Vlaamse landbouwer in Oekraïne begint gelaten aan het vierde oorlogsjaar
duidingOekraïne herdenkt op maandag 24 februari de sombere derde verjaardag van de Russische inval. Kort na de aanval vluchtte Tom Van Goey, die in Oekraïne een akkerbouwbedrijf van 3.800 hectare runt, naar zijn woonplaats in Antwerpen. Na een half jaar keerde hij terug en maakte zijn bedrijf "oorlogsproof". Met generatoren en opslagzakken voor graan is hij voorbereid op mogelijke problemen, al is de teelt en handel inmiddels grotendeels genormaliseerd. Zullen Trumps bemoeienissen de oorlog beëindigen of de Russen juist meer speelruimte geven? “We nemen het dag voor dag,” zegt hij.
Eind februari gebeurt er weinig op het landbouwbedrijf van Tom Van Goey in Cherkasy, een regio 200 kilometer ten zuidoosten van Kyiv. De grond verkeert in winterrust en was lange tijd bedekt met een pak sneeuw. “Momenteel worden de machines klaar gezet voor het voorjaarswerk. Net als tijdens andere winters”, vertelt van Goey. We treffen de Vlaming in een café in Antwerpen waar hij met Sergii, een Oekraïense vriend, heeft afgesproken. Over een aantal weken vertrekt hij weer naar het Slavische land met zijn vruchtbare grond.
Onderwerp van gesprek is de inbreng van Amerikaans president Donald Trump. Nadat Trump enkele weken geleden Joe Biden verving in het Witte Huis hebben de Amerikanen ogenschijnlijk het geweer van schouder veranderd en lonken ze naar Rusland. “Nu vrede sluiten op Russische voorwaarden is onverantwoord. Dan zullen de Russen op termijn, stap voor stap, nog meer Oekraïens grondgebied innemen”, meent Sergii.
“Nemen het zoals het komt”
Van Goey (45), die met zijn bedrijf op 400 kilometer van het front gelegen is, reageert eerder gelaten. Of hij vreest dat de Russen op termijn zijn grond innemen? “Dat vroegen mensen aan het begin van de oorlog ook. Uiteindelijk is het zo’n vaart niet gelopen. Ook nu maak ik mij daarover niet echt zorgen. Dat heeft toch geen zin. We moeten het nemen zoals het komt.”
Na de uitbraak van de oorlog heeft hij geïnvesteerd in materiaal om zijn bedrijf oorlogsrobuust te maken. Zo is hij met een handvol generatoren voorbereid op Russische aanvallen op de regionale stroominfrastructuur. Met grote opslagzakken voor graan kan hij ook een sluiting van de haven van Odessa, en dus een stopzetting van de handel, wel even uitzitten.
Op dit moment is de acute dreiging geweken. De aanvallen op de elektriciteitsinfrastructuur liggen al een tijdje achter de rug en de export via de haven van Odessa draait op volle toeren. “De graanprijzen zitten zelfs in de lift”, vertelt van Goey die vóór nieuwjaar het merendeel van zijn 10.000 ton maïsoogst heeft verkocht aan prijzen die toen 25 euro lager lagen.
Grote voorjaarsklus verwacht
In zijn loodsen ligt nog 700 ton maïs en 1.500 ton soja opgeslagen. Veel haast om te verkopen is er niet. Het duurt nog tot juli voordat de nieuwe oogst verwacht wordt van de kleine 1.000 hectare wintertarwe die vorig najaar gezaaid is. Van de inzaai van winterkoolzaad, ook een belangrijke teelt voor het bedrijf, is vorig jaar wegens droogte niets gekomen. “Deze percelen zullen we nu inzaaien met zomerkoolzaad en zonnebloemen”, vertelt Van Goey die hierdoor een drukker voorjaar te wachten staat dan normaal. “Idealiter zaaien we in het najaar 1.800 hectare en in het voorjaar de overige 1.800 hectare. Dit voorjaar hebben we dus nog een 2.800 hectare te doen.”
Op zijn telefoon toont Van Goey de teeltplannen voor dit seizoen. “Maïs 1.138,8 hectare, soja 799.3 hectare”. Het zijn aantallen waar Vlaamse boeren van duizelen. Maar in Oekraïne is Van Goey een kleine speler. Bedrijven met honderdduizenden hectare zijn geen uitzondering. Het grootste bedrijf telt zelf 600.000 hectare. Van Goey spreekt in dit verband van doorgeschoten schaalvergroting. “Agroholdings bestaan soms uit 200 dorpen verdeeld in clusters. De eigenaar zit in het buitenland maar de inwoners van deze dorpen, dikwijls ver gelegen van de grootsteden, zijn aan hun lot overgelaten en verarmd. Dat is triest om te zien.”
Landbouwbedrijf met sociale verplichtingen
Van Goey vertelt dat boeren in Oekraïne meer omvat dan landbouw bedrijven. “Je bent het aan de plaatselijke bevolking, waar wij de grond van huren, ook moreel verplicht om iets te doen voor je omgeving.” Zo stelt het bedrijf bijvoorbeeld geld beschikbaar voor wegenbouw in de regio en sponsorde het eerder de bouw van een plaatselijke kerk. De voorbije jaren staan deze sociale inspanningen meer in het teken van de oorlog. “Wij doneren diesel, aardappelen, uien en veel meer aan het leger en ziekenhuizen.”
Hoewel de teelt het gebruikelijke ritme van de seizoenen volgt en ook de handel genormaliseerd lijkt, blijft de oorlog toch dichtbij. “Zo is er recent op 500 meter van onze grond een Iraanse drone neergehaald door twee helikopters van het Oekraïense leger”, vertelt Van Goey.
Ook doet het leger beroep op zijn personeel. Hij heeft 80 mensen in dienst waarvan de helft mannen. “Van deze mannen kunnen we de helft reserveren zodat zij niet hoeven te dienen." Het gaat dan om mannen met strategische rollen op het bedrijf, zoals machineoperatoren en tractorchauffeurs.” In drie jaar tijd werden er zes personeelsleden opgeroepen voor dienst. “Gelukkig is er tot dusver niemand gesneuveld.”
Einde oorlog in zicht
Van Goey heeft goede hoop dat het vierde oorlogsjaar het laatste is. “Het lijkt er op dat de Amerikanen aansturen op een presidentsverkiezing in het najaar. Om verkiezingen te mogen houden, mag het land volgens de grondwet niet in staat van oorlog verkeren”, vertelt de Vlaming die ondanks het strijdgewoel de voorbije jaren meerdere investeringen deed. Behalve extra machines voor graanopslag en generatoren wordt het irrigatiesysteem uitgebreid om de teelt van aardappelen (150 ha) beter te faciliteren. “Ook hebben we dit jaar nog bijna 100 hectare aan ons graanareaal toegevoegd.”
Reizend tussen Antwerpen en Oekraïne volgt Van Goey ook de discussie over de mogelijke integratie van Oekraïne in de Europese Unie op de voet. Hoewel deze integratie verre van zeker is, nuanceert hij de vrees van sommige Europese boeren dat zij hierdoor in de verdrukking komen. “Wat er nu is aan Europese landbouw zou vastgeklikt moeten worden of behouden blijven. En als er volgens Europa afgebouwd moet worden, moet er rijkelijk vergoed worden door de overheid. Het gaat niet enkel over geld, maar je ontneemt mensen ook hun passie en eigenheid.”
Van Goey kan hier over meepraten. Zij grootouders werden ook onteigend en moesten wijken voor de uitbouw van de Antwerpse haven.
“Europese integratie geen dreiging”
Hij heeft desalniettemin begrip voor Europese boeren die vrezen voor oneerlijke concurrentie uit het Slavische land. “Maar dit kun je regulariseren met onder andere quota. Er komt bijvoorbeeld ook Argentijns vlees binnen in Europa." Bovendien is logistiek een belangrijke factor in de landbouw volgens hem. "Economisch gezien is het niet logisch om 2.000 kilometer af te leggen met melk. Er blijft altijd behoefte aan lokale productie."
Na een uur verlaat Van Goey het café. “Tijd om te gaan werken.” Behalve de administratie van zijn bedrijf op afstand, is hij ook druk in de weer met het organiseren van humanitaire hulp vanuit België. “We hebben met de vrijwilligers van Broeder Willy uit Stabroek, Kalmthout en Essen inmiddels al 93 vrachtwagen met hulpgoederen naar Oekraïne gereden”, besluit hij.
