Brouns: “Er is te lang te weinig rekening gehouden met de cumulatieve effecten van het beleid"
nieuwsOverladen met een reeks aan bezorgdheden trokken landbouwers afgelopen week luid aan de alarmbel. “Begrijpelijk, er is te lang onvoldoende rekening gehouden met de cumulatieve effecten die boeren ondervinden van het Vlaamse en Europese beleid”, aldus Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v). Hij hoopt dat het protest en verder overleg zullen leiden tot beleidsaanpassingen en meer waardering voor de landbouwers. “Vrijdagmorgen zijn we met de landbouworganisaties overeengekomen om onder meer de regulitis in kaart te brengen en de landbouwsector te betrekken bij de omslag naar een stikstofemissiebeleid.”
We vallen meteen met de deur in huis, waarom hebt u dit stikstofdecreet goedgekeurd?
Jo Brouns: Dat is heel simpel: om te verduurzamen moet er vernieuwd worden en als vernieuwd moet worden, moeten er vergunningen verleend worden. Daarom zijn we doorgegaan met dit decreet. Er is drie jaar stilstand geweest in de landbouw en de industrie was dezelfde weg aan het opgaan. Terwijl het net zij zijn die de omslag moeten maken naar verduurzaming als Vlaanderen zijn groene ambities wil halen. Het zijn ook zij die naast de vooruitgang in duurzaamheid ook zorgen voor vooruitgang in de Vlaamse welvaart. We moeten veel meer respect tonen voor onze landbouwers en alle andere ondernemers die hiervoor zorgen. Nemen we die waardering en de mogelijkheid om nu te verduurzamen weg van hen, dan zullen deze strategische sectoren doodbloeden.
De Vlaamse landbouwsector is één van de meest performante, efficiënte en duurzame landbouwsectoren van de wereld. En we hebben ons de ambitie voorgenomen om nog beter te doen en in Europa de lat hoog te leggen met de Green Deal. Om over die lat te geraken, moeten de landbouwers een aanloop en trampoline krijgen. Zo simpel is het.
Vlaams Parlement keurt stikstofdecreet goed
24 januari 2024En zit die aanloop en die trampoline dan wel in het stikstofdecreet?
Kijk, landbouwers die niet uitbreiden en het niet meer zien zitten om een inspanning te doen, kunnen gewoon een vergunning krijgen tot 2030. Wie voorbij 2030 vergund wil worden met een omgevingsvergunning van onbepaalde duur, moet de inspanningen doen van het G8-scenario. Daarvoor liggen de steunmaatregelen klaar: tot 80 procent VLIF-steun op de emissiereducerende technieken, of 40 procent investeringssteun op de volledige stal. Voor jonge boeren voorzien we zelfs tot 65 procent. Voor alle duidelijkheid, een passende beoordeling is alleen nodig voor bedrijven die willen uitbreiden en een impactscore hebben die hoger is dan 0,025 procent.
Voor wie in dat geval is, maken we ook werk van een vereenvoudigde passende beoordeling. Daarnaast willen we het met een online tool inzichtelijk maken wat de stikstoftrend is per gebied en wat dit voor de vergunningsaanvraag wil zeggen. Samen met het extern salderen, het uitwisselen van rechten van stoppers naar blijvers, moet dat het mogelijk maken om beperkte uitbreidingen te doen voor blijvers. Dat gaan geen verdubbeling in dieren zijn voor alle duidelijkheid, maar een logische ontwikkeling van bedrijven behoort zeker tot de mogelijkheden.
Over dit laatste bestaat nog veel onenigheid, is extern salderen nu verworven of niet verworven?
Ja en nee. Er is een omzendbrief die ervoor zorgt dat salderen kan in het kader van een milieu-onderzoek op projectniveau (mits de stopper en blijver zich in dezelfde toetszone bevinden en als er een dalende depositietrend is, red.). Sinds 1 januari loopt een MER om het extern salderen voor heel Vlaanderen makkelijker te maken. Natuurlijk moeten we de uitkomst daarvan nog afwachten, maar ik heb daar altijd veel vertrouwen in gehad. Het is ook nooit de volledige uitstoot die hierbij wordt overgenomen, dat was een belangrijke waarborg.
Wil dit zeggen dat u na anderhalf jaar onderhandelen tevreden achterover kan leunen?
Het werk is zeker nog niet gedaan. Als we het alleen mochten schrijven, had het decreet er uiteraard anders uitgezien. In mijn ogen is de omslag naar een emissiebeleid nog een grote to do. Maar de basis om deze omslag te maken, zit in het decreet vervat. De uitganspunten van het stikstofbeleid dateren van 2013. De wetenschappelijke en politieke inzichten zijn zeer geleidelijk gegroeid. Vlaanderen en Nederland wisten toen nog niet dat ze zich op deposities zouden vastrijden en dat emissies een uitweg kunnen zijn. In dat emissiebeleid krijg ik de N-VA wel mee, want het is in het belang van de haven van Antwerpen, maar gewoon opnieuw beginnen; daar was absoluut geen meerderheid voor in de regering.
Als we het alleen mochten schrijven, had het stikstofdecreet er uiteraard anders uitgezien. In mijn ogen is de omslag naar een emissiebeleid nog een grote to do
U ziet dit tijdelijk stikstofakkoord dus niet als een zwaktebod maar als een eerbaar compromis?
Zeker, nog drie à vier jaar in de vergunningsstilstand blijven was veel slechter geweest. Ik wil gewoon weer zo snel mogelijk vergunningen afgeleverd zien worden. Ik wil dat de boer aan tafel kan gaan zitten en berekent: bon, wat betekent dat hier voor mij. Wat is mijn opgave en welke steun krijg ik daarvoor. Ik denk dat er dan velen tot de conclusie gaan komen: oké, dit is voor mij haalbaar. Iedereen die denkt dat er vandaag nog veel meer kon binnengehaald worden in dit huidig politiek landschap, moet ik teleurstellen. Het advies van de Raad van State geeft daar geen aanknopingspunten voor.
Als we overstappen naar een emissiebeleid zullen er habitats zijn die uit de boot vallen. Is daar een oplossing voor?
Dat is de fundamentele discussie over de kritische depositiewaarden. We moeten durven aanvaarden als samenleving dat niet alles overal nog mogelijk is. We kunnen in ons lappendeken dat Vlaanderen is, niet overal een industriepark inrichten, maar we kunnen zeker ook niet overal de beste natuur inrichten. Met de onvrede die vandaag overal in Europa naar boven komt, moet men ook beseffen dat een starre houding hierin geen zin heeft.
De weg naar dit stikstofdecreet was bijzonder hobbelig. Is de gedachte om ontslag te nemen op een bepaald moment bij u opgekomen?
Nee, nooit. Waar zouden we dan ook gestaan hebben? Mijn ontslag zou eerder een signaal geweest zijn dat ik de strijd moe was. Dat is zeker niet het geval.
Er zal met daden over de brug moeten gekomen worden. Hierbij zal vertrouwen het uitgangspunt moeten vormen
De kritiek van landbouwers was de laatste tijd nochtans niet mals. Wat doet dat met u?
Als je elke dag voor de boeren staat, dan raakt mij dat natuurlijk. Ik ben niet te beroerd om mij daar ook kwetsbaar in te tonen. Dat is gewoon mijn natuur. Ik heb er geen moeite mee dat mensen mij zo zien omdat ik weet wat ik voor hen doe, wat ik gedaan heb, wat ik kon doen en wat ik niet kon doen. Ik voel ook aan dat er heel veel landbouwers zijn die wél zien wat we doen, wat we gepoogd hebben en hoe de politieke verhoudingen zijn in het parlement waar een vrij grote groep een zeer groene agenda heeft.
Ik heb vanaf dag één de zorgen van de boeren gecapteerd: rechtszekerheid, waardering en overdreven lasten. Daarmee ben ik aan de slag gegaan. Maar over twee van deze zorgen, rechtszekerheid en lasten, ben ik afhankelijk van andere departementen zoals Omgeving. Dat is de realiteit.
Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) is sinds de goedkeuring van het stikstofdossier en de boerenprotesten verdwenen van het toneel. Hoe kijkt u daar naar?
Ik spreek voor mezelf. Als iemand anders een heel debat afwezig is of zwijgt, is het aan de burgers om te oordelen. Niet aan mij. Vrijdagmorgen hebben we voor de ministerraad met de landbouworganisaties samengezeten. Dan was ze er wel weer bij.
Wat is daar besproken?
Minister-president Jan Jambon (N-VA) heeft daar erkend dat we uit het conflictmodel moeten en naar een overlegmodel moeten gaan, want de landbouw is een belangrijke strategische sector. Concreet zijn er engagementen gemaakt om landbouwgrond te vrijwaren voor de landbouw, om de regulitis in kaart te brengen, om voor ons GLB aan “no goldplating” te doen, dat wil zeggen dat we nooit strenger zullen zijn dan Europa vraagt. Ook stikstof en de rechtsonzekerheid zijn uiteraard aan bod gekomen: daar is er nog eens de wil getoond om snel technieken te erkennen en de vergunningverlening op gang te brengen. De landbouworganisaties gaan onmiddellijk mee aan tafel om de omslag naar het emissiemodel in ons stikstofbeleid voor te bereiden.
Niemand kan vergroenen met een rekening in het rood
Had u de boerenprotesten voelen aankomen?
Zelfs als er geen sprake was van het stikstofdecreet, denk ik oprecht dat er ook protesten waren uitgebroken. Er is te lang onvoldoende rekening gehouden met de cumulatieve effecten die boeren ondervinden van het Vlaamse en Europese beleid. Hun kar is zodanig volgeladen dat de as ieder moment onherstelbaar dreigt te breken.
Hoe kan de as terug hersteld worden?
Ik denk dat de boer vandaag genoeg heeft van alle woorden en beloftes. Men zal met daden over de brug moeten komen. Hierbij zal vertrouwen het uitgangspunt worden. Vertrouwen dat jonge landbouwers volledig mee zijn met het duurzaamheidsverhaal en vertrouwen dat onze landbouwers op het terrein weten wat ze moeten doen. Ze hebben het gevoel alsof enkel zij de oorzaak zijn van vele problemen.
Het beeld dat landbouwers de boeman zijn, moet dringend van de baan. Dat klopt gewoon niet. Integendeel, zij hebben Vlaanderen mee helpen maken tot wat het vandaag is: één van de meest duurzame en welvarendste regio's in de wereld.
Hoe kan er concreet met daden over de brug gekomen worden?
Ik hoop dat dit momentum zal leiden tot beleidsaanpassingen. Ondertussen is al gecommuniceerd dat de verplichte braakligging in het kader van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid losgelaten zal worden voor één jaar. Waarom wordt dit geen structurele aanpassing? Zo’n zottigheden zoals braaklegging of kalenderlandbouw moeten eruit.
Durf ook kritisch te kijken naar de administratieve lasten en al die controles. Landbouwers voelen zich daarin geviseerd. Geef hen vertrouwen, waardering en respect, want dat verdienen ze. Een fundamentele aanpassing zou zijn om hen een realistische kans te geven om aan die lat te geraken van de groene ambities. Niemand kan vergroenen met een rekening in het rood. Boeren die willen verduurzamen en investeren zullen dit niet doen als de rendabiliteit niet gegarandeerd is. Geef hen een eerlijke prijs voor het product dat ze leveren. Creëer markttransparantie. Per voedingsproduct moet die margeverdeling duidelijk gemaakt worden, net zoals in Frankrijk. En zorg voor rechtszekerheid.
De landbouwer voelt zich ook niet genoeg gewaardeerd. Er is zoveel onwetendheid in Vlaanderen over voedselproductie en onze Vlaamse landbouw, daar kan ik me enorm in opwinden. Het stoort me dat het niet meer geweten is hoe top Vlaanderen scoort op vlak van duurzaamheid en productiviteit. En ja, net als andere sectoren exporteert onze Vlaamse landbouwsector. Maar niemand lijkt precies te beseffen dat het overgrote deel van deze export voor Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië en Nederland bestemd is. Dat noem ik zelfs geen export maar bevoorrading. De perceptie en waardering van Vlaanderen moet beter.
Boeren voelen zich ook niet gewaardeerd door de Vlaamse regering. Denk maar aan de volgens hen oneerlijke behandeling tussen industrie en landbouw.
Ineos heeft een studie laten opmaken van 800 pagina's die uiteindelijk aantoont dat hun uitstoot eigenlijk geen betekenisvolle impact heeft op de nabijgelegen natuur. Als een landbouwer straks een vergunning wil aanvragen voor een uitbreiding, dan raad ik hem aan om met de Ineos-studie naar de administratie te stappen. Ik zal op mijn strepen staan als er één boer is in Vlaanderen die op dat vlak niet gelijk behandeld wordt. Daar zit voor mij de echte gelijkheid tussen industrie en landbouw.
Op papier houdt de ongelijkheid tussen industrie en landbouw in dat industrie de passende beoordeling in een kleiner aantal gevallen zal moeten opmaken (bij een impactscore van 1%, terwijl dit bij landbouw 0,025% is, red.). Maar ik verwacht dat geen enkele industrieel het risico zal durven nemen om vergund te worden zonder passende beoordeling. De facto gaan ze dit allemaal doen om meer juridische zekerheid in te bouwen in die vergunning. In dat perspectief zal er in feite toch een gelijke behandeling zijn.
De verkiezingen zijn maar een viertal maanden ver. Bent u bang dat er een zwarte golf komt op het platteland?
Ik begrijp de kwaadheid, maar ik hoop dat men in het stemhokje ook andere dingen meeneemt. Een stem voor cd&v is de juiste stem als het gaat over het verdedigen van de belangen van de landbouwers en hun toekomst. Dat is mijn overtuiging. Wij staan oprecht, authentiek en heel eerlijk voor hen. Betekent dat wij alles kunnen doen voor de landbouwers en alles verwezenlijken wat ze wensen? Op dit ogenblik is het antwoord daarop: nee. We leven in een democratie. In het huidig politiek landschap ben ik er wel van overtuigd het beste voor hen te hebben gedaan. Ik zal bij de komende verkiezingen aan de landbouwers vragen of ik voor hen mag blijven strijden.
De strijd is nog niet gestreden zo te horen, wanneer zal u tevreden kunnen terugblikken?
Wanneer we effectief die stilstand kunnen doorbreken die er vandaag is. Wanneer we effectief kunnen vergunnen en landbouwers kunnen laten doen waar ze de beste in de wereld in zijn. Wanneer ze terug die waardering kunnen voelen en wanneer we die kar met lasten voor hen hebben kunnen leeghalen. Als we die drie zaken kunnen afvinken in de komende maanden en jaren, dan denk ik dat ik kan zeggen dat ik mijn steentje heb bijgedragen.
De redactie van VILT polste ook bij Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir naar een interview over het stikstofdecreet en de boerenprotesten, maar onze vragen bleven zonder gevolg.
