EU stippelt visie uit voor een aantrekkelijke en veerkrachtige landbouwsector

Landbouwers dringen al een tijd aan op een visie waarin duidelijk wordt hoe de EU de toekomst van de agrovoedingssector ziet. Voortbouwend op de ‘Strategische dialoog voor de toekomst van de landbouw in de EU’ beloofde de Commissie vorig jaar aan de sector om een visie uit te werken in de eerste 100 dagen van de legislatuur.

Woensdag werd de visie eindelijk uit de doeken gedaan. “Nieuwe ongekende uitdagingen, waaronder toenemende geopolitieke spanningen en vaker voorkomende extreme weersomstandigheden, hebben een nieuw landschap gecreëerd voor de Europese agrovoedingssector. Deze uitdagingen versterken bestaande structurele trends zoals algemeen lagere inkomsten en winstgevendheid waardoor de veerkracht van de sector verder onder druk komt te staan”, duidt de Commissie de huidige problematiek. “Dit betekent dat er meer dan ooit behoefte is aan een toekomstgerichte visie en beleidsrespons voor de sector.”

De visie werd gepresenteerd als een routekaart die tot 2040 richting zal geven aan toekomstige beleidsdiscussies. Het moet de sector stabiliteit brengen en heeft tot doel een aantrekkelijk, concurrerend en veerkrachtig Europees agrovoedingsysteem uit te bouwen. “Voedsel en landbouw zijn van vitaal belang voor de mensen, de economie en de samenleving van Europa”, reageert Hansen. “De agrovoedingssector moet floreren en concurreren op een eerlijke wereldmarkt, met voldoende veerkracht om crises en schokken op te vangen. We moeten ook zorgen voor onze eigen voedselsoevereiniteit, gezien de risico's en kwetsbaarheden van de snel veranderende wereld van vandaag.”

Waardeer het platteland

Om jongeren te stimuleren voor een carrière in de landbouw, moeten er volgens de visie ook meer kansen gecreëerd worden op het platteland. De Commissie ziet het dan ook als een prioriteit om de leef- en werkomstandigheden daar te bevorderen. Om dit te realiseren is een update nodig van de beleidsplannen en -pacten rond het platteland, zou de rol van overheidsaanbestedingen versterkt moeten worden en moeten ook meer vrouwen aangetrokken worden tot een agrarisch beroep.

Verder streeft de Commissie ernaar de band tussen burgers, plattelandsgebieden en boeren te versterken, zodat hun waardering voor voedsel groeit. Hierbij ziet de Commissie een rol weggelegd voor een goed promotiebeleid, meer geografische aanduidingen, kortere toeleveringsketens en een herziening van het EU-schoolprogramma.

Boost competitiviteit en veerkracht

Om de sector klaar te stomen voor de toekomst moet het agrovoedingsysteem ook kunnen standhouden in een veranderd geopolitiek en meteorologisch klimaat. De EU zal daarom voedselzekerheid en -soevereiniteit blijven vooropstellen. De Commissie ziet de afhankelijkheden in de keten als een kwetsbaarheid die moet worden verminderd. Zo wordt er ingezet op een eiwitstrategie om de overmatige afhankelijkheid van voornamelijk soja uit Zuid-Amerika tegen te gaan, en ook de invoer van kunstmest is een aandachtspunt. De Commissie wil het gebruik van renure daarom actief beginnen promoten.

Om verdere weerstand te ontwikkelen tegen geopolitieke veranderingen wil de Commissie handelsbesprekingen en -overeenkomsten ten volle benutten. Ook werd de wens uitgesproken om de productienormen voor alle ingevoerde producten beter op elkaar af te stemmen, zodat de ambitieuze EU-normen geen concurrentienadeel vormen. Later dit jaar volgt nog een plan waarin vastgelegd zal worden hoe de EU gelijke normen voor duurzaamheid en dierenwelzijn kan afdwingen op importproducten. Om dit te ondersteunen zal er ook een specifieke Europese taskforce opgericht worden voor strengere importcontroles. Verder wordt ook het vereenvoudigen van de administratieve lasten aangehaald als boost voor de competitiviteit. “Innoveer en behoud leiderschap op de wereldmarkt, bescherm de belangen van Europese boeren en verminder kritieke importafhankelijkheid”, leest de visie. Een herziening van de wetgeving inzake dierenwelzijn en een langetermijnstrategie voor de veeteeltsector moet hier ook toe bijdragen.

De visie benadrukt tot slot dat klimaatactie en voedselzekerheid onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. “Het is noodzakelijk dat we de klimaatdoelen voor 2040 halen. Bescherm natuurlijke hulpbronnen voor gezonde bodems, schoon water en lucht. En verminder emissies om de natuur te behouden voor toekomstige generaties”, aldus de Commissie. “Omarm innovatieve praktijken die synoniem zijn met kansen voor boeren zodat decarbonisatie en concurrentievermogen hand in hand gaan.”

Op het gebied van gewasbescherming wil de Commissie de overgang naar bio-gewasbeschermingsmiddelen versnellen en de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) versterken, zodat er sneller alternatieven op de markt komen. Tegelijkertijd moet er ruimte komen voor nieuwe gentechnieken (NGT’s). Ook zal er gewerkt worden aan een specifieke strategie om de waterbestendigheid te verbeteren, zal de nitraatrichtlijn geëvalueerd worden om de effectiviteit ervan te bepalen en zal een ‘duurzaamheidskompas voor landbouwbedrijven’ gelanceerd worden. Dit houdt een vrijwillig benchmarkingsysteem in dat landbouwers zal helpen om hun duurzaamheidsprestaties op bedrijfsniveau te meten en te verbeteren. Eerder werd geopperd om in de visie ook een verbod op te nemen voor EU-bedrijven om gewasbeschermingsmiddelen te exporteren die in eigen land verboden zijn. Maar dit voorstel haalde uiteindelijk de EU-visie niet.

Een gemengde reactie is ook te horen bij Groene Kring, de landbouworganisatie voor jonge boeren. De organisatie moedigt de visie aan waarbij sterk ingezet wordt op generatievernieuwing. “Maar de strenge Europese milieuwetgeving maakt het lastig om vergunningen te verkrijgen. Zonder dat deze problematieken op korte en middellange termijn worden aangepakt, dreigen we nog steeds een generatie jonge boeren te verliezen”, duidt voorzitter Justine Arkens.

Een mening die ook Boerenbondvoorzitter Lode Ceyssens deelt. “De visie gaat met een aantal concrete en structurele bezorgdheden vanuit de sector aan de slag en is alvast veelbelovend”, klinkt het. “Maar er moet prioritair ingezet worden op een vlotte en rechtszekere regelgeving en vergunningverlening. Zodra die er is kunnen landbouwers ten volle de rol als voedselproducent, energieproducent, als innovator en leverancier van de bio-economie opnemen.”

Geen "one size fits all"

Het lijkt wel of die kritiek intussen is doorgesijpeld tot bij Hansen. Op X noemt hij de diversiteit van de Europese landbouw een grote kracht. Hij wijst erop dat het antwoord op de uitdagingen nooit "one size fits all" kan zijn. "Met pragmatisch beleid, op maat gemaakte antwoorden en dialoog ben ik vastberaden om de juiste voorwaarden te creëren die de agrovoedingssector kunnen laten floreren", zegt de eurocommissaris op X.