10.000 boeren trekken naar Brussel tegen Mercosur, maar hoe groot is de bedreiging nu echt?

“Sinds 2024 hebben landbouwers de EU consequent gewaarschuwd hoe buitensporige regelgeving en hervormingen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en de begroting de landbouw beperken”, meldt Copa-Cogeca. “Net als het streven om onaanvaardbare handelsovereenkomsten te sluiten, zoals met Mercosur.”

Copa-Cogeca noemt Mercosur een ‘historische fout’. De protestdag zal aanvangen enkele uren voordat voorzitter Von der Leyen naar Brazilië vertrekt om de Mercosur-overeenkomst te sluiten. Bovendien zal de Europese Raad die dag samenkomen voor de toekomstige EU-begroting.

“Ongeveer 40 landbouworganisaties uit heel Europa hebben hun deelname al bevestigd”, meldt Copa-Cogeca. “We verwachten dat 10.000 boeren een krachtige en eensgezinde boodschap aan de Commissie zullen overbrengen.”

Wat betekent Mercosur voor België?

Hoe terecht is de bezorgdheid om Mercosur? Zelfs landen die op het eerste gezicht  amper geïmpacteerd worden, zullen de neveneffecten voelen van de veranderende wereldhandel. Om de precieze gevolgen van het Mercosur-handelsakkoord goed in te schatten, werden handelsexperts Maarten Catrysse (Vlaams Agentschap Landbouw en Zeevisserij) en Erik Vanderheyden (Departement Kanselarij en Buitenlandse Zaken) ingeschakeld voor een hoorzitting op het Vlaams parlement. De centrale vragen waren hoe het gelijk speelveld gegarandeerd blijft, hoe betrouwbaar de Europese en Zuid-Amerikaanse controlesystemen zijn voor agrovoedingsproducten, en welke economische gevolgen het Mercosurakkoord met zich mee zal brengen.

Met name onze suiker-, rundvlees- en pluimveesectoren lopen het risico de dupe te zijn van dit akkoord. Door het schrappen van handelstarieven, zullen deze middelen veel goedkoper worden dan wat we zelf produceren. Voor andere sectoren, zeker de aardappelproducten, liggen er dan weer kansen in het verschiet. Mercosur heft geen tarieven meer op aardappelproducten, net als voor appelen en peren, kaas, varkensvlees, groenten, mout, sterke dranken, groente- en fruitbereidingen en chocolade en zoetwaren. De afzet richting Zuid-Amerika wordt voor deze sectoren dus interessanter.

Kleine rechtstreekse import is maar schijn

Wie enkel kijkt naar de huidige Vlaamse handelscijfers, zal de impact van het Mercosurakkoord minimaliseren. De import van Mercosur-rundvlees in Vlaanderen is gering. In 2024 kochten we zo’n 4.000 ton rundvlees van de Mercosurlanden, vooral uit Brazilië. Een peulschil, wetende dat onze totale import van rundvlees 50.000 ton bedraagt. Voor pluimvee en suiker is het Mercosuraandeel nog kleiner. Vlaanderen heeft in 2025 slechts 4.000 ton pluimveevlees ingevoerd uit Mercosur, terwijl onze totale import 250.000 ton bedraagt. Wat suiker betreft importeerde Vlaanderen 1.730 ton uit Mercosur. Opnieuw een miniem aandeel vergeleken met het totaal: Vlaanderen importeerde in 2024 1.170.000 ton suiker. Maken deze sectoren zich dus druk om niets?

“De cijfers geven een vertekend beeld, want het lijkt alsof Mercosur maar een klein deel uitmaakt van de Vlaamse markt”, zegt Catrysse. “Maar zelfs als een product niet rechtstreeks bij ons binnenkomt, kan het via een andere weg impact hebben. We zijn een eengemaakte markt, en Vlaanderen heeft relatief veel afzet naar de buurlanden. Als zij plots overrompeld worden door export vanuit Mercosur, dan kan dat zeer snel gevolgen hebben.”

Kippenvlees

Wat pluimvee betreft mag er 180.000 ton tariefvrij naar de EU worden ingevoerd, goed voor 1,3 procent van de Europese consumptie. De verdeelsleutel bedraagt 50 procent voor pluimvee zonder been en 50 procent voor pluimvee met been. Ook hier geldt een transitieperiode van vijf jaar, waarbij de tonnages aanvankelijk lager zullen liggen.

“Om die 180.000 ton bijkomend te kaderen: dit komt overeen met één jaar groei van de sector die we momenteel zien”, zegt Catrysse. De invoer van deze tariefvrije quota, zouden in praktijk dus hetzelfde betekenen als een jaar zonder groei in de Europese pluimveesector.

Overige producten

De overige gevoelige producten waarvoor we tariefcontingenten kennen, zijn varkensvlees, honing, rijst, kaas en look. Het gaat voor varkensvlees om 25.000 ton aan een verlaagd tarief van 83 euro per ton. Voor honing, rijst, kaas en look gelden nultarieven voor respectievelijk 45.000 ton, 60.000 ton, 30.000 ton en 15.000 ton. Ook voor babyvoeding, melkpoeder, eieren, zoete maïs, gewone maïs en sorghum worden tariefcontingenten ingesteld. In sommige gevallen zijn deze wederkerig: ook Mercosur zal bij sommige producten een plafond instellen voor de voordelige tarieven.

Welke agrovoedingsproducten winnen bij Mercosur?

Er zijn agrovoedingssectoren die net munt kunnen slaan uit de Mercosurdeal. Catrysse ziet de grootste opportuniteiten voor (diepgevroren) aardappelproducten. “We spelen hier nu al een centrale rol binnen de EU-export”, zegt Catrysse. “Afschaffing van het 14%-tarief biedt een bijkomende groeikans voor deze sector. Aardappelbereidingen waren goed voor 21 miljoen euro waarde in 2024.”

De populairste Europese voedingsproducten binnen Mercosur, zijn olijven en olijfolie. Niet bepaald een sector waar Vlaanderen veel toe kan bijdragen.

Wat betreft kaas en zuivel is de export momenteel beperkt, maar volgens Catrysse is er potentieel. Niet enkel voor kaas, maar ook voor melkpoeder en andere verwerkte producten.

Wat vers fruit betreft is onze export naar Mercosur zeer gering. “Maar de handelsovereenkomst biedt voor appelen en peren wel herstelpotentieel, gezien het verlies van de Russische markt”, zegt Catrysse.

Ook voor andere Belgische specialiteiten ziet Catrysse veel potentieel. “Alcoholische dranken, groenten, chocolade en zoetwaren zitten in de top 15 van de meest populaire producten in Mercosur. Er zijn dus duidelijke kansen voor deze sectoren.”

Kunnen we de gemaakte beloftes vertrouwen?

Tot zover Mercosur op papier: een handelsdeal met voor- en nadelen voor Europa. Toch was er in het Vlaams parlement enige argwaan voor hoe doeltreffend Europa onze belangen zal beschermen.

Alle producten die we importeren uit Mercosur, zullen – in theorie – aan de Europese productstandaarden voldoen. Wat betreft de productiestandaarden, kunnen we minder eisen stellen. Een voorbeeld: De EU mag niet bepalen welke gewasbeschermingsmiddelen een derde land mag gebruiken. Het kan wel eisen stellen over de achtergebleven residu op het eindproduct.

De strenge EU-normen voor voedselveiligheid zullen dus gelden voor Mercosurproducenten die naar Europa willen exporteren. Er volgen ook audits op de naleving van de voedsel- en voederwetgeving. De regels rond plantgezondheid en gewasbeschermingsmiddelen zullen gelijk zijn aan de Europese standaard, net als die voor diergezondheid en dierenwelzijn.

Mercosurgoederen zullen aan de grens worden gecontroleerd. Zo’n 13 tot 15 procent van wat wordt geïmporteerd zal aan zo’n controle onderhevig zijn. Eens de producten op de markt zijn, volgen aanvullende controles, bijvoorbeeld op de MRL’s (maximale residulimieten) voor gewasbescherming. Ook op Zuid-Amerikaanse bodem zullen er inspecties gebeuren om te kijken of alles volgens de regels verloopt. “Als de MRL’s overschreden worden, komt een product niet op de markt. Zo simpel is het”, zegt Catrysse.

“Maar de vraag blijft: kunnen we alles ook controleren?”, zegt Catrysse. “Wat betreft dierenwelzijn komt er een gestructureerde dialoog en informatieuitwisseling. De EU voert audits uit ter plaatse en werkt samen met de Mercosurautoriteiten om te kijken hoe we dit kunnen bevorderen.” Wat betreft milieu staat het Parijsakkoord ingeschreven als essentieel element van het handelsverdrag. Niet-naleving zou kunnen resulteren in een gedeeltelijke of volledige opschorting van het EU-Mercosurakkoord.

Vlaams parlement toont argwaan

De Vlaamse parlementsleden toonden enige argwaan tegenover het Mercosurakkoord. Arnout Coel (N-VA) vroeg zich af wat de prijsimpact zal zijn op agrovoedingsproducten, zelfs wanneer de beloofde maatstaven worden gehanteerd. Leo Pieters (Vlaams Belang) stelde zich vragen bij hoe correct de controles op Mercosurproducten zullen verlopen, zeker wat betreft de zelfcontrole die uitgevoerd door de Mercosurlanden zelf.

Zorgen die ook gedeeld werden door Bart Dochy (cd&v), die het recente plofkippenschandaal uit Brazilië aanhaalde. Maar waar de pluimveesector de zorgen nog enigszins kan sussen dankzij groeiende consumptiecijfers, vindt Dochy vooral de vooruitzichten voor rundvlees en suiker zorgwekkend. Met name omdat Mercosurlanden rietsuiker exporteren aan een veel goedkopere prijs dan ons bietensuiker.

Beperkt aantal Mercosurproducenten zal naar EU uitvoeren

Erik Vanderheyden nam het eerste salvo in dit vragenvuur voor zich. Wat betreft de controlesystemen: “De EU zal in de vorm van DG Santé het controlesysteem in de Mercosurlanden regelmatig auditen en zien of de controles robuust en geloofwaardig zijn”, zegt hij. “Het is ook niet zo dat élke Mercosurproducent mag uitvoeren naar de EU, enkel zij die daarvoor goedgekeurd zijn. Als we het systeem onvoldoende robuust vinden, dan wordt de invoer volledig stilgelegd. Dat is niet zo lang geleden al eens gebeurd met Braziliaans rundvlees, omdat de EU de traceerbaarheid onvoldoende vond. De volledige export van vrouwelijk vee werd toen stopgezet. Er zijn zo nog voorbeelden.”

Catrysse merkt op dat de import van Braziliaans bevroren rundvlees nu al aan verhoogde controles is onderworpen.

Een optimist kan geloven dat het Mercosurakkoord dus een golf van duurzame landbouw zal teweegbrengen in Zuid-Amerika. Vanderheyden betwijfelt dat. “Ze zullen niet allemaal hun standaarden optrekken, want veel Mercosurproducenten exporteren naar China. Laten we dat niet vergeten. Veel producenten zien geen reden om te werken naar bepaalde standaarden, als ze toch niet willen uitvoeren naar de EU.”

Vanderheyden wijst er ook nog op dat verordeningen zoals de ontbossingswet (EUDR) eveneens importeurs richting gelijkwaardige productiestandaarden duwen.

Volume gekend, prijsimpact niet

De vraag van Coel naar de concrete prijsimpact van Mercosur, konden de experten niet beantwoorden. “Dat is moeilijk in te schatten”, zegt Catrysse. “Het betreft niet enkel import en export, maar ook dierziekten en geopolitieke verschuivingen.”

De prijsimpact is dus niet gekend, maar het verwachte exportvolume is dat wel. Naar schatting van de EU zullen Mercosurlanden hun exportvolume richting Europa opschroeven met zo’n vijf procent, duidt Catrysse. De expert wijst er ook op dat het tariefcontingent voor suiker richting Europa relatief beperkt kan aanschouwd worden, al neemt dat de economische impact niet weg.

Bekijk de volledige hoorzitting in het Vlaams parlement in de onderstaande video.