Het Vlaams regeerakkoord uitgespit: Waar gaat het omgevingsbeleid naartoe?
AnalyseDe afgelopen jaren is het meer dan eens duidelijk geworden: het omgevingsbeleid heeft vaak een grotere impact op de Vlaamse land- en tuinbouwers dan het landbouwbeleid. Vandaar ook dat heel wat belangrijke passages voor landbouw terug te vinden zijn in het onderdeel Omgeving van het regeerakkoord. Denk maar aan het mestbeleid en de waterkwaliteit of stikstof. Op het vlak van dat laatste komen er helaas geen mirakeloplossingen: pas vanaf 2031 zou de omslag van stikstofdepositie naar stikstofemissie er kunnen komen.
Om de open ruimte te behouden wil de Vlaamse regering tegen 2040 het bijkomende ruimtebeslag tot nul terugdringen. In de open ruimte is plaats voorzien voor onder andere landbouw, natuur, klimaatmitigatie- en adaptatie, waterberging, recreatie en ontspanning. Er moet met de stakeholders ook een openruimtepact gesloten worden dat zorgt voor een betere afstemming tussen bestemming en gebruik.
Blue Deal
Met een nieuwe Blue Deal wil de regering een antwoord bieden op de negatieve gevolgen van de klimaatverandering. Ook een verbetering van de waterkwaliteit vormt onderdeel van die Blue Deal 2.0. Zo moeten er wetlands en natte natuur worden gecreëerd, waterlopen moeten terug hun natuurlijke loop kunnen volgen en veengebieden en permanente graslanden moeten hersteld en beschermd worden. Vlaanderen wil daarbij in overleg gaan met de eigenaars en gebruikers van die gronden en wil de nodige flankerende maatregelen voorzien wanneer bijvoorbeeld landbouwactiviteiten onmogelijk worden. “Daarbij willen we steeds oog hebben voor de impact op landbouw en andere functies”, klinkt het.
In het kader van het grondwaterbeheer spreekt het regeerakkoord over een striktere inventarisatie van het aantal grondwaterputten en de opgepompte volumes, een inventarisatie van drainagenetwerken en een coherent beleid omtrent drainagewerken. Het vergunningenbeleid inzake drainage in het landbouwgebied wordt verdergezet en geëvalueerd.
Gewasbescherming
Als het gaat om waterkwaliteit staat onder meer vermeld dat Vlaanderen de waterlopen en drinkwaterwingebieden wil beschermen tegen zware metalen, pesticiden en het uitspoelen van nitraten en fosfaten. In dat kader wil de regering een wetenschappelijk onderbouwd actieplan met proportionele beleidsmaatregelen uitvoeren om de negatieve impact van pesticiden op de volksgezondheid, de biodiversiteit en het leefmilieu te verminderen. We handhaven de verplichting om geïntegreerde gewasbescherming (IPM) toe te passen en we creëren een kader voor de dat de aanleg en het gebruik van vul- en spoelplaatsen voor landbouwvoertuigen bevordert om puntvervuiling te voorkomen”, zo staat te lezen in het akkoord.
Op vlak van gewasbescherming is de volgende passage een stuk verregaander. Zo wil de regering het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in “kwetsbare gebieden terugdringen en/of verbieden”. Hoe dat het best gebeurt, moet nog onderzocht worden, maar er wordt gedacht aan de mogelijkheden die precisielandbouw, agro-ecologische praktijken en biotechnologische alternatieven bieden. “Specifiek ten aanzien van kwetsbare groepen verplichten we landbouwers op percelen die grenzen aan woonzorgcentra, zorginstellingen, basisscholen en kinderdagverblijven om de meest effectieve driftreducerende en bufferende maatregelen te nemen. Voor die verplichtingen wordt ondersteuning in de vorm van flankerende maatregelen voorzien”, klinkt het. “We maken een strategisch plan op om het drinkwater te beschermen, waar onder andere adequate bufferzones voor gewasbescherming en een verbod op moeilijk verwijderbare stoffen deel van uitmaken.”
Mestbeleid
Omdat Vlaanderen de doelstellingen uit de Kaderrichtlijn Water en de Nitraatrichtlijn niet haalt, wil het in gesprek gaan met de Europese Commissie en een doelfasering vragen in het kader van een verbeterstrategie. “Zo willen we de doelstellingen zo snel mogelijk behalen en een vergunningenstop vermijden”, aldus het akkoord.
Het uitblijven van een goedkeuring van het nieuwe mestactieplan (MAP7) is een grote frustratie van de landbouworganisaties. Al in maart 2023 werd hierover een akkoord bereikt met tussen de landbouw-, milieu- en natuurorganisaties. In het regeerakkoord staat nu vermeld dat de afspraken in dit akkoord uiterlijk begin 2025 uitgevoerd moeten worden. Er wordt wel een slag om de arm gehouden, want als uit de monitoring in 2025 en 2026 blijkt dat er bijkomende maatregelen nodig zijn om de waterkwaliteitsdoelstellingen te halen, dan staat in het regeerakkoord dat die genomen moeten worden. De bovengenoemde organisaties krijgen dan vier maanden de tijd om over de bijkomende maatregelen een akkoord te bereiken. Als dat niet lukt, beslist de Vlaamse regering met dezelfde finaliteit.
“Mits op Europees niveau goedkeuring volgt voor renure en derogatie en mits de doelafstand ten aanzien van de Nitraatrichtlijn niet vergroot, passen we dat toe volgens de door de EU gestelde voorwaarden”, klinkt het nog.
Een belangrijk twistpunt tijdens de onderhandelingen was de nulbemesting in VEN-gebied. Belangrijk is dat dit vrijwillig wordt. “We realiseren de nulbemesting in VEN via een vrijwillig kader op basis van degressieve compensaties. We evalueren dit kader in 2027”, zo wordt dit punt vermeld in het regeerakkoord.
Aankoop van grond voor natuurdoelstellingen
De nieuwe Vlaamse regering wil blijvend inzetten op natuurherstel. In dat kader wordt ook gevraagd aan landbouw- en natuurorganisaties om structureel overleg te plegen over hun aankoopbeleid van gronden in functie van het bereiken van de doelstelling richting 10.000 hectare extra bos tegen 2030. De ruimte daarvoor moet in de eerste plaats gezocht worden in voor natuur bestemde gebieden. Met overheidsmiddelen gronden kopen voor natuur- en bosrealisatie in agrarisch gebied, kan enkel voor percelen die liggen buiten herbevestigd agrarisch gebied (HAG), tenzij het gaat om gronden gelegen in speciale beschermingszones (SBZ) en VEN-gebied.
Landbouwgronden die niet in HAG liggen, kunnen enkel gekocht worden met overheidsmiddelen voor natuur- en bosrealisatie wanneer het voorkooprecht (op basis van een schattingsprijs) wordt aangeboden aan actieve landbouwers. Als zij die gronden aankopen, zijn ze verplicht die ook effectief in gebruik te nemen. Als er binnen de drie maanden geen kandidaat-koper gevonden wordt, komt de grond in aanmerking voor bosuitbreiding. De vergunningsplicht voor bebossing vervalt op de gronden die op deze manier werden verworven. Naar analogie zal ook een voorkooprecht worden uitgewerkt in VEN en groene bestemmingen voor het Agentschap Natuur en Bos (ANB) of voor verenigingen die een natuurbeheerplan willen realiseren. Als het gaat om natuurbeheerplannen wil men lokale besturen aanmoedigen om informatievergaderingen te organiseren. ANB zal hieraan zijn medewerking verlenen.
Europese natuurdoelen
Europese natuurdoelen moeten maximaal gerealiseerd worden in de beschermde gebieden. Daarvoor wordt verder gewerkt op de versnelling die vorige legislatuur is ingezet en er wordt gestreefd naar grote en aaneengesloten natuurgebieden. Vlaanderen wil ook in gesprek gaan met Europa om te bekijken of habitats kunnen verplaatst worden. Tegen 2026 moet de allocatie van de natuurdoelen in habitatrichtlijngebieden (SBZ-H) nabij piekbelasters beëindigd zijn. Tegen uiterlijk eind 2030 moet dit gebeuren voor de overige habitats.
De Vlaamse regering wil daarnaast ook het concept tijdelijke natuur onderzoeken en zal daarover in overleg gaan met de Europese instellingen.
Stikstof
Geen spraakmakende passages over stikstof in het nieuwe regeerakkoord. De Vlaamse regering wil alle doelstellingen van het huidige stikstofdecreet behalen en de reducties uitvoeren. De monitoring en verfijning van de huidige modellen, die zwaar gecontesteerd worden door landbouwers, moeten door onder meer VITO verdergezet worden.
Daarnaast zal er een interdisciplinair wetenschappelijk team worden samengesteld dat de opdracht krijgt om vorm te geven aan een emissiebeleid dat zowel juridisch als wetenschappelijk robuust is. “We maken op basis daarvan deze legislatuur werk van een volgende PAS, indien de wetenschappelijke robuustheid is bewezen. Die vormt een decretale basis voor een vergunningenbeleid dat in werking treedt in 2031. We bewaken daarbij de rechtszekerheid om zo een vergunningenstop voor de brede maatschappij te voorkomen en doen geen afbreuk aan de beoogde doelstellingen. Daartoe vereenvoudigen we het instrument van de passende beoordeling, zodat sneller en met minder kosten en lasten duidelijkheid verkregen wordt over de aanvaardbaarheid van een project”, luidt de stikstofpassage in het regeerakkoord.
Nationale parken en landschapsparken
De vier nationale parken en vijf landschapsparken die tijdens de vorige legislatuur een erkenning kregen, moeten een centrale rol spelen in het behoud van het landschap, de natuur en biodiversiteit “in blijvend evenwicht met bestaande bedrijven”. Het regeerakkoord ziet de parken als een “toevluchtsoord voor talloze plant- en diersoorten en prachtige plekken voor recreatie, lokaal ondernemerschap en ontspanning”. Lokale betrokkenheid is belangrijk voor het succes van de parken, menen de regeringspartijen. De ruimtelijke samenhang binnen het park wordt voorzien via de masterplannen. Daarvoor worden de nodige middelen om te komen tot een performante werking en beheer van de parken. Op vlak van toerisme wil Vlaanderen dat deze parken de komende jaren ontwikkeld worden tot “de uithangborden van onze Vlaamse landschappen”.
Broedvogels op landbouwakkers fors afgenomen
15 april 2024Soortenbescherming
Vlaanderen zegt dat het verder zal werken aan een wetenschappelijk gestuurd soortenbeleid: een aanpak via leefgebiedenbenadering, zonder de specifieke noden van beschermde soorten uit het oog te verliezen en op grond van een oordeelkundige en globale impactbeoordeling. Op vlak van jacht wil Vlaanderen de jachtsector ondersteunen in functie van de evolutie naar een duurzaam wildbeheer. Als het gaat om overlastproblematieken, bijvoorbeeld van everzwijnen, wil de Vlaamse regering op basis van wetenschappelijke monitoring de bejaagbaarheid van soorten vastleggen. Er zal ook een wetenschappelijk onderzoek komen naar de predatiedruk in Vlaanderen en de achteruitgang van onder andere de grondbroeders, iets waar de landbouwsector vaak de schuld krijgt.
Beheerovereenkomsten
In het agrarisch gebied zal Vlaanderen “adequate maatregelen om de achteruitgang van de kenmerkende agrarische biodiversiteit te keren” inpasbaar maken in de agrarische bedrijfsvoering. Het blijft daarbij sterk inzetten op doeltreffende en billijke beheerovereenkomsten met landbouwers en bekijken om ook langlopende beheerovereenkomsten te introduceren.
Vlaanderen zal ook de 2030-doelstellingen van de goedgekeurde Europese Natuurherstelwet implementeren, met aandacht voor en op maat van de voor Vlaanderen kenmerkende omgeving. “We benutten maximaal de koppelkansen, synergieën tussen bovenstaand beleid met betrekking tot de Blue Deal, stikstofsanering, bosuitbreiding, parken, Natura 2000, enz. om de doelen te bereiken en de in de wet voorziene afwijkingsmogelijkheden die bij de opmaak van de nationale plannen kunnen worden ingezet. Hierbij wordt voorzien in de vereiste inspraak en monitoring”, aldus het regeerakkoord.
Naar een plattelandspact
Voor het platteland streeft de nieuwe regering naar een plattelandspact. Daarbij moet het Vlaamse platteland een oase van rust en groen blijven, maar moet het tegelijk ook een bron zijn van creativiteit, innovatie, welvaart en welzijn met een aangepast aanbod aan onderwijs, cultuur en bedrijvigheid. Op het platteland moet de sociale cohesie worden versterkt, met voldoende toegang tot voorzieningen voor de bewoners. Een transversaal plattelandspact moet de uitdagingen waarmee plattelandsgebieden geconfronteerd worden, aanpakken en de welvaart versterken. Middelen uit het GLB, het Leader-instrumentarium, moet ingezet worden om maximaal bij te dragen aan de versterking van het platteland.
Klimaat en energie
Tot slot wordt landbouw ook kort vermeld in het onderdeel over klimaat en energie. Het regeerakkoord verwijst daarbij naar de Global Methane Pledge die in 2021 werd ondertekend. Daarin wordt een reductie van de methaanuitstoot van minimaal 30 procent tussen 2020 en 2030 nastreeft. “Er worden, onder meer binnen de landbouwsector, inspanningen geleverd om die doelstelling te bereiken”, klinkt het. Daarnaast staat ook vermeld dat er via de goedgekeurde Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) wordt bijgedragen tot “het herstel van de schade door vermesting, verdroging en verzuring”. “De inspanningen om de varkensstapel tegen 2030 met 30 procent te verkleinen maken daar deel van uit”, zo staat er nog vermeld.
Meer weten over wat er in het onderdeel Landbouw van het nieuwe regeerakkoord staat? VILT selecteerde de belangrijkste passages in onderstaand artikel:
Bron: Eigen berichtgeving
Beeld: Dieter Coelembier - VLM
