Omgevingsvergunning nieuwe ethaankraker Ineos vernietigd

Laatste update artikel: 20/07 - 16u13

Volgens de Raad heeft de Vlaamse regering "niet zorgvuldig beslist waarom de bijkomende stikstofdepositie niet schadelijk is voor de natuur in de Brabantse Wal (een nabijgelegen natuurgebied over de grens met Nederland, red.)". Daarnaast oordeelt de Raad dat de passende beoordeling, zeg maar het onderzoek naar de mogelijke impact op nabijgelegen natuur, in het aanvraagdossier "ontoereikend" is.

Ruim een jaar geleden, meer bepaald op 7 juni 2022, ontving chemiebedrijf Ineos Olefins Belgium (IOB) van de Vlaamse regering een omgevingsvergunning voor de bouw van een nieuwe ethaankraker in de haven van Antwerpen. Met het miljardenproject 'Project One' wil Ineos ethaan omzetten in ethyleen, één van de basisgrondstoffen voor de plasticproductie.

Maar 14 verenigingen - waaronder natuur- en milieuverenigingen als Greenpeace, Bond Beter Leefmilieu en BOS+ - dienden een vernietigingsberoep in bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Zij wijzen op de mogelijke milieu- en klimaatrisico's van het project. Ook de Nederlandse provincies Noord-Brabant en Zeeland dienden elk een afzonderlijk beroep in. Zo is het Ineos-project volgens de provincie Noord-Brabant vergund zonder dat de effecten van de bijkomende stikstofdepositie passend zijn onderzocht.

Het is in de zaak van de provincie Noord-Brabant dat de Raad zich nu inhoudelijk uitspreekt. In zijn uitspraak geeft de Raad voor Vergunningsbetwistingen de Nederlandse provincie gelijk.

1%-drempel

De Vlaamse regering heeft volgens de Raad "niet zorgvuldig beslist waarom de bijkomende stikstofdepositie niet schadelijk is voor de natuur in de Brabantse Wal." In de vergunning wordt geargumenteerd dat de bijkomende depositie van het project lager is dan 1 procent, de drempel voor industriële projecten. Maar die redenering houdt volgens de Raad "niet genoeg rekening met de instandhoudingsdoelstellingen van het natuurgebied".

Daarnaast noemt de Raad de passende beoordeling,  zeg maar het onderzoek naar de mogelijke impact op nabijgelegen natuur, "niet toereikend". Zo voldoet de studie die Ineos zelf heeft toegevoegd volgens de Raad "niet aan de vereisten die het Hof van Justitie stelt". "Het houdt niet voldoende rekening met de instandhoudingsdoelstellingen van het natuurgebied", luidt het.

Nu de omgevingsvergunning vernietigd is, heeft Ineos Olefins Belgium niet langer de toelating de werken voor de ethaankraker uit te voeren. De Vlaamse regering krijgt nu zes maanden om opnieuw over de vergunningsaanvraag te beslissen.

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir laat het arrest analyseren, maar volgens haar toont de uitspraak alvast aan dat er dringend een stikstofdecreet nodig is. "De stikstofimpact van Ineos werd beoordeeld op basis van de ministeriële instructie uit 2021, wat meteen aantoont dat een verstrenging van de ministeriële instructie in afwachting van het stikstofdecreet wel degelijk verstandig is. Maar ook die zal niet sluitend zijn. De rechter zegt helder dat het regelgevend stikstofkader en de bijhorende maatregelen juridisch verankerd moeten zijn, vooraleer de beoordeling correct kan gebeuren", aldus de N-VA-minister. Zij roept coalitiepartner cd&v daarom opnieuw op om haar ontwerpdecreet "zo snel mogelijk" goed te keuren.

Brouns: “Uitspraak zet aanpak minister Demir ‘op losse schroeven’”

Het arrest over de Ineos-ethaankraker zet volgens Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns het stikstof-vergunningenkader van zijn collega van Omgeving Zuhal Demir "op losse schroeven". De cd&v-minister ziet in de uitspraak een bevestiging van de waarschuwingen voor de verschillende stikstofbehandeling tussen landbouw en industrie. "Dit arrest creëert een nieuwe realiteit. We zullen opnieuw aan tafel moeten om het vergunningenkader met dit arrest te verzoenen", zegt Brouns.

Het Ineos-project is volgens minister van Landbouw Jo Brouns "een cruciale investering voor de toekomst van de Vlaamse economie en de verduurzaming van onze chemische cluster". De investering moet er volgens hem ook komen.

De cd&v-minister ziet in de uitspraak van de Raad voor Vergunningsbetwistingen een bewijs dat er iets schort aan de verschillende stikstofbehandeling van landbouw en industrie. Zo is het principe van de passende beoordeling - het onderzoek op het terrein naar de effecten op de natuur - in de landbouw volgens hem al lang aanvaard. "In de ministeriële instructie maar ook in het stikstofakkoord wordt gewerkt met een soepelere drempel voor de industrie waarbij die concrete passende beoordeling niet nodig is. Dergelijke werkwijze wordt nu in deze zaak door de rechtbank op losse schroeven gezet. Wij hebben hier altijd voor gewaarschuwd", legt Brouns uit.

Tegelijk wil Brouns "het hoofd koel houden". "Onze rechters zijn gelukkig minder star dan in bijvoorbeeld Nederland. De Raad voor Vergunningsbetwistingen maakte al in het Broeklin-arrest duidelijk dat het niet is omdat de kritische depositiewaarde in de modellen wordt overschreden, dat er automatisch een significante aantasting van de natuur is. Nu zegt de Raad dat er evenmin zomaar van uitgegaan mag worden dat er op basis van de gemodelleerde depositie geen verslechtering is. Er zal dus altijd concreet en kwalitatief moeten bekeken worden wat de gevolgen zijn", aldus Brouns.

Volgens de landbouwminister zijn de deposities van het Ineos-project "zo laag dat we er mogen van uitgaan dat zo'n concrete passende beoordeling ons inziens geen probleem zou mogen opleveren, net zoals dat voor onze landbouwbedrijven veelal geen probleem mag opleveren. We hebben nu zes maanden om tegemoet te komen aan het arrest".

Volgens Brouns creëert het arrest wel "een nieuwe realiteit". "We zullen aan tafel moeten om het vergunningenkader met deze uitspraak te verzoenen", klinkt het. "De nadruk zal daarbij moeten liggen op hoe we de 'passende beoordeling' op een vlotte en toegankelijke manier kunnen organiseren. Dit is, zoals we altijd gezegd hebben, niet enkel een verhaal van landbouw. Het mag geen strop rond de nek worden van onze gehele economie", besluit hij.

Boerenbond: “Verschil tussen industrie en landbouw heeft geen enkele zin”

“Stikstof is stikstof. Of hij nu uit een koe komt, uit een auto of uit een ethaankraker. Blijven verschil maken tussen landbouw en industrie, zoals in het akkoord van 10 maart, heeft dus geen enkele zin en zal enkel leiden tot minder rechtszekerheid en minder welvaart in Vlaanderen”, reageert Boerenbond-voorzitter Lode Ceyssens.

Volgens hem zullen overhaaste beslissingen daar vandaag niets aan veranderen. “Jammer dat onze bezorgdheden in ons bezwaarschrift, maar ook onze voorstellen voor oplossingen gewoon niet gehoord werden. Vlaanderen heeft nood aan oplossingen waarin landbouwers én andere ondernemers toekomst krijgen.”

Somers: "Industrie, landbouw en onze welvaart verliezen vandaag"

Open VLD-minister Bart Somers grijpt de uitspraak van de Raad voor Vergunningsbetwistingen aan om opnieuw op te roepen tot stikstofoverleg in de Vlaamse regering. "Ik roep opnieuw op om aan tafel te gaan. Niet het eigen gelijk of korte termijngewin, maar het algemeen belang moet de leidraad zijn van regeringsleden", zo stelt Somers donderdag op Twitter. "Er is nood aan oplossingen. Het akkoord is er. Tijd om het uit te voeren", aldus nog Somers.

Groen: "Uitspraak betekent ook vernietiging instructie Demir"

Volgens Groen-fractieleider Mieke Schauvliege heeft de uitspraak niet alleen de vergunning van Ineos “aan flarden geschoten”, maar is ze ook nefast voor de ministeriële instructie van minister Demir omdat daarin overal de norm van 1 procent voor de industrie gehanteerd wordt. "De Vlaamse regering zet de vakantie dus in met een stikstofcrisis die dieper is dan ooit", aldus Schauvliege. "Ze moet dringend een sluitend decreet onderhandelen, want de stikstofcrisis is duidelijk nog lang niet op z’n eind.”

Antwerps Groen-voorzitter Bogdan Vanden Berghe is tevreden met de uitspraak. "Dat nu een stokje gestoken wordt voor de productie van ethyleen, stemt mij tevreden", zegt Vanden Berghe. "De nieuwe ethaankraker vormde een rechtstreekse bedreiging voor de gezondheid van de Antwerpenaren en de Antwerpse natuur, maar dat kon de Vlaamse regering worst wezen", zegt hij. Dat de Vlaamse regering nu wordt teruggefloten is volgens Vanden Berghe "een overwinning voor iedereen die in een gezonde stad wil leven en werken én voor de toekomst van onze haven".

Climaxi: "Weigering vergunning Ineos resultaat van onsamenhangende politiek"

"De rechter spreekt klare taal", laat klimaatorganisatie Climaxi weten. "We hebben nood aan een duidelijk stikstofkader voor zowel industrie als landbouw om ons milieu en klimaat te redden. Maar door de onsamenhangende politiek van de Vlaamse regering komt Vlaanderen terecht in een doolhof van tijdelijke kaders die een voor een sneuvelen."

Hoe het stikstofkader er uiteindelijk uit gaat zien, is een grote vraag, besluit Climaxi. "Hopelijk niet zo slap als het tijdelijk handelingskader voor PFAS waar de economische haalbaarheid de bovenhand haalt. Dan trekt het milieu en het klimaat opnieuw aan het kortste eind."

Voka: "Mokerslag voor Vlaamse economie"

"Het internationale investeringsklimaat in Vlaanderen krijgt vandaag een uppercut van jewelste", reageert Voka-topman Hans Maertens. "Welk bedrijf zal in deze context nog het risico willen lopen om te investeren in onze economie?", vraagt hij zich af. Volgens de ondernemersorganisatie komt "één van de grootste investeringsprojecten van de afgelopen jaren op de helling te staan door het ontbreken van een definitief stikstofkader". Ook andere investeringsprojecten komen volgens Voka in gevaar.

Volgens Maertens draagt de regering-Jambon "een grote verantwoordelijkheid voor dit falen". "Het ontbreken van een definitief stikstofkader maakt elke vergunning onzeker. De Vlaamse regering heeft geen andere optie dan zo snel mogelijk bijeen te komen om het stikstofdecreet in eerste lezing goed te keuren. Nu met vakantie gaan alsof er niets aan de hand is, zou onvergeeflijk zijn."

Ook in de Antwerpse industrie is de uitspraak volgens Voka "ingeslagen als een bom". "Dit is een zwarte dag voor de Antwerpse industrie en bij uitbreiding voor de welvaart van heel Vlaanderen", zegt Luc Luwel, gedelegeerd bestuurder van Voka - Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland.

Het belang van het Ineos-project kan volgens Luwel niet overschat worden. "Niet enkel omdat er 450 jobs aan vasthangen en er een investering van meer dan 4 miljard euro mee is gemoeid. Project One is vooral een belangrijke meerwaarde voor het industriële ecosysteem van Antwerpen, en het versterkt wereldwijd ook ons imago als topregio voor investeringen in chemie."

"Vernietiging vergunning dramatisch”

In een eerste reactie noemt havenschepen Annick De Ridder (N-VA) de vernietiging "een drama". "De kraker van Ineos zou de eerste zijn op het Europese vasteland van de afgelopen 25 jaar", betreurt De Ridder de beslissing van de Raad voor Vergunningsbetwistingen. "Het zou een 'state of the art' fabriek worden die voldeed aan de strengste voorwaarden."

Nog volgens De Ridder zou de ethaankraker geen gelijke hebben op vlak van duurzaamheid. "Als dit nu niet meer kan, kunnen we een streep trekken door onze industrie", meent de schepen. "Het stikstofarrest is er, de vergunningenstop is er, ik roep iedereen op om zijn verantwoordelijkheid te nemen in belang van onze welvaart.” 

Volgens Ineos is de kraker een investering van drie miljard euro die de Belgische economie enkel ten goede kan komen. Men gaat er ook prat op dat het de 'properste' kraker is die ooit werd gebouwd in Europa. De laatste kraker die werd gebouwd in Europa, is echter al erg oud.

Bij Ineos is er voorlopig geen reactie op het nieuws.