Ook onteigening op de tafel als oplossing voor Nederlandse stikstofcrisis

Volgens de drie experts in NRC volstaat een budget van 2 à 3 miljard euro om honderden boeren rond beschermde natuur uit te kopen, waardoor het stikstofprobleem binnen de vijf jaar kan zijn opgelost. In Nederland gaan gemeenten, provincies of waterschappen vooral over tot onteigeningen bij projecten in het kader van waterveiligheid of voor de aanleg van wegen of spoorlijnen. Een belangrijk argument voor de experts is dat het wettelijke instrumentarium dus al voorhanden is, en dat er geen nieuw kader moet gecreëerd worden.

Hogere vergoeding

Al in 2008 adviseerde de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur aan de Nederlandse regering om meer gronden voor natuurontwikkeling te verwerven via onteigening. Voor boeren is dit financieel voordeliger omdat niet alleen de waarde van de grond en de infrastructuur vergoed wordt, maar ook de gederfde inkomsten en zelfs verhuis- of verbouwingskosten. Daardoor is de vergoeding meestal hoger dan bij een vrijwillige uitkoop.

Eind juni bleek dat de uitkoopregeling in de varkenshouderij niet de verhoopte impact had. De stikstofreductie is tweederde lager dan verwacht. Deels is dat te verklaren doordat de uitkoopregeling ook openstaat voor bedrijven die dichter bij woonkernen liggen en niet bij stikstofgevoelige natuur.

Teer punt

Politiek ligt het gebruik van de onteigening voor natuurontwikkeling zeer gevoelig. Voor uittredend landbouwminister Carola Schouten moeten opkoopregelingen gebaseerd zijn op vrijwilligheid. Pro memorie: de formatiegesprekken voor het vormen van een nieuw kabinet in Nederland zitten al een tijdje vast.

Woede bij jonge boeren

Uit de hoek van de boerenorganisaties zijn de reacties scherp.  LTO-voorzitter Sjaak van der Tak noemt de kostenramingen van de experts “onrealistisch” en “vanachter de academische tafel” bedacht. Volgens van der Tak zal de kost om honderden boeren te onteigenen al gauw in de tientallen miljarden lopen en kunnen de juridische procedures jarenlang aanslepen. Alleen in uitzonderlijke gevallen kan de onteigening van een individuele boer overwogen worden.

Ook benadrukt hij de emotionele impact van de maatregel: “De boeren willen best terugkeren naar de onderhandelingstafel, maar grootschalige onteigening gaat woede oproepen – zeker bij de jeugd.  Je raakt aan familiebezit. Boeren voelen zich onheus bejegend als je hun grond afpakt.”

LTO-Nederland is de grootste boerenorganisatie van Nederland. Eind mei kwamen ze samen met milieuorganisaties en bouwontwikkelaars met een eigen plan om een stikstofdaling te realiseren.