Oost-Europese boeren krijgen steunpakket van 100 miljoen euro

De problemen met de export van Oekraïens graan leiden tot groot ongenoegen bij de Europese bondgenoten. Zo gaven Hongarije, Polen, Bulgarije en Slovakije de voorbije dagen aan dat ze geen Oekraïens graan meer willen, omdat die oneerlijke concurrentie zou vormen met hun eigen landbouwproducten.

Dat de Oost-Europese landen de zaak op de spits dreven door een importverbod af te kondigen, noemde de Europese Commissie onaanvaardbaar. Enerzijds omdat zo'n verbod de hele eengemaakte markt raakt, anderzijds omdat het handelsbeleid een exclusief Europese bevoegdheid is. Desondanks sloot Bulgarije zich woensdagochtend als vierde lidstaat aan bij Warschau, Boedapest en Bratislava.

In een brief aan de regeringen van Bulgarije, Hongarije, Polen, Roemenië en Slovakije - de vijf landen die eind maart aan de alarmbel trokken - zegt von der Leyen nu dat haar Commissie een tweede steunpakket van 100 miljoen euro zal vrijmaken om de meest getroffen landbouwers te helpen. Een paar weken geleden werd al een eerste crisislijn van 56,3 miljoen euro voor landbouwers in Polen, Roemenië en Bulgarije vrijgemaakt. Hoe het geld verdeeld zal worden, moet nog worden uitgemaakt.

Daarenboven wil de Commissie "preventieve maatregelen" nemen voor de import van tarwe, maïs, zonnebloempitten en koolzaad. Die moeten de onbedoelde neveneffecten wegwerken van de opschorting van alle invoerrechten die de EU in de context van de oorlog met Rusland aan Oekraïne heeft gegund. Ook komt er een onderzoek naar andere "gevoelige producten". Europees commissaris voor Handel Valdis Dombrovskis zal de voorgestelde interventies nu bespreken met de betrokken lidstaten.

Bij de Commissie luidt het dat de preventieve maatregelen in de plaats zullen komen van de importverboden die de vier Centraal- en Oost-Europese lidstaten hebben aangekondigd. De exacte scope zal afhangen van de discussies met de betrokken landen. Hoe dan ook is voor het nemen van zulke uitzonderingsmaatregelen geen groen licht van de Raad - het overlegorgaan van alle lidstaten - nodig.

Levenslijn

Een Commissiewoordvoerster benadrukte woensdagmiddag dat het belangrijk is dat Oekraïne zijn landbouw- en andere producten kan blijven exporteren. Voor het door oorlog getroffen land gaat het om niet minder dan een levenslijn, zei woordvoerster Dana Spinant. Zo bracht de export van graan voor Oekraïne de voorbije maanden meer geld op dan de Europese Unie aan rechtstreekse financiële steun biedt. Daarenboven heeft Europa zich geëngageerd om het Oekraïense graan naar de wereldmarkten te blijven exporten, zonder zijn eigen landbouwers uit het oog te verliezen, luidde het.

Naar aanleiding van de Russische inval in Oekraïne besliste de EU in mei 2022 om minstens een jaar lang geen invoerrechten op te leggen aan producten uit Oekraïne. De maatregel gold dus ook voor graan en andere landbouwproducten. De export daarvan naar derde landen wordt via de EU omgeleid omdat de gebruikelijke handelsroutes via de Zwarte Zee ontoegankelijk waren en zijn. Maar omdat het Oekraïense graan op het grondgebied van enkele Oost-Europese lidstaten wordt opgeslagen en maar moeilijk kan worden doorgevoerd, zijn de prijzen voor de lokale landbouwers fors gezakt. In Polen, waar jaarlijks 22 miljoen ton maïs wordt geproduceerd, betekent een daling van de prijs per ton met tien euro al een verlies van 220 miljoen euro.

Polen was afgelopen weekend het eerste land dat de import van Oekraïens graan een halt toeriep. Dinsdagavond kondigde het land aan met Oekraïne een akkoord te hebben gesloten over het hernemen van die invoer. "We zijn erin geslaagd mechanismen in gang te zetten die ervoor zullen zorgen dat geen enkele ton graan in Polen zal blijven en dat de goederen via Polen zullen worden doorgevoerd" vanaf volgende zaterdag, zei minister van Landbouw Robert Telus. Maar nieuwe Europese maatregelen moeten die afspraak dus overrulen.

Opnieuw inspecties op graanschepen

Ongeveer op hetzelfde moment als de aankondiging van het steunpakket voor de Oost-Europese boeren, werd bekendgemaakt dat de controles hervat zijn van de graanschepen die Oekraïne via de Zwarte Zee verlaten, na een pauze van twee dagen. Dat meldt het orgaan dat toezicht houdt op de controles. De verstoring van begin deze week leidde, naast het ongenoegen bij de Oost-Europese landen, opnieuw tot onzekerheid over de toekomst van de graandeal, die de belangrijke export van graan en andere landbouwproducten uit Oekraïne mogelijk maakt.

Zwarte piet

De schuld voor de blokkeringen ligt, volgens Kiev, bij Moskou. Nog volgens Kiev betekent stoppen met de inspecties het einde van de graandeal. Ook vorige week lagen de controles al een dag stil.

Na bijna een half jaar oorlog werd afgelopen zomer een akkoord gesloten over de graanexport, tussen Rusland en Oekraïne en na bemiddeling van Turkije en de Verenigde Naties. Een coördinatiecentrum in Istanboel houdt toezicht.

Bedoeling was dat het akkoord elke vier maanden automatisch verlengd wordt, maar de voorbije maanden voerde het Kremlin de kritiek op de deal op. Moskou meent dat beloftes voor de Russische export niet nagekomen worden.