Brouns legt plannen voor uitzonderingen op EU-doelen voor aan regering
nieuwsDe Vlaamse regering buigt zich binnenkort over de verschillende uitzonderingsvragen die Vlaams minister van Omgeving en Landbouw Jo Brouns (cd&v) richting Europa wil sturen. Zo vraagt hij onder meer uitstel voor de waterkwaliteitsdoelen uit de Kaderrichtlijn Water, ruimte om beschermde natuurgebieden te hertekenen, en een soepelere interpretatie van milieuproblemen die mee het gevolg zijn van klimaatverandering. Maar Europa houdt voorlopig de boot af.
Zijn beleidsnota’s gaven het al prijs: Brouns wil flexibiliteit krijgen van Europa op sommige natuur- en omgevingsdoelstellingen. Zo wil hij een doelfasering aanvragen op de Europese kaderrichtlijn Water en toestemming krijgen om doelen en grenzen inzake de Speciale Beschermingszones (SBZ) te verschuiven.

Doelfasering op kaderichtlijn Water
De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) vormt het overkoepelende kader voor het Europees waterbeleid en streeft naar een goede ecologische en chemische toestand in alle waterlichamen tegen 2027. Daarbij geldt het strenge 'one out, all out'-principe: een waterlichaam wordt enkel als 'goed' beoordeeld als het aan een honderdtal criteria voldoet. Faalt het op één punt, dan krijgt het een negatieve beoordeling. In Vlaanderen haalt momenteel slechts één van de 195 waterlichamen deze doelstelling. Doelstellingen van de Nitraatrichtlijn, die Vlaanderen niet haalt, vormen hiervoor een deel van de verklaring.
Vlaanderen wil bij de Europese Commissie nu een gefaseerde aanpak bepleiten, ”met ambities gespreid over meerdere planperiodes”. “Dat garandeert een ambitieus waterbeleid en rechtszekerheid voor economie en samenleving”, stelt Brouns in zijn beleidsnota. Op deze manier wil hij “zo snel mogelijk naar de doelstellingen toewerken”, maar zonder een vergunningenstop te riskeren in 2027.
Volgens De Standaard, die inzage kreeg in een nota en verslag van een gesprek tussen Brouns en Eurocommissaris voor Milieu Jessika Roswall, zou Brouns ook willen dat Vlaanderen aan de Europese Commissie erkenning vraagt dat niet alle doelen van de Kaderrichtlijn Water onmiddellijk haalbaar zijn. Ook zou volgens hem een verslechtering van waterkwaliteit niet mogen opgevat worden als dusdanig als die niet veroorzaakt is door de mens, maar door klimaatopwarming. Als de waterkwaliteit slechter zou scoren door bijvoorbeeld uitzonderlijke droogteperiodes of overstromingen.
Natuurgebieden hertekenen
Als tweede maatwerkaanpassing wil Brouns een verschuiving van specifieke SBZ-H-habitatdoelen en -grenzen voor gebieden waar uit onderzoek blijkt dat de instandhoudingsdoelen door klimaatverandering niet meer haalbaar zijn.
Tegen 2050 moet Vlaanderen in SBZ-gebieden een gunstige staat van instandhouding op bepaalde habitattypes, dier- en vogelsoorten bereiken. Eén van de knelpunten daarbij is stikstof die neervalt in deze gebieden. Stikstof heeft een vermestend effect waardoor sommige habitattypes erop achteruitgaan. “Men moet met voldoende flexibiliteit en een open geest naar de natuurdoelen kijken”, zei het kabinet-Brouns hier eerder over. "In sommige gevallen kan de goede staat van instandhouding gewoon niet gehaald worden door een te hoge achtergrondstikstofdepositie, maar ook bijvoorbeeld door droogte en invasieve exoten. Waarom moeten we in de huidige economische context budget steken in doelen die nooit meer haalbaar zijn?”

Maatwerk in de EU-regels: momentum aangebroken voor Vlaanderen?
11 december 2024EU geen fan van uitzonderingen
In de vorige legislatuur vroeg minister Zuhal Demir (N-VA) al of bepaalde habitats verplaatst konden worden, maar Europa hield toen het been stijf: geen uitzonderingen, alle lidstaten worden gelijk behandeld.
Hoewel er intussen wat administratieve versoepelingen zijn en enkele deadlines voor duurzaamheidsregels zijn uitgesteld, blijft de huidige Europese visie op landbouw en voeding terughoudend tegenover maatwerk. Lokale context en specifieke uitdagingen krijgen daarin weinig ruimte. Ook de Nederlandse vraag naar een nieuwe derogatie op bemestingsnormen viel op een koude steen. Aftredend Nederlands landbouwminister Wiersma (BBB) toonde zich nochtans hoopvol, met verwijzing naar wetenschappelijk bewijs dat de waterkwaliteit onder derogatiebedrijven beter is, maar de EU hield voet bij stuk.
Volgens De Standaard bevestigde Roswall de terughoudendheid tegenover uitzonderingen. Aan de doelstellingen van de Green Deal zal niet worden geraakt door de Commissie, “maar de weg erheen wordt wel aangepast met vereenvoudiging”. Ook bij de doelfasering over de waterdoelstelling zou de marge beperkt zijn. “Eerdere voorstellen in die richting zijn afgewezen door lidstaten die inspanningen hebben geleverd om doelstellingen te halen en nu geen versoepeling willen.” Voor de verplaatsing van natuurgebieden zou Roswall verwezen hebben naar het internationale kader, met de verdragen rond biodiversiteit, de habitatrichtlijn en de natuurherstelwet: “de manoeuvreerruimte is beperkt”.
Toch zijn er mogelijkheden, gaf professor Europese politiek Hendrik Vos (UGent) hierover eerder mee aan VILT. “Elke lidstaat heeft wel bijzonderheden waarbij ze een uitzondering voor willen vragen. Deze kan de Commissie niet telkens allemaal inwilligen. Maar er zijn zeker kansen als er goed geargumenteerd en onderbouwd kan worden. Dat is in verleden ook al gebeurd”, duidt Vos. “Maar door onze Calimero-reputatie zal het niet gemakkelijk worden.”
Maandag zullen alvast de verschillende uitzonderingsopties op de ministerraad besproken worden.
“Je moet maar durven”
Dat er een uitzonderingspositie aangevraagd moet worden omdat Vlaanderen klein en dichtbevolkt is, vindt Natuurpunt net een extra reden om de omgevingskwaliteit in orde te krijgen. Dat stelt de organisatie in haar nieuwsbrief. “Vorige maand nog stelden we onderzoek voor aan minister Brouns, waaruit blijkt dat natuurherstel rendeert voor onze gezondheid.”
Ook Vlaams parlementslid Mieke Schauvliege (Groen) ziet dit als reden te meer om een milieuvriendelijker beleid te voeren. “In plaats van maatregelen te nemen waarmee Vlaanderen wél de doelen kan halen, pleit Vlaanderen voor uitstel en afstel. En dat meer dan veertig jaar nadat de nitraatrichtlijn is ingevoerd. Je moet maar durven”, luidt het.
“De Commissie heeft door de jaren heen al meerdere keren Vlaanderen op de vingers getikt wegens zijn gebrek aan ambitie en actie”, gaat Benjamin Clarysse van Bond Beter Leefmilieu verder. “Zo werd België vorig jaar nog voor het Hof van Justitie van de EU gedaagd naar aanleiding van het Vlaamse nitraatbeleid. Eind vorig jaar startte diezelfde Commissie een inbreukprocedure tegen ons land wegens gebrekkige implementatie van de kaderrichtlijn water.
