Oekraïense boeren niet te spreken over importverbod van Polen en Hongarije

Graanroutes over land

In de Oost-Europese landen is er al lange tijd ongenoegen bij de landbouwers. Zij voelen zich bedreigd door de belastingvrije invoer van grote hoeveelheden Oekraïens graan. Sinds de Russische invasie in het land heeft Europa immers beslist dat graan uit Oekraïne zonder invoerheffingen de EU binnen mag. Door de oorlog zijn ook de traditionele graanroutes over de Zwarte Zee geblokkeerd en moet het Oekraïens graan via de weg het land uit en komt het dus in de Oost-Europese landen terecht.

Onder meer Polen, Hongarije, Tsjechië, Slovakije, Roemenië en Bulgarije kregen als gevolg van het Europese initiatief te maken met fors dalende prijzen van hun eigen landbouwproducten. Het Oekraïense graan wordt op hun grondgebied opgeslagen en kan niet worden doorgevoerd, onder meer omwille van tekorten aan transportmiddelen en van onbemiddelde Afrikaanse landen die hun import aan banden legden.

Poolse landbouwminister afgetreden

Dat leidde tot protesten bij landbouwers en in Polen moest zelfs de minister van Landbouw aftreden. Afgelopen weekend kondigden Polen en Hongarije aan de invoer van Oekraïense landbouwproducten te verbieden tot 30 juni. Ze hopen zo hun eigen landbouwsector te kunnen beschermen. Het door Polen uitgevaardigde verbod heeft betrekking op graan, suiker, vlees, fruit en groenten, melk, eieren en andere voedingsproducten. Hongarije verbiedt de import van granen, oliezaden en verschillende andere voedingsmiddelen.

Europese Unie ‘not amused’

De beslissing die Polen en Hongarije dit weekend aankondigden, is bij de Europese Commissie in het verkeerde keelgat geschoten. Het noemt de maatregel onaanvaardbaar. "Het is belangrijk te benadrukken dat het handelsbeleid een exclusieve EU-bevoegdheid is en dat unilaterale initiatieven niet aanvaardbaar zijn", zei woordvoerder van de Commissie Miriam Garcia Ferrer. De Commissie heeft aan Warschau en Boedapest ook extra informatie gevraagd om de genomen initiatieven beter te kunnen evalueren. "Het is in deze moeilijke tijden cruciaal om alle EU-beslissingen te blijven coördineren", voegde de woordvoerder er nog aan toe.

Op 20 maart stelde de Commissie reeds voor om 56,3 miljoen euro crisishulp uit te trekken voor de getroffen landbouwers in Polen, Roemenië en Bulgarije. Korte tijd later vroegen Polen, Slovakije, Hongarije, Roemenië en Bulgarije evenwel om meer middelen "om de producenten te steunen die verliezen lijden". De Commissie werkt nu aan een tweede pakket, zei Garcia Ferrer, waarbij de impact van de opgeschorte invoer­rechten mee in rekening wordt gebracht.

Baktarwe naar West-Vlaanderen

Ook de Oekraïense boeren zijn niet te spreken over de beslissing van hun Europese buurlanden. Onder hen ook Vlaming Christof Conings. Hij baat in Loetsk, op 150 kilometer van de Poolse grens, al 13 jaar een akkerbouwbedrijf uit met 400 hectare graan. Het bedrijf ligt op een voldoende grote afstand van de oorlogszone waardoor de hinder ervan relatief beperkt is. “Met 400 hectare heb ik naar Oekraïense normen eerder een klein bedrijf”, vertelt hij terwijl hij met de wagen op weg is naar Polen om daar wisselstukken op te halen. Een rit van vele uren, zeker met de wachttijden aan de Poolse grens.

Omdat de prijzen op de Oekraïense markt waren ingestort, begon hij vorig jaar zelf graan naar Vlaanderen te transporteren met zijn vrachtwagen om zijn oogst het land uit te krijgen. “Ik heb voor mijn baktarwe een vrij interessant contract kunnen onderhandelen met een West-Vlaamse afnemer”, klinkt het. Bovendien krijgt hij ook een vergoeding voor de humanitaire vrachten die hij terug meeneemt naar Oekraïne. “Op die manier is het rendabel, zonder die retourvracht is het niet betaalbaar.”

Sinds 4 april vast aan Poolse grens

In totaal wou hij met twee vrachtwagens 450 ton graan tot in zijn oude thuisland krijgen, maar evident is dat niet. “Op geen enkel moment kan je zeggen dat het transport vlot is verlopen”, aldus Conings. “Gemiddeld genomen duurde het vier tot vijf dagen om met een vracht naar België te rijden. Vooral aan de Poolse grens gaat het moeizaam. Eens we de grens over zijn, rijden we op tweeënhalve dag naar West-Vlaanderen.” Maar vandaag is er helemaal geen doorkomen aan.

Volgens hem hebben de boeren in Oost-Europa te lang gewacht met verkopen. “Ze rekenden erop dat de prijzen nog zouden stijgen, maar dat is anders uitgedraaid. Nu zijn ze gefrustreerd”, meent Conings. “Mijn motto is: schoenmaker, blijf bij je leest. Ik teel producten om te verkopen, niet om te speculeren.” Om het laatste deel van zijn oogst van vorig jaar weg te krijgen, hoopt de akkerbouwer dat de Europese Commissie snel ingrijpt om het invoerverbod ongedaan te maken. “Al is het alleen maar voor transitgraan. Maar dan moet er ook iets gedaan worden aan de grenscontroles. Vandaag is de onwil bij de Polen groot om de transporten vlot de grens over te laten gaan”, besluit hij.

“Importverbod is failliet van Oekraïense landbouw”

Op Radio 1 zegt Kees Huizinga, een Nederlandse landbouwer met een groot gemengd bedrijf zo’n 200 kilometer ten zuiden van Kiev, dat de paniek onder de Oekraïense boeren groot is. “In mei loopt ook de graandeal met de Russen af. Als die niet wordt verlengd, kunnen we met ons graan nergens meer naartoe. En als we niet kunnen exporteren, dan betekent dat het failliet van de Oekraïense landbouw”, legt Huizinga uit. Of anders gezegd: “Je kan Oekraïne niet blijven steunen met wapens en tegelijkertijd de economie van het land kapot maken.”

In tegenstelling tot zijn Vlaamse collega erkent de Nederlander dat het vele Oekraïense graan de Poolse markt toch enigszins ontregeld heeft. Maar hij ziet toch ook enige hypocrisie. “Roemeense boeren, maar ook Poolse en Hongaarse, hebben Oekraïens graan goedkoop ingekocht met het idee om het duur verder te verkopen, maar ze hebben geen rekening gehouden met de dalende prijzen, ook op de wereldmarkt. In dat opzicht vind ik dat ze behoorlijk overtrokken reageren”, aldus Huizinga.

Zelf heeft de man het grootste deel van zijn oogst kunnen verkopen, een gedeelte via export naar Roemenië en een gedeelte via de graancorridor in de Zwarte Zee. Maar hij ziet dat sommige collega-landbouwers nog met bijna de helft van hun oogst van vorig jaar zitten. Daarom hoopt hij op een snelle beslissing van de Europese Commissie. “Ofwel moeten ze de eigen boeren compenseren ofwel moeten ze zorgen voor transitcorridors om het graan snel en goedkoop naar de zeehavens te transporteren zodat de boeren in Polen en Hongarije er geen hinder van ondervinden. Van in het begin was het de bedoeling om het graan verder te verhandelen, niet om daar op de markt te blijven.”