Handelsdeur voor tariefvrije Oekraïense landbouwproducten valt dicht
nieuwsHet tijdelijke stelsel dat Oekraïense producten quasi vrije toegang tot de Europese markt gaf, is afgelopen. Daarmee keren oude invoerbeperkingen van voor de Russische invasie terug. Omdat Oekraïne hierdoor zeer veel inkomsten zou verliezen om de oorlogseconomie draaiende te houden, wordt een nieuw akkoord onderhandeld.
Sinds de Russische invasie in 2022 wordt de handel tussen de EU en Oekraïne geregeld via een tijdelijk kader, de zogenaamde Autonome Handelsmaatregelen (ATM’s). Deze maatregelen schrapten voor een jaar alle invoertarieven en quota op Oekraïense landbouwexport naar de EU. Toen Rusland verscheidene zeeroutes in de Zwarte Zee blokkeerde, werd toegang tot de Europese markt cruciaal voor Oekraïense producenten.
De ATM’s werden tweemaal verlengd, maar leidde telkens tot protesten bij Europese boeren, vooral in buurlanden als Polen. Zij klaagden dat de invoer van Oekraïense producten de marktprijzen deed dalen door enerzijds een overaanbod, en anderzijds oneerlijke concurrentie door de lagere productiestandaarden in Oekraïne. Vooral sectoren als granen, suiker, gevogelte, eieren, ethanol en honing kwamen onder druk. Om deze bekommernissen tegemoet te komen werden vorig jaar enkele beschermende handelsbeperkingen ingevoerd, maar deze werden als onvoldoende gezien voor een duurzame handelsrelatie.
Oekraïense eieren op de EU-markt
In Vlaanderen trok de Landsbond Pluimvee meerdere malen aan de alarmbel. Zo’n 60 procent van de Europese ingevoerde eieren komt vandaag uit Oekraïne. “We mogen ervan uitgaan dat dit vooral eieren uit klassieke legbatterijen zijn”, duidde Vlaams landbouwminister Jo Brouns (cd&v) onlangs nog in de parlementaire landbouwcommissie. Hierdoor ondervinden onze pluimveehouders een concurrentieel nadeel aangezien dit kooisysteem al sinds 2012 verboden is.
Volgens het associatieakkoord tussen de EU en Oekraïne (DCFTA), dat voor de ATM’s gold, moet Oekraïne tegen 1 januari 2026 voldoen aan de Europese regelgeving inzake dierenwelzijn. “Oekraïne moet wat ons betreft zo snel als mogelijk dat gelijke speelveld respecteren. Maar laat ons echter realistisch blijven, deze omschakeling zal door de oorlogssituatie enige vertraging oplopen”, aldus Brouns. “De oorlogssituatie primeert er boven alle andere zaken.”
Om de steun aan Oekraïne vol te houden, is het belangrijk ervoor te zorgen dat Europese landbouwers niet disproportioneel worden belast. Anders dreigen we ons landbouwmodel te verzwakken en Rusland ongewild sterker te maken op het wereldtoneel
Huidige tariefvrije export afgelopen
Ondertussen is de ATM-regeling afgelopen en wordt het niet nogmaals verlengd. Ondanks inspanningen sinds eind 2024 is het de EU niet gelukt om een duurzaam alternatief uit te werken. Daarom zijn de Oekraïense importquota en -tarieven ondertussen opnieuw gelijkgeschakeld met de situatie van voor de Russische invasie in 2022. Omdat het jaar al half gevorderd is, zullen de quota proportioneel worden toegepast.
Cijfers over de impact hiervan wilde de Commissie niet geven, maar volgens Oekraïense functionarissen en landbouworganisaties dreigt het uitblijven van een nieuw akkoord het land jaarlijks 3,3 miljard euro aan exportinkomsten te kosten en het bbp met 2,5 procent te doen krimpen. De EU geeft wel mee dat de totale goederenhandel tussen de EU en Oekraïne in 2024 meer dan verdubbeld is sinds de inwerkingtreding van DCTFA in 2016. In 2023 was Oekraïne qua waarde de op twee na grootste bron van invoer van landbouwproducten in de EU. Volgens persagentschap Reuters ging dit over ongeveer 15 miljard euro.
Nieuw akkoord in de maak
Ondertussen gaan de onderhandelingen verder. De nieuwe voorwaarden in de handelsovereenkomst zouden ergens in het midden liggen tussen de ATM’s en de voorwaarden die Oekraïne had voor de oorlog. "We proberen de juiste balans te bereiken tussen zoveel mogelijk steun geven aan Oekraïne op economisch en politiek vlak en de economische en politieke realiteiten in de EU”, klinkt het bij de EU.
Ook de Europese landbouworganisatie Copa-Cogeca onderstreept dat steun aan Oekraïne in deze moeilijke tijden noodzakelijk blijft. “Maar om die steun vol te houden, is het minstens even belangrijk ervoor te zorgen dat Europese landbouwers niet disproportioneel worden belast”, waarschuwt de organisatie. “Anders dreigen we op lange termijn het Europese landbouwmodel te verzwakken en Rusland ongewild sterker te maken op het wereldtoneel.” De organisatie acht het haalbaar dat de nieuwe handelsovereenkomst nog voor het einde van de zomer rond is.
Bron: Eigen berichtgeving / Belga
