Wat heeft een week boerenprotest nu opgeleverd?
Een week lang lieten de landbouwers overal van zich horen. Economische knooppunten werden geblokkeerd, distributiecentra van warenhuizen gingen op slot en Brussel werd overspoeld door misnoegde landbouwers. Maar heeft al dat protest ook resultaat opgebracht? VILT lijst de toegevingen en afspraken per beleidsniveau op. Eén ding is zeker, als er niet snel concrete resultaten komen, dan staan de landbouwers binnen de kortste keren opnieuw op straat. Zo waarschuwen de landbouworganisaties alvast.
Europees niveau
Uitstel voor verplichte braaklegging
Europa kwam als eerste over de brug met een aantal maatregelen. Zo werd op dinsdag al aangekondigd dat de Europese Commissie zou bekijken om de verplichting om vier procent van het areaal braak te leggen, opnieuw voor een jaar uit te stellen. Dat voorstel werd aangenomen door de Commissie, maar moet nu nog de legislatieve weg afleggen, maar de kans lijkt vrij klein dat de lidstaten geen goedkeuring zouden geven. Ook de afgelopen twee jaar werd die verplichting tot braaklegging al afgeschaft. Toen was dat ingegeven door de oorlog in Oekraïne en de daarmee gepaard gaande hoge graanprijzen.
Flankerende maatregelen bij tariefvrije import uit Oekraïne
Op woensdag kwam er ook een akkoord uit te bus over de import van producten uit Oekraïne. Omwille van de oorlog in het land schortte de Europese Commissie de importtarieven en -quota voor producten uit Oekraïne op, om op die manier het land te ondersteunen in de oorlog tegen Rusland. Volgens de Commissie zorgt de export uit Oekraïne voor jobs, economische weerbaarheid, belastinginkomsten en buitenlandse valuta die het land nodig heeft om de oorlog verder te zetten.
Er was al langer kritiek op deze import uit Oekraïne omdat die niet aan dezelfde milieustandaarden moet voldoen als in Europa geproduceerde producten. Zeker in Oost-Europa, waar de markt overspoeld werd door graan uit Oekraïne, was de kritiek op de tariefvrije import bijzonder groot. Het was ook de reden waarom boeren de afgelopen weken en maanden op straat kwamen in onder meer Polen, Slovakije, Hongarije, Litouwen en Roemenië.
Afgelopen week heeft de Commissie de maatregel werd verlengd tot 5 juni 2025, maar om tegemoet te komen aan de grieven van de landbouwers werden wel een aantal flankerende maatregelen voorzien. Zo introduceert ze een algemeen vrijwaringsmechanisme voor alle producten, dat toelaat om "snelle corrigerende maatregelen" te nemen wanneer er zich marktstoornissen voordoen in één of meerdere lidstaten. Daarnaast zet de Commissie een rem op de invoer van gevogelte, eieren en suiker: de tariefvrije import wordt geplafonneerd op de gemiddelde import in 2022 en 2023. Stijgt de import boven dat plafond, dan kan de Commissie opnieuw tarieven toepassen.
Voorstel voor minder administratieve lasten
Donderdag, de dag waarop duizenden landbouwers uit binnen- en buitenland naar Europa trokken, was er ook een onderhoud tussen een delegatie van de landbouworganisaties en Europees voorzitter Ursula von der Leyen. Geflankeerd door Belgisch premier Alexander De Croo (Open Vld) die het Belgisch voorzitterschap aangreep om dat onderhoud te organiseren, en ontslagnemend Nederlands premier Mark Rutte werd afgesproken dat er tegen eind februari een voorstel moet klaarliggen om de administratieve lasten voor landbouwers te verminderen.
Strategische dialoog over toekomst landbouw
Daarnaast is de Europese Commissie ook al gestart met een strategische dialoog over de toekomst van de landbouw. Die werd al een week voor de boerenprotesten opgestart, maar volgens von der Leyen toont dit aan dat Europa de bezorgdheden van de landbouwers ernstig neemt. Tijdens deze strategische dialoog zitten 27 experts samen met als doel een perspectief en een eerlijke levensstandaard voor boeren veilig te stellen, duurzame landbouw te ondersteunen, technologische innovatie te benutten en een bloeiende toekomst voor het Europese voedselsysteem te garanderen. Von der Leyen wil met die strategische dialoog ook weg van de polarisatie.
Gelijk speelveld bij vrijhandelsakkoorden
Tot slot heeft de commissievoorzitter tijdens het overleg ook aangegeven dat ze nauw wil gaan toezien op vrijhandelsakkoorden. “Er moet een gelijk speelveld zijn op het vlak van normen bij handelsakkoorden”, gaf ze aan. Mercosur, het akkoord waarover Europa vandaag onderhandelt met Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay, is kop van Jut bij de landbouwers. Eerder gaf de Commissie al aan dat “de voorwaarden voor een Mercosurakkoord momenteel niet vervuld zijn”.
Dit was de tweede dag vol boerenprotest
30 januari 2024Federaal niveau
Verplichte braak en natuurherstelwet
Al op de tweede dag van het boerenprotest werden de landbouworganisaties ontvangen door premier Alexander De Croo (Open Vld) en federaal landbouwminister David Clarinval (MR). Die laatste liet weten dat er verschillende toegevingen werden gedaan aan de landbouwers. Zo zou ons land in eerste instantie de opschorting van de verplichte braaklegging steunen wanneer de Europese Commissie die op tafel legt. Nog op Europees niveau is de natuurherstelwet een heikel punt voor de landbouwers. De Croo beloofde de bezorgdheden van de landbouwers over die wet op tafel te leggen.
GLB en gelijk speelveld
De federale ministers beloofden ook om een evaluatie van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) door te voeren. De focus zou daarbij liggen op een vergelijking tussen lidstaten. Daarnaast zal België er ook naar streven om eerlijke concurrentievoorwaarden te garanderen in het Mercosurakkoord. “Landbouwgevoeligheden moeten daarin gerespecteerd worden”, aldus de Belgische landbouwminister.
Fiscale regels voor pacht
De premier liet weten dat het ook “de lasagne aan regels” wil bekijken, zowel op Europees als op federaal niveau. “Daarnaast zullen we ook een overleg initiëren met de regio’s om te bekijken hoe we de administratieve lasten voor de boeren kunnen verminderen”, klonk het. Een extra belofte was er over een recente beslissing van de federale regering over nieuwe fiscale regels over huurinkomsten. Door die nieuwe regels moeten burgers in de toekomst bijkomende inlichtingen verschaffen over de huur en identiteit van verhuurders bij hun inkomstenbelasting. Dat die nieuwe regels ook voor pachtgronden gelden, zou voor een zware administratieve overlast zorgen bij pachters. Volgens Clarinval zal die verplichting niet langer gelden voor pachten.
Afspraken over ruimtegebruik
Een ander punt heeft te maken met het ruimtegebruik voor de landbouw. “Landbouwgronden worden namelijk steeds vaker opgekocht door particulieren en industriëlen, waardoor de ruimte voor de landbouwers alsmaar verder inperkt. Daarover moeten duidelijke afspraken worden gemaakt”, stelde de premier, “zodat er voldoende ruimte overblijft voor de landbouwers”.
Ketenoverleg en solidariteitsmechanisme
Tot slot waren er ook toezeggingen om de druk op de prijszetting in de agrovoedingsketen nauwer op te volgen. Naar analogie met de Taskforce Oekraïne wil minister Clarinval zelf persoonlijk betrokken worden bij het ketenoverleg, een orgaan dat vandaag al bestaat en waar de verschillende schakels uit de agrovoedingsketen samen rond de tafel zitten. In De Zevende Dag sprak premier De Croo zich ook uit voor een solidariteitsmechanisme in de keten waardoor de prijsschommelingen niet steeds ten nadele van de boeren zijn. "Dat kan bijvoorbeeld de vorm aannemen van een verzekering, waarvoor een bijdrage wordt betaald door de verschillende spelers", zei hij. "Het is in ieders voordeel dat we een landbouw hebben die overleeft.
De Croo en Clarinval engageerden zich ook om op korte termijn opnieuw samen te gaan zitten met de landbouworganisaties.
Boerenprotest: dit gebeurde er de afgelopen drie dagen
2 februari 2024Vlaams niveau
Op een overleg tussen de landbouworganisaties en de Vlaamse regering was het wachten tot de vijfde dag van de boerenprotesten. Vrijdagochtend ontving minister-president Jan Jambon (N-VA), samen met de vicevoorzitters Hilde Crevits (cd&v), Gwendolyn Rutten (Open Vld) en Ben Weyts (N-VA) en de vakministers Jo Brouns (cd&v) en Zuhal Demir (N-VA), de landbouworganisaties. Daar werd afgesproken dat er zou overgegaan worden van een “conflictmodel naar een overlegmodel”, aldus Jambon na afloop.
Opstart strategisch overleg
In tegenstelling tot de Europese en federale beleidsmakers kwam de Vlaamse regering niet met directe maatregelen. Wel was er een consensus om een overleg te starten over het strategisch belang van de landbouw. Focuspunten daarbij zijn een betere bescherming van landbouwgrond, een vermindering van de administratieve lasten en een eerlijke prijs voor de boeren. Wat het stikstofakkoord betreft, is afgesproken dat er versneld zal gekeken worden naar de overstap van het depositiemodel naar een emissiemodel.
In een later gesprek met landbouwers in haar thuisgemeente Aarschot gaf minister Rutten aan dat thema’s zoals grondbescherming en het mestactieplan voor haar zeker bespreekbaar zijn. "Niet alles kan op korte termijn, maar bijvoorbeeld rond het mestactieplan zou het goed zijn om de nulbemesting niet aan te melden bij Europa", vindt de minister. "Op lange termijn pleit ik voor een emissiemodel in plaats van een depositiemodel voor de stikstofproblematiek."
Minister Crevits gaf dan weer aan dat er meer moet gedaan worden om landbouwgrond betaalbaar te houden. “De strijd om grond is één van de grote problemen van de landbouwers. Boeren moeten nog de kans krijgen om grond te kopen als die te koop komt”, aldus Crevits. Volgens haar wordt bij grote infrastructuurwerken naar landbouwgrond gekeken als compensatiegrond voor bebossing. "Ook minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) heeft daarbij een grote verantwoordelijkheid", aldus de minister op Radio 1.
Demir was vrijdagavond dan weer te gast in de studio van De Afspraak. Daar verdedigde ze haar aanpak en verwees ze vooral naar Europa en naar het federale niveau als de beleidsniveaus waar de problemen zich stellen.
Dinsdag opnieuw overleg
De boerenprotesten zijn sinds afgelopen weekend zo goed als gaan liggen. Maandag werd er enkel actiegevoerd aan de grensovergangen met Frankrijk. Toch waarschuwen de landbouworganisaties ervoor dat de landbouwers nog steeds klaarstaan om te gaan protesteren. Dinsdag zitten Boerenbond en ABS opnieuw samen met minister-president Jambon en ministers Brouns, Demir, Rutten en Crevits. Dat gesprek moet voor Boerenbond duidelijkheid opleveren op thema's zoals de toegang tot landbouwgrond, het waterbeheer en een vereenvoudiging van de administratieve last.
In een persbericht laat ABS weten dat het volgende eisen van de landbouwers besproken wil zien: een eind maken aan het vogelvrij statuut van landbouwgrond in agrarisch gebied en het stopzetten van het aankoopbeleid in agrarisch gebied voor niet-landbouwdoeleinden door de Vlaamse overheid, vermindering van de administratieve lasten, een emissiebeleid in plaats van depositiebeleid voor stikstof en de blijvende vraag naar rechtszekerheid voor meer dan één legislatuur.
Later deze week volgt op federaal niveau overleg binnen de nieuwe taskforce landbouw. Die zal zich buigen over de samenstelling van de prijzen, de verdeling van de marges tussen producenten en distributeurs en, opnieuw, de administratieve last.
ABS wil "effectief en op korte termijn tastbaar resultaat bij de landbouwers zelf". "Elk beleidsniveau op zich moet naar buiten komen met zeer concrete maatregelen om de rust te doen weerkeren. Met minder zal de opgekropte frustratie bij de landbouwers niet weggenomen worden, wel integendeel."
Bron: Eigen berichtgeving
