Strategische Dialoog legt aanbevelingen voor nieuw EU-landbouwbeleid vast in eindrapport

Tegen de achtergrond van de landbouwprotesten trok EU-voorzitter Ursula von der Leyen begin dit jaar een 'strategische dialoog' over de sector op gang. Zo kwamen sinds het begin van dit jaar 29 sleutelfiguren uit onder meer de Europese agrovoedingssector, het middenveld en de academische wereld bijeen om na te denken over de toekomst van de landbouw- en voedselsystemen van de EU. Op tafel lagen onderwerpen als ecologie, innovatie, concurrentie, levensstandaard en plattelandsgemeenschappen. Hun conceptuele consensus werd nu gegoten in een eindrapport dat de titel ‘Een gedeeld vooruitzicht op landbouw en voedsel in Europa’ meekreeg. Het omvat een sectoranalyse van de uitdagingen en de kansen van de sector, maar ook een uitgebreide reeks aanbevelingen hoe de EU de transformatie kan maken naar een vernieuwd agrovoedselsysteem. Het rapport zal als leidraad dienen bij het opstellen van de nieuwe ‘Visie op Landbouw en Voedsel’, die von der Leyen in de eerste 100 dagen van haar tweede mandaat zal voorstellen.

Nieuwe aanpak

“Het rapport opent perspectieven voor zowel de plattelandsgebieden als de landbouw- en voedselsector. Het toont aan dat de belangrijkste belangengroepen uit de hele agrovoedingsketen consensus kunnen vinden, zelfs in tijden van polarisatie”, reageert von der Leyen bij de overhandiging. “Deze aanpak met dialoog en wederzijds vertrouwen willen we blijven aanhouden. Het kan een sleutelrol spelen in het vinden van duurzame oplossingen voor een veerkrachtig, competitief, economisch rendabel en maatschappelijk verantwoord EU-agrovoedingssysteem.”

Landbouworganisatie Boerenbond laat weten tevreden te zijn dat er openheid getoond is voor dialoog met de landbouwsector. “Dat was in de afgelopen jaren vaak ondenkbaar, denk maar aan de manier waarop de Green Deal tot stand gekomen is”, aldus Elisabeth Mertens, woordvoerder van Boerenbond. “Wij staan alvast klaar voor een verder open constructieve dialoog om de leidende politieke principes mee vorm te geven in beleid op EU, nationaal, regionaal en lokaal niveau. Maar ook op het terrein met onze leden, om zo verder werk te maken van een meer duurzame landbouw.”

Dat "zo'n brede en onwaarschijnlijke coalitie deze ingrijpende veranderingen aanbeveelt", toont volgens Greenpeace dan weer aan "hoe kapot het Europese landbouwbeleid" is. "De EU moet stoppen met het financieren van megaboerderijen die onze rivieren vervuilen en die droogtes en overstromingen stimuleren. Het moet in de plaats daarvan boeren helpen die het moeilijk hebben, een inspanning doen om natuur te herstellen en gezondere voeding voorzien", reageerde Marco Contiero van Greenpeace, die mee aan tafel zat.  

Gedeeld uitgangspunt

Algemeen stelt het eindrapport dat voedsel- en landbouwproductie een existentiële rol speelt en aan de basis ligt van de Europese samenleving. “De functie van landbouw en voedsel ondergaat echter wel snelle veranderingen”, duidt het rapport. “De ‘driedelige’ wereldcrisis bestaande uit klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling zet het volledige agrovoedingssysteem onder druk. Dit wordt verscherpt door toenemende wereldwijde politieke en economische spanningen, en een groeiende kloof tussen stad en platteland.”

De groep vindt dat duurzaamheid en waardecreatie in de hele keten gestimuleerd moet worden en dat technologie en innovatie ingezet moet worden om de transitie te ondersteunen. Verder haalt het rapport ook de belangrijke rol van jonge landbouwers en plattelandsgebieden aan. “Aantrekkelijke plattelandsgebieden zijn van cruciaal belang voor voedselzekerheid, de toekomstige levensvatbaarheid van de samenleving en de liberale democratie”, aldus het rapport.

Tot slot zijn alle leden van de strategische dialoog er het ook over eens dat economische, ecologische en sociale duurzaamheid in de agrovoedingssector elkaar kan versterken als deze worden ondersteund door coherente beleidsmaatregelen. “De transitie zal onvermijdelijk tegenstrijdige belangen en complexe afwegingen met zich meebrengen, die alleen door compromissen kunnen worden opgelost”, erkennen de 29 leden van de strategische dialoog. “Om compromissen te kunnen maken, is het essentieel dat er een standvastig uitgangspunt gevonden wordt en moet iedereen zich achter dezelfde fundamenten en doelstellingen kunnen scharen.”

Herziening GLB

In de uitgebreide reeks van aanbevelingen bepleit de groep onder meer voor een herziening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Het toekomstige GLB zou zich moeten richten op drie centrale doelstellingen, zijnde: het stimuleren van gunstige omstandigheden voor plattelandsgebieden, positieve resultaten bevorderen voor de samenleving op het gebied van milieu, maatschappij en dierenwelzijn, en sociaaleconomische steun verlenen aan landbouwers die er de meeste nood aan hebben. Volgens de groep zijn dit kleine en gemengde landbouwbedrijven, jonge landbouwers, nieuwkomers en landbouwers in gebieden met natuurlijke beperkingen. Hierbij ijvert de groep om een switch te maken in het subsidiesysteem.

Tot slot benadrukt de groep dat de agrifoodsector verder moet bouwen aan zijn diversiteit en meer instappers nodig heeft. “De generatievernieuwing in de agrovoedingssectoren moet worden gestimuleerd zodat er een momentum voor transitie ontstaat”, schrijft de groep in het rapport. “Het vergemakkelijken van landmobiliteit, adequate financiële steun en beter onderwijs zijn cruciaal om jonge boeren aan te trekken voor de sector. Ook sociaal rechtvaardige arbeidsomstandigheden zijn hierbij nodig en vereisen verdere actie. Daarnaast moet ook de vitaliteit en aantrekkelijkheid van plattelandsgebieden aanzienlijk worden verhoogd door een langetermijnvisie voor plattelandsgebieden te ontwikkelen.”

“Het is nu aan de Europese Commissie, het Europees Parlement, de lidstaten en belanghebbenden om deze aanbevelingen over te nemen en deze te vertalen in moedige en snelle beslissingen”, besluit het rapport. Ook Boerenbond hoopt dat dit een keerpunt zal zijn en dat er vanaf nu vertrokken zal worden vanuit deze nieuwe principes voor het uittekenen van het Europese beleid.