Van "hypocriet" tot "hoopvol": Vakorganisaties reageren op Vlaams regeerakkoord

De Verenigde Veehouders

“Nooit eerder een grotere hypocrisie gezien”, zo vat Peter De Swaef van de Verenigde Veehouders het regeerakkoord samen. De voorzitter van deze organisatie, die in de nasleep van het stikstofdebacle opgericht werd, neemt geen blad voor de mond, en laat blijken dat hij noch de regering, noch de landbouwminister vertrouwt. “De meetcijfers waarop men zich baseert voor ammoniak is je reinste boerenbedrog, en minister Brouns doet er niets aan”, zegt hij. “Vlaanderen wordt geregeerd door Natuurpunt. Men beweert dat 93 procent van de ammoniak vanuit de landbouw komt. Dat is onzin. Maar die framing tegen de landbouw vind je overal terug, tot op de website van VMM.”

"NER-diefstal"

Dan is er nog de kwestie van de slapende NER’s, waar De Swaef niet over te spreken is. Kort uitgelegd: Sinds 1 januari 2007 beschikt elke veehouder over nutriëntenemissierechten of NER’s. Dat zijn rechten die op basis van mestproductie bepalen hoeveel dieren een bedrijf mag houden. Een boerderij die deze niet ten volle gebruikt heeft in een bepaalde referentieperiode (de jaren 2020, 2021 en 2022), verliest deze zogenaamde 'slapende NER's'. Een financiële klap, ook voor diegenen zonder uitbreidingsplannen. Want: deze NER’s zijn verhandelbaar, en dus geld waard. “Alsof je 80.000 euro hebt staan op je spaarboekje, en de bank het dan plots van je afneemt omdat je er toch niets mee doet”, vergelijkt De Swaef.

De Swaef roept boeren op om de “NER-diefstal” aan te geven bij de politie. “Zoals elke diefstal, moet je dit aangeven”, zegt hij. “Ik ben verleden week nog samen met een boerin een aangifte gaan doen bij de politie van Brakel, en we zijn wandelen gestuurd. Het is schrijnend. De ganse landbouwsector wordt als tweederangsburger behandeld. Met het stikstofdecreet worden boeren verplicht 25 procent van hun inkomen neer te halen, een zeer zware schending van de mensenrechten.”

Voedsel Anders

De alternatieve organisatie Voedsel Anders hoopt dan weer dat de Vlaamse regering een gezonde ecobalans niet uit het oog verliest. De organisatie ziet “hoopgevende passages” waaruit blijkt dat de agro-ecologie wordt erkend. “Die passages zijn nog vaag en multi-interpreteerbaar, maar het zijn mogelijke kapstokken om het conservatieve landbouwbeleid van vandaag te verbeteren”, klinkt het. “Gecombineerd met de Europese stok achter de deur, zien we daarom mogelijkheden om met dit regeerakkoord stappen vooruit te zetten. Echter, dat Vlaanderen wil proberen om van zijn Europese verplichtingen onderuit te komen, is een onaanvaardbaar zwaktebod dat alle geloofwaardigheid onderuithaalt.”

Dat Vlaanderen belooft om eindelijk werk te maken van een langetermijnvisie op landbouw, binnen de ecologische grenzen van Vlaanderen, klinkt voor de organisatie als muziek in de oren. Deze visie, waar Voedsel Anders al jarenlang voor pleit, zou er over iets meer dan een jaar al moeten liggen. Voedsel Anders hoopt dat kleine boeren en agro-ecologische pioniers hier gehoord zullen worden.

Oog voor agro-ecologie

Voedsel Anders wil wel meer ambitie om de beken en rivieren in Vlaanderen gezond te krijgen. “Waar Vlaanderen al een kwarteeuw niet in slaagt om behoorlijke maatregelen voor te treffen”, klinkt het. “Dat zal in 2027 door Europa absoluut niet in dank worden afgenomen.” De organisatie merkt fijntjes op dat de Europese Commissie Vlaanderen in juli nog voor het Europees Hof van Justitie heeft laten verschijnen, omdat het onvoldoende maatregelen treft om de nitraatvervuiling aan te pakken.

Vlaanderen wil ook het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) inzetten voor agro-ecologie en biologische productie. “Bijzonder interessant is dat de regering belooft werk te maken van het vermijden van lock-in-effecten bij het verlenen van investeringssteun”, meldt Voedsel Anders. “Dat lock-in-effect is een pijnpunt waar Voedsel Anders al jarenlang op wijst. De drang naar specialisatie en schaalvergroting houdt de landbouwsector in een financiële wurggreep. Recenter komen daar ook nog milieutechnologieën bij zoals luchtwassers en ammoniakemissiearme stallen die de schulden bij veel boeren verder verhogen en waarvan de doeltreffendheid niet gegarandeerd is. Of de huidige aanpak van het stikstofprobleem te rijmen valt met het vermijden van dergelijke lock-in’s, valt sterk te betwijfelen.”

VAC

Het Vlaams Agrarisch Centrum (VAC) ziet goede intenties, maar blijft voor veel zaken op zijn honger zitten. “Wat betreft de rol van de landbouw in klimaat en energie zien we een erg korte passage over de goedgekeurde PAS. Dat stikstofbeleid is door verschillende partijen juridisch aangevallen en we weten nog niet hoe het de juridische check zal doorstaan. Blijft hier de onzekerheid voor de landbouw bestaan?”, vraagt de landbouworganisatie zich af.

“Al 20 jaar wordt er gepraat over mindere administratieve lasten, echter zien we er alleen maar bij komen”, vat men cynisch samen.

GLB

Wat het “eenvoudig en toekomstgericht GLB” betreft, is VAC erg blij dat er gepleit wordt voor een vereenvoudiging bij Europa. “Het is duidelijk dat de huidige hectaresteun niet langer houdbaar is en als we willen inzetten op verjonging en zij-instromers er andere criteria gaan moeten komen. De plafonnering van basisbetalingen is hier alvast een goede aanzet”, laat VAC weten.

De organisatie mist wel nog vermelding welke rol het GLB kan spelen in de prijszetting van landbouwgrond. “Bovendien stellen we vast dat de aanpassingen aan de pachtwetgeving in de vorige legislatuur haaks staan op het verhinderen van speculatie op landbouwgronden en op gronden in publieke handen”, klinkt het.

Landbouw en natuur

VAC hoopt dat er voldoende overleg zal blijven met de sector, en aandacht voor eerlijke concurrentie. “Bij de Blue Deal bijvoorbeeld worden maatregelen voorzien rond pesticiden, die we niet a priori als negatief beschouwen, maar we missen hier de zeer belangrijke link naar een Europees level playing field voor ingevoerde voedingsproducten en zelfs andere handelswaren”, klinkt het.

Voor het Vlaams Agrarisch Centrum is respectvol overleg de sleutel om tot gedragen maatregelen te komen. Al vreest men dat landbouw en natuur opnieuw de speelbal zullen worden van politieke spelletjes.

Wat waterkwaliteit betreft, benadrukt VAC ook de aanpak van de rioleringsgraad. “Dat er nog steeds 1 miljoen Vlamingen ongezuiverd water lozen heeft een véél te grote impact op landbouw en natuur. Er had gerust een concrete timing mogen bij gestaan hebben”, klinkt het.

“Wat we ons moeten voorstellen bij het realiseren van de nulbemesting in VEN, hebben we geen idee. Het is niet duidelijk over hoeveel hectares dit gaat en vooral: welke impact gaat dit hebben?”, klinkt het nog. “Verder is er geen woord over hoe landbouw een rol kan spelen in de energietransitie door windmolens, vergistingsinstallaties, zonnepanelen op loodsen en stallen, of zelfs kleinschalige biomassaketels”, klinkt het. Ook erosiebeleid is een opvallende afwezige in het regeerakkoord, vindt VAC.

PFAS vindt VAC een grote zorg. “Als de veiligheid en gezondheid van burgers, én hun voedselvoorziening door de landbouw, belangrijk zijn, dan moet men gewoon durven stellen dat er in Vlaanderen gewoon geen ruimte is voor het realiseren van industriële projecten die emissies van Zeer Zorgwekkende Stoffen kunnen veroorzaken”, meldt de organisatie. Voor het Vlaams Agrarisch Centrum bestaan er dan ook geen “aanvaardbare risico’s”.

Administratieve vereenvoudiging?

In het hoofdstuk omtrent ‘overbodige administratieve lasten, leest VAC een alarmerend punt voor landbouwers op leeftijd. “Gaat men onmiddellijk de notie actieve landbouwer en gepensioneerde landbouwer schrappen? In geen enkele sector zien we zoveel reglementering als voor landbouwers in bijberoep en pensioengerechtigde landbouwers. Integendeel, in andere sectoren mag men na een volledige carrière zelfs onbeperkt bijverdienen met behoud van het pensioen. Waarom moet hier weer een uitzondering gemaakt worden voor landbouwers?”, vraagt VAC zich af. “Ook de vele strikte deadlines moeten meer geharmoniseerd worden. We denken daarbij aan de verschillende aangiftes, het kunstmestregister, enzovoort.”

Wat betreft Doelmatige financiering, wil VAC dat landbouwers in bijberoep niet worden achtergesteld. Zeker niet omdat vele zij-instromers onder dit statuut werken.

Tot slot bevat het regeerakkoord nog het hoofdstuk Procedures en Rechtsbescherming. VAC noemt dit “zeer soft geschreven zonder echt veel harde maatregelen”, klinkt het. “Vanuit het Vlaams Agrarisch Centrum hebben we niet het gevoel dat landbouwers hierdoor niet langer in een vergunningenmoeras zitten. Het lijkt ons dat we door deze lijdensweg nog niet door zijn.”