Landbouwer in Brabantse Wouden: "Wij willen boeren, geen B&B runnen of bos onderhouden"
Vlaams Omgevingsminister Zuhal Demir (N-VA) maakt zich sterk dat de Vlaamse parken geen beperkingen zullen inhouden voor de landbouw. Maar dat lijkt in de praktijk toch anders uit te draaien, zo blijkt uit de getuigenis van de familie Van Craenem uit Beersel. “Onze kinderen wordt een toekomst in de landbouw ontnomen. Zij willen boeren, geen bed & breakfast openhouden of het bos onderhouden, zoals het Agentschap Natuur en Bos suggereerde”, zeggen Jimmy en Micheline Van Craenem, wiens kinderen klaar staan om het bedrijf over te nemen.
In Beersel baat de familie Van Craenem ‘t Alsemhof uit, een gemengd bedrijf met akkerbouw en vleesvee en dat op twee locaties. Het ouderlijke bedrijf van Jimmy Van Craenem (52) ligt in deelgemeente Dworp, vlakbij de iconisch wielerhelling Bruineput, en het ouderlijke bedrijf van zijn vrouw Micheline (51) ligt in Alsemberg. Op deze locatie is ook de hoevewinkel van de familie gevestigd waar ze hun eigen vlees, aardappelen, aardbeien, groenten, fruit en eieren verkopen, alsook producten aanbieden van collega-landbouwers.
Met 130 hectare, 300 stuks vleesvee en een hoevewinkel is het bedrijf van Jimmy en Micheline een rendabel bedrijf dat tegelijk in evenwicht is met de omgeving die niet alleen sterk verstedelijkt is, maar waar ook de natuur prominent aanwezig is, getuige daarvan de bossen, holle wegen en andere landschapselementen die de streek haar typische uitstraling geven. Bovendien is de opvolging verzekerd met zoon Niel (24) die als zelfstandig helper meewerkt op het bedrijf. Dochter Nele (27) werkt momenteel nog buitenshuis, maar ook zij zou graag op termijn mee in het bedrijf stappen.
Slecht nieuws in 2021
Maar of het ooit zo ver komt, lijkt onwaarschijnlijker dan ooit. “Op vlak van stikstof zijn onze beide bedrijven oranje ingekleurd dus dat levert al een behoorlijke uitdaging op”, vertelt Jimmy. Maar het is vooral de aankooppolitiek van ANB die hen nu dreigt de das om te doen. “Van de 130 hectare die we bewerken, ligt 126 hectare in het projectgebied van de Brabantse Wouden”, klinkt het. In 2021, nog voor er sprake was van het Nationaal Park Brabantse Wouden, kreeg het bedrijf al een eerste keer een opzeg van een perceel van 1,80 hectare. Dat was grond die de familie Van Craenem pachtte van het OCMW van Brussel.
De manier waarop dit gebeurde, zorgt voor bijkomend ongenoegen. “In januari 2021 kregen we een brief van het OCMW om te zeggen dat het perceel nu in eigendom is van ANB en dat de huurovereenkomst tussen de familie en het OCMW op 11 december 2020 ten einde liep. Vervolgens kregen we in maart 2021 een brief van ANB met de melding dat ze de pacht opzeggen”, herinnert Jimmy zich. Gelukkig was er in 2020 net een nieuwe termijn van 9 jaar aangevangen waardoor hij de grond pas kwijt is in 2029, maar het blijft een zware dobber. “Het gaat om een weide die te midden van andere weides ligt die wij ook in gebruik hebben. We hebben nog met ANB overlegd om te bekijken of onze dieren er ook na die termijn konden op grazen, maar daar hadden de mensen bij ANB geen oren naar. Ook lieten we weten open te staan voor het plaatsen van solitaire bomen in het weiland of het aanleggen van heggen en houtkanten, maar het is duidelijk wat er de bovenhand moet krijgen: dat is echt netto bosuitbreiding.”
Expert ziet geen toekomst
In de loop van vorig jaar zaten Jimmy en zijn kinderen al samen met de regiobeheerder van ANB. Vrolijk werden ze daar niet van. “Tijdens dat overleg hebben we de boodschap gekregen dat in principe alle openbare gronden van hen zijn. ANB liet weten dat het ook zijn oog al laten vallen had op een perceel van 8 hectare in het nabijgelegen Essenbeek dat wij in gebruik hebben”, vertelt Nele. “We hebben dan gevraagd welke toekomst ons bedrijf nog had. Al snel werd duidelijk dat natuurweides met Schotse Hooglanders voor ANB nog een optie zijn, maar zeker geen witblauwe runderen, aardappelen, suikerbieten of tarwe.”
De regiobeheerder van ANB suggereerde een ander verdienmodel voor het bedrijf. “ANB heeft zelfs een onafhankelijk expert aangesteld om een toekomstvisie te ontwikkelen voor ons bedrijf. Het ging om Wim Govaerts. We hebben een lang gesprek gehad, hebben hem alle gronden getoond en hij heeft bij ons gepolst naar onze toekomstvisie”, leggen Nele en Niel uit. Zijn conclusie luidde: “Jullie zijn een boer en boerin in hart en nieren. In dit gebied is geen toekomst voor jullie”. Het lef waarmee ANB dan maar suggereerde dat Niel beter voor ANB zou komen werken omdat ze nog steeds mensen zochten om de bossen te onderhouden, heeft ook veel kwaad bloed gezet bij de familie Van Craenem.
“Niel en Nele staan als vijfde generatie klaar om dit bedrijf verder te zetten. Wij hebben alles gedaan wat van de landbouw gevraagd wordt: grondgebondenheid, korte keten, het onderhouden van het landschap, enz. In 2020 hebben we nog een vergunning gekregen voor de bouw van een nieuwe machineloods, zonder negatief advies van ANB. Nu wordt onze kinderen een toekomst in de landbouw ontnomen. Zij willen boeren, geen bed & breakfast openhouden of het bos gaan onderhouden”, verwoorden Jimmy en Micheline de onmacht die leeft binnen het gezin.
Verzet tegen erkenning als nationaal park
De grondaankopen die ANB in 2021 deed, hadden nog niets te maken met de mogelijke komst van het Nationaal Park Brabantse Wouden, want het traject daarvoor startte pas in 2022. In de marge van de gesprekken over het nationaal park heeft ANB in samenspraak met de provinciale Landbouwkamer van Vlaams-Brabant in maart vorig jaar wel de afspraak gemaakt om geen landbouwgronden meer aan te kopen. Een afspraak waar ANB zich sindsdien ook aan houdt, stelt de familie Van Craenem vast. Maar dat betekent niet dat ze het ergste vrezen eens de erkenning als nationaal park binnen is. Met de moed der wanhoop verzet het gezin zich dan ook tegen de komst van Nationaal Park Brabantse Wouden.
Intussen heeft het gemeentebestuur de samenwerkingsovereenkomst over het nationaal park goedgekeurd, maar wel onder voorwaarden. Nele, die ook gemeenteraadslid is voor Lijst Burgemeester in Beersel, kan begrip opbrengen voor die beslissing. “Er is ons duidelijk gemaakt dat als de gemeente niet instapt en het nationaal park er toch komt, dat de gemeente dan geen enkele inspraak heeft. Ik begrijp dat dit ook geen ideale situatie is.” Toch is ze blij dat er duidelijke voorwaarden zijn verbonden aan het akkoord van Beersel.
Zo vraagt de gemeente volledige transparantie over het masterplan en de financiële gevolgen ervan voor de gemeente, want vandaag zou die transparantie ontbreken. Daarnaast vraagt Beersel dat de erkenning als nationaal park zo weinig mogelijk gevolgen heeft voor het gebruik van de omliggende agrarische percelen, niet alleen op korte, maar ook op lange termijn. Het gemeentebestuur wil ook dat het huidig landbouwareaal dat in gebruik is door Beerselse landbouwers op Beersels grondgebied maximaal wordt bewaard. Er kan wel een uitzondering gemaakt worden voor landbouwers die hun landbouwactiviteit stopzetten. En tot slot wil Beersel ook een verder onderzoek en motivering naar de verbindende landschappen die op Beersels grondgebied zullen komen. In dat verband vraagt het dat er ook steeds voorafgaandelijk overleg worden ingelast met de desbetreffende Beerselse landbouwers.
Vlak voor de gemeenteraad van Beersel een beslissing moest nemen over deelname aan het nationaal park, kreeg ze inzage in het voorlopig masterplan en werden de plannen op Beersels grondgebied duidelijk. “Een positieve vaststelling is dat in het masterplan in minder harde bewoordingen wordt gesproken over landbouw dan in het verleden”, zegt Nele. Maar ze is allerminst gerustgesteld door de cijfers die ze in het plan zag. “Van de Beerselse landbouwgrond heeft men al 105 hectare de bestemming gegeven als bos of natuurweide. Daarnaast is ook 144 hectare aangeduid als zoekzone.” Van het totale areaal dat de familie Van Craenem bewerkt, ligt 35 hectare in de zone die als bestemming bos of natuurweide heeft gekregen. “Dat is 30 procent van ons areaal dat we vroeg of laat zullen verliezen”, klinkt het.
Omdat ze het zich naar eigen zeggen zou beklagen als ze niet alles geprobeerd heeft om de toekomst van het familiebedrijf veilig te stellen, heeft Nele samen met een aantal collega-landbouwers en bezorgde burgers uit de gemeente eind april een petitie opgestart onder de naam ‘Bosdictatuur neen, landbouwnatuur ja!’. In de petitie vragen de initiatiefnemers een evenwichtig beheer van de open ruimte en geen blanco cheque voor het Agentschap Natuur en Bos en Natuurpunt om landbouwgronden op te kopen. Ze willen onder meer dat de open ruimte die de regio cultuurhistorisch al 200 jaar kenmerkt, wordt bewaard. Daarnaast vragen ze rechtszekerheid voor bewoners en gebruikers van het gebied en het behoud van het areaal landbouwgrond.
Geen alleenstaand geval
“Want het mag duidelijk zijn”, zo benadrukt de familie Van Craenem, “wat er met ons gebeurt, is geen alleenstaand geval”. Ze verwijzen daarbij naar Peter Deboeck, een nabijgelegen landbouwer die al 15 hectare van de landbouwgronden die hij pacht van het OCMW van eigenaar zag veranderen. ANB kocht de gronden zonder zijn medeweten op. Wanneer hem de pacht wordt opgezegd, heeft dit ingrijpende gevolgen want 15 hectare verliezen op een totaal van 93 hectare, dat brengt het voortbestaan van zijn bedrijf in gevaar.
Ook hier gaat het om een landbouwbedrijf dat zich heeft aangepast aan zijn ligging in de Brusselse rand. Zijn rundveestapel heeft Peter de afgelopen jaren afgebouwd en hij is zijn aardappelen en uien zelf gaan verpakken en verkopen. “Mijn volledige productie wordt via rechtstreekse verkoop afgezet. Ik bevoorraad verschillende winkels in Brussel. Veel lokaler produceren kan je toch niet?”, klinkt het. De man is bijzonder misnoegd dat een zesde van zijn areaal zomaar wordt afgenomen met belastinggeld. Ook de bedragen waaraan de grond werd opgekocht, maken hem boos. “Dat zijn bedragen die voor een landbouwer geen rendabele bedrijfsvoering meer mogelijk maken”, benadrukt hij.
Geconfronteerd met de opgekochte gronden polste Peter bij ANB naar de mogelijkheid om zijn bedrijf volledig te laten opkopen. Dat is geen bevoegdheid van ANB, was het antwoord. Op de vraag welk budget het agentschap heeft om gronden op te kopen, luidde het antwoord dan weer: “onbeperkt”. “Ik heb investeringen gedaan op maat van mijn bedrijf. Als er telkens een stuk grond wordt afgenomen, dan is je bedrijf niet meer rendabel en dan bloedt het stilletjes aan dood”, besluit hij.
ANB: "Grondgebonden en familiaal landbouwbedrijf heeft troeven voor streek"
VILT legde de getuigenis van deze landbouwers voor aan het Agentschap Natuur en Bos en daarop kwam volgende reactie:
Het Agentschap voor Natuur en Bos benadrukt namens alle kernpartners van het kandidaat-Nationaal Park Brabantse Wouden dat de landbouw een volwaardige plaats heeft en ontwikkelingskansen moet behouden in het werkingsgebied van de Brabantse Wouden. ANB ontkent met klem dat het voortbestaan van de bedrijven van de betrokken families bedreigd wordt door de nieuwe plannen. Het park beperkt zich strikt tot reeds groen bestemde oppervlaktes én als daar een beperking voor landbouw zit, komt die niet van het park maar van de groene bestemming.
ANB benadrukt verder dat de impact van het masterplan en de samenwerkingsovereenkomst voor het nationaal park wel degelijk transparant is. Er staat haarscherp in die teksten tot welke bedrag de gemeenten zich vandaag verbinden, en dat alle verdere uitgaven voorwerp blijven van de normale besluitvorming door de besturen.
Regiobeheerder van ANB Patrick Huvenne bevestigt dat er verschillende contacten zijn geweest met de familie Van Craenem en met Peter Deboeck en zijn adviseurs. “Gesprekken met landbouwers over hun persoonlijke situatie, zeker in een situatie zoals bij Peter Deboeck, zijn uiteraard vertrouwelijk – ik kan dus niet in detail gaan. Maar ik wil beklemtonen dat we in alle omstandigheden zoeken naar mogelijkheden om een leefbaar bedrijf te combineren met de doelstellingen die wij als overheid hebben. De gesprekken die we voerden verliepen correct, ik herken me dan ook geenszins in het beeld dat hier wordt opgehangen.”
Patrick Huvenne benadrukt dat hij veel respect heeft voor de ambities van Niel en Nele, en dat hij hen verschillende keren heeft gezegd te hopen dat zij toekomst kunnen zien in hun familiebedrijf, en dus in de streek actief blijven. Precies omdat hun grondgebonden, gemengd en familiaal bedrijf een aantal troeven heeft voor de streek. Daarbij is ook gesproken over de veranderingen die op de landbouwsector afkomen. “In die zin is het mijn overtuiging dat de volgende generatie landbouwers een breder takenpallet kan opnemen, en dat het verdienmodel in de sector in beweging zal komen – ook zonder nationaal park. Ik heb inderdaad gesuggereerd om bijvoorbeeld ook landschapsonderhoud als bedrijfsactiviteit te overwegen, maar ik heb in geen geval aan Niel de boodschap gegeven dat hij zijn boerderij moest opgeven om bij ANB te komen werken.”
ANB erkent wel dat de communicatie rond de 1,8 hectare die onder de vorige Vlaamse regering werd aangekocht, ongelukkig is verlopen. Maar intussen zijn de plannen met dat perceel aangepast zoals de familie suggereerde: grasland met individuele bomen en/of boomgaard. En ook die plannen zijn nog niet als een definitieve keuze te beschouwen, er wordt in de volgende jaren verder over overlegd. Ook ANB wil daarom overleg blijven nastreven, met de gemeenten die willen instappen én met de landbouwers – zoals ook de familie lijkt te begrijpen. “We zijn alvast blij dat de familie erkent dat we de afspraken hebben gerespecteerd die in het traject Nationaal Park zijn gemaakt.”
Op vraag van ANB reageerde ook expert Wim Govaerts op de getuigenis van de familie Van Craenem. Hierbij zijn reactie:
Volgens Govaerts kan het citaat in de getuigenis beter gekaderd worden. "Mijn redenering was inderdaad dat de familieleden boer en boerin zijn in hart en nieren. Dat het bedrijf bovendien tot nu toe en ook in de toekomst erg veel potentieel heeft om een bedrijf te zijn/worden dat zich (nog meer) naar de maatschappij wil en kan richten", stelt hij.
Govaerts stelt ook vast dat de ‘maatschappij’ alsmaar dichter komt en mede een claim op de ruimte legt. "Die ruimte kan/zal moeten gedeeld worden en zal niet louter voor eerder grootschalige en productieve landbouw gebruikt kunnen worden. De toegang tot de eerder stedelijke bevolking hierachter als cliënteel kan interessant zijn, getuige de bestaande thuisverkoop van diverse producten van hun bedrijf die floreert", legt hij uit.
"Indien er echter bij voorkeur een focus zou liggen op productie en minder op korte keten verkoop en/of verbreding op het bedrijf, wat ik versta onder mensen die in hart en nieren boer en boerin zijn, is het wellicht meer aangewezen meer ruimte te zoeken verder weg van de stad om dit te kunnen waarmaken", meent Govaerts. "Daarbij hoort dan produceren van grondstoffen voor de verwerkende industrie terwijl hier een duidelijke opportuniteit ligt voor produceren voor de korte keten met de bemerking dat de ruimte mee gedeeld kan/zal moeten worden met de bewoners van de nabije stadsregio."
Bron: Eigen berichtgeving
