Brexit: No deal-scenario komt dichtbij

Deze week start een cruciale ronde in de onderhandelingen rond het vrijhandelsverdrag tussen het Verenigd Koninkrijk in de Europese Unie. Maar aan de vooravond van de start van de onderhandelingen liet Johnson zich ontvallen dat als er op 15 oktober geen akkoord gesloten wordt, er een harde brexit aankomt.

Toegang tot Britse wateren

Of het een staaltje blufpoker is of niet, Johnson zelf ziet de voordelen van zo’n no deal-scenario wel in. Zo meldde The Times vorige week dat hij de Britse vissers heeft opgeroepen om hun vangst te verdubbelen. Omdat de visserijrechten in de Britse wateren onderwerp zijn van veel discussies in de onderhandelingen, wordt deze actie gezien als een provocatie vanwege Johnson.

Voor de Europese vissers hangt er veel van af. De Belgische vissers bijvoorbeeld halen maar liefst 45 procent van hun vis uit Britse wateren. Als hen de toegang ontzegd wordt, betekent dat een serieuze streep door de rekening.

De Europese onderhandelaar Michel Barnier hield lange tijd vast aan het standpunt dat er helemaal niet mag geraakt worden aan de visserijrechten. Toch kwam het besef dat ze deze eis voor een stukje zouden moeten loslaten. Toen Barnier in juli nog wat ruimte liet hiervoor, groeide de hoop op een akkoord. Maar van dat voorzichtige optimisme lijkt niet veel meer over na de demarche van Johnson.

Ook de harde eisen van de EU aan het adres van de Britten op vlak van het behoud van de strenge milieu- en arbeidsregels, vallen niet in goede aarde. Uit vrees voor dumping op de Europese markt, mag het Verenigd Koninkrijk ook geen staatssteun geven op grote schaal om hun economie te bevorderen. Wolfgang Münchau, Europa-watcher van The Financial Times, vroeg zich in een opiniestuk af waarom Johnson eigenlijk aan die eisen zou willen tegemoetkomen. Want, zo argumenteert hij, als Johnson alle vruchten van de brexit wil plukken, is een stimulans voor bepaalde economische sectoren broodnodig. Volgens steeds meer Britten moet de EU inzien dat het VK een compleet onafhankelijk land is dat zich geen beperkingen meer laat opleggen.

Wat met Noord-Ierland?

The Financial Times berichtte dat de Britse regering met een wetsontwerp een eind wil maken aan een deel van het uitstapakkoord, dat in oktober 2019 werd beklonken na moeizame onderhandelingen. Die zogenoemde Withdrawal Agreement is één van de steunpilaren van het terugtrekkingsakkoord en voorziet dat de zachte grens tussen Noord-Ierland en Ierland behouden blijft. Het verplicht de Britse autoriteiten om in Noord-Ierland relevante Europese regels toe te passen en Europese douanetarieven te heffen op goederen die naar de Europese markt dreigen te gaan. Het verplaatsen van die formaliteiten naar de plaats van aankomst in Noord-Ierland moet vermijden dat er opnieuw grenscontroles ontstaan op de grens met Ierland zelf. Het behoud van een open grens moet garanderen dat de spanningen tussen katholieken en protestanten in Noord-Ierland niet heropflakkeren.

Met de nieuwe wetgeving willen de Britten terugkomen op de afspraak over de zachte grens tussen Ierland en Noord-Ierland en willen ze de controles opnieuw in Groot-Brittannië kunnen voeren. Woensdag zou het wetsvoorstel gepubliceerd worden. Het artikel in de krant zet nog meer druk op de gespannen onderhandelingen over een handelsakkoord.

Barnier wees er maandagochtend op dat het voorlopig enkel om een krantenartikel gaat. Het nam niet weg dat ook hij Londen meteen op zijn verplichtingen wees. "Alles wat in het verleden is ondertekend, moet gerespecteerd worden. Dat is een teken van vertrouwen voor de toekomst", verklaarde hij op de Franse radiozender France Inter.

Enkele uren later zei een woordvoerder van de Britse regering dat die "beperkte en redelijke stappen" gaat zetten om "specifieke elementen" van het Ierse protocol in de Britse rechtsorde "te verduidelijken". Dat moet volgens hem "elke ambiguïteit" wegnemen en "garanderen dat de regering steeds in staat zal zijn om haar engagementen tegenover de Noord-Ierse bevolking na te komen".

De aanpassingen moeten volgens Londen de Britse interne markt vrijwaren. Volgens de Britse pers zou de regering onder meer komaf willen maken met een douaneformaliteit die volgens haar de "onbelemmerde toegang" van Noord-Ierse handelaars tot de rest van het Verenigd Koninkrijk bemoeilijkt. Ook zouden de Britten preciezer willen definiëren op welke goederen er Europese tarieven moeten worden toegepast.

Het terugtrekkingsakkoord begeleidde het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie eind januari. Het land blijft wel nog tot eind dit jaar deel uitmaken van de Europese douane-unie en de eenheidsmarkt. Op 1 januari volgend jaar dreigt alsnog een harde, economisch ingrijpende brexit indien beide partijen geen handelsakkoord bereiken. Dat zet de deur open voor toltarieven en andere handelsbarrières.