wordt nagegaan of de activiteit geen te grote negatieve impact heeft. Voor de industrie ligt die drempel op 1 procent, of zo’n 40 keer minder streng dan de landbouw.

N-VA zou bereid zijn om de drempel voor landbouw tegen 2030 op te trekken tot 0,8 procent als de stikstofuitstoot tegen dan voldoende gedaald is. Een nieuw element in de discussie is evenwel dat boven die drempel van 0,8 procent geen vergunningen aan landbouwbedrijven meer gegeven mogen worden. Een gunstige passende beoordeling zou dus onvoldoende zijn, waar dit voor industrie wel voldoende zou zijn om een vergunning te krijgen. Cd&v kan akkoord gaan met een groeipad, maar vraagt dat ook landbouwbedrijven een vergunning moeten kunnen krijgen als er een gunstige passende beoordeling is. “Het is dat wat we bedoelen met het gelijktrekken van de regels voor landbouw en industrie”, zo is te horen op het kabinet-Brouns.

Woensdagochtend bleek dat de impactscore in het nieuwe voorstel was opgetrokken tot 0,028 procent in plaats van 0,025 procent. Maar die toegift van 0,003 procent is niet voldoende voor cd&v.

Rode lijst

Het was al eerder bekend dat er bij N-VA bereidheid is om de rode lijst aan te passen op basis van geactualiseerde cijfers. De initiële lijst gebruikt gegevens uit 2015. Het gevolg daarvan is dat er heel wat meer bedrijven op die rode lijst komen te staan. Aanvankelijk verzette cd&v zich daartegen, maar gaat daar nu in mee. Al waarschuwt ze wel dat er een nieuw openbaar onderzoek moet komen, iets wat veel tijd vergt en wat N-VA wil vermijden. Cd&v vraagt ook dat de bedrijven op de rode lijst niet per definitie moeten sluiten in 2025. Het vraagt dat boeren ook de kans krijgen zich in regel te stellen of een reconversie te ondergaan, iets wat ook een vraag was van Open Vld. Een andere vraag van cd&v in het kader van de rode lijst is dat de zoekzones versneld worden weggewerkt.

Verhandelbare stikstofrechten

Cd&v is al langer vragende partij voor verhandelbare stikstofemissierechten. Dat stond ook in het voorstel van het stikstofexpertenpanel dat werd aangesteld door minister Demir. Deze rechten moeten jonge landbouwers toekomstperspectief bieden, zo stellen de christendemocraten: wanneer een landbouwbedrijf sluit, kan een andere boer de emissierechten van die boer overnemen waardoor die ruimte heeft om uit te breiden of meer uit te stoten. Voor N-VA is dat een ‘no go’. Ze vreest dat dit schaalvergroting en concentratie in de hand zal werken. Door een limiet te zetten op deze rechten, zou dat kunnen tegengegaan worden.

Deadline: 3 maart?

Toen Jambon de beslissing bekendmaakte dat de stikstofonderhandelingen over de krokusvakantie zouden getild worden, legde hij zichzelf meteen ook een nieuwe deadline op: vrijdag 3 maart. In De Zevende Dag liet minister Brouns al weten dat hij zich niet op die datum laat vastpinnen. “Liever een goed akkoord dan een snel akkoord”, zo klonk het.

Een echte deadline kan 3 maart dan ook niet genoemd worden. Maar dat de druk groot is om snel te landen, is een understatement. Woensdagnamiddag staat er in het Vlaams parlement een actuadebat over de stikstofcrisis op het programma. Na het debacle met de Septemberverklaring zal Jan Jambon er veel voor over hebben als hij dat debat in het parlement kan voor zijn en kan uitpakken met een akkoord, maar daar zullen de onderhandelingen van deze nacht over beslissen.

Druk om tot een snel akkoord te komen, is er ook omwille van de grote protestactie die de landbouworganisaties vrijdag gepland hebben. Al meer dan 1.000 tractoren worden er vrijdag in de hoofdstad verwacht, een aantal dat de komende dagen naar verwachting nog zal oplopen. In alle vroegte vertrekken ze vanuit alle hoeken van het land om in colonne via secundaire wegen Brussel te bereiken. Om 12 uur zullen ze verzamelen aan de Brusselse Havenlaan waarna ze onder politiebegeleiding richting de Kleine Ring gaan.

Ze komen op straat om te protesteren tegen het landbouwbeleid van de Vlaamse regering. Niet alleen het stikstofdossier ligt zwaar op de maag, ook het uitblijven van de goedkeuring van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid zorgt voor veel woede bij de Vlaamse boeren. Dat is door N-VA gekoppeld aan een akkoord in het stikstofdossier, wellicht om bij cd&v meer druk te zetten. Op woensdag 15 februari verzamelden al 500 jonge landbouwers op het Martelaarsplein om deze politieke spelletjes op de kap van de boeren aan te kaarten.

Luistertip: podcast van De Standaard over de stikstofcrisis in de Vlaamse regering