Toch nieuwe bedrijven op rode PAS-lijst

Het valt wat tussen de plooien van het snelle nieuws, maar de discussie over stikstof in Vlaanderen is ouder dan het stikstofarrest in Kortessem van februari 2021 en zelfs dan de Nederlandse problemen die in 2019 begonnen. In Vlaanderen kregen veehouderijen al in oktober 2014 een brief in de bus met hun PAS-impactscore. “Rode” bedrijven hadden een impactscore van meer dan 50 procent, wat wil zeggen dat ze volgens de rekenmodellen verantwoordelijk waren voor meer dan de helft van de stikstofdepositie op nabijgelegen natuur. Oorspronkelijk waren er zo’n 135 “rode” bedrijven, maar dat werd achteraf herzien naar 58 door onder andere de “zoekzones” aan te passen. Dat waren de plekken waar de Vlaamse overheid nieuwe kostbare natuur wil realiseren.

In 2015 zette de Vlaamse regering een flankerend beleid op voor de rode bedrijven, waarbij ze opgekocht konden worden, verplaatst naar een nieuwe locatie of een reconversieplan konden opmaken. Daarvoor moest VLM met die bedrijven in gesprek gaan. Sindsdien werden een twintigtal ‘rode’ PAS-bedrijven uitgekocht voor een totaal van 12 miljoen euro. Twee derde van de bedrijven hield de boot af, waarbij onder andere werd aangekaart door de landbouworganisaties dat de bedrijfsleiders niet met veel emotionele intelligentie werden benaderd door VLM. De vergunningen van die bedrijven liepen in de meeste gevallen af rond 2030, in een enkel geval liepen ze nog door tot 2032. Sowieso wisten de bedrijven dat met hun huidige impact op hun locatie niet hervergunbaar waren.

Fast forward naar februari dit jaar. Toen bereikte de Vlaamse regering na aanslepende onderhandelingen een politiek akkoord voor een definitieve Programmatorische Aanpak van Stikstof (PAS). Een arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen over een kippenstal in Kortessem een jaar eerder had de nieuwe aanpak urgent gemaakt. Een belangrijk onderdeel van het politieke akkoord was een versnelde uitkoop van de resterende 41 “rode” bedrijven. Die bedrijven zijn vooral “piekbelasters” door hun ongunstige ligging dicht bij de natuur, samen vertegenwoordigen ze namelijk maar 1 procent van de totale emissiereductie die de Vlaamse regering vooropstelt. In de communicatie over het stikstofakkoord had minister Zuhal Demir (N-VA) altijd laten uitschijnen dat het ging om bedrijven die al wisten dat ze op hun huidige locatie niet verder konden.

Op basis van politiek akkoord

Begin april heeft VLM de “rode” landbouwbedrijven aangeschreven en dat bleek voor aantal bedrijfsleiders een donderslag bij heldere hemel. Een aantal bedrijven dat nooit eerder de stempel rood kreeg, en nooit eerder gecontacteerd werd door VLM, blijkt nu plots te moeten sluiten, zegt de Boerenbond. Een andere bron spreekt van een bedrijf dat zeer onlangs nog een nieuwe vergunning kreeg na positief advies van het Agentschap Natuur en Bos, en dat nu zou uitgekocht moeten worden.

Bij VLM klinkt het dat er werd uitgegaan van de depositie in referentiejaar 2015, en dat er dus bedrijven zijn die in 2014 niet rood waren en dat in 2015 wel zijn. “De lijst van de piekbelasters maakt deel uit van het politieke stikstofakkoord dat gesloten is op 23 februari en beschreven staat in de conceptnota PAS. De conceptnota beschouwt op basis van de modelberekeningen landbouwbedrijven met een impactscore hoger dan of gelijk aan 50 procent in referentiejaar 2015 als piekbelaster. Die bedrijven moeten hun veelteeltactiviteiten stopzetten tegen 2025”, zegt woordvoerster Leen Van den Bergh.  

“De lijst van rode bedrijven was toch een gesloten lijst van deze bedrijven die ‘rood’ waren in 2015 en die afgeklopt was samen met de conceptnota…? Of niet ? Of weet men het zelf niet meer?”, stelt een boze Boerenbondvoorzitter Sonja De Becker in haar editoriaal in het ledenblad Boer&Tuinder. “Gelet op de boodschap in de brieven, namelijk de aankondiging dat de Vlaamse regering in haar stikstofakkoord besliste dat deze bedrijven vervroegd de deuren moeten sluiten, zou men denken dat deze brieven met de nodige zorg worden geschreven. Niets lijkt minder waar.”

Ook staat er in de brieven niet op op welke berekeningen en gegevens men zich baseert. “Is men misschien bang dat de berekeningen of gegevens niet kloppen? Net zoals de lijst van de rode bedrijven zelf?”, klinkt het nog bij Boerenbond. Voor onze redactie verduidelijkt VLM dat het gaat over impactscores die gebaseerd op een modelmatige berekening, op basis van een aantal standaardfactoren: “Het model berekent onder meer de ammoniakemissies in de stallen per exploitatie (met één XY-coördinaat voor het perceel met de stallen) waarbij rekening wordt gehouden met het staltype (ammoniakemissie arm stalsysteem versus traditioneel stalsysteem) in 2015.“ Dat betekent dus dat emissiereducties die sinds 2015 werden gerealiseerd, niet meetellen in de beoordeling.

“De komende maanden moet het politiek akkoord nog in wetgeving worden omgezet, maar we hebben ervoor gekozen om de betrokken bedrijven nu al te informeren per brief. Daarbij zijn we niet over één nacht ijs gegaan. We geven duidelijk mee dat het een stand van zaken betreft en dat er nog aanpassingen in de regelgeving kunnen gebeuren”, zegt Leen Van den Bergh van VLM. “We verwijzen naar het sociaal flankerend beleid dat voorzien is en hebben er in afstemming met het Departement Landbouw & Visserij voor gezorgd dat die bedrijven ook telefonisch gecontacteerd werden door de transitiemanager. We zijn ons wel degelijk bewust van de impact die het krokusakkoord heeft voor deze bedrijven en de onzekerheid waarin deze bedrijven de komende maanden terecht komen. We denken dat deze brief nodig was om de onzekerheid voor deze bedrijven maximaal te beperken en de nodige voorbereidingen te kunnen treffen.”

Inspraak

Met het openbaar onderzoek krijgen alle belanghebbenden, gaande van burgers tot organisaties en besturen, nu hun kans op inspraak. “Boerenbond zal haar leden voluit en onderbouwd ondersteunen in het opmaken van bezwaren, want het is cruciaal dat elk bedrijf dat op de één of andere manier geraakt wordt door dit dossier, zijn stem laat horen, ook via het openbaar onderzoek”, zegt Sonja De Becker.

Het ontwerp-stikstofkader en het bijbehorende milieueffectenrapport kunnen ingekeken worden op de website van het Departement Omgeving, tot en met 17 juni kunnen bezwaren of opmerkingen ingediend worden. Een aantal gemeenten is van plan om dat alvast te doen. Peter Reekmans, burgemeester in Glabbeek, roept zoveel mogelijk landbouwgemeenten op om zijn voorbeeld te volgen.

Minister Demir zelf zegt dat ze de voorbije maanden met verschillende landbouwers in gesprek is gegaan. "Zij zijn vaak geschrokken van de maatregelen die nodig zijn om ons leefmilieu en de gezondheid te beschermen, maar tegelijk begrijpen velen ook dat niets doen geen optie is. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden", meent de N-VA-minister.