Verhappen de critici zich in polemiek rond steak-friet?

Heel de wereld benijdt ons om Belgische chocolade en Belgische frieten. Organiseer je in eigen regio een ‘Week van de steak-friet’ om een nationaal gerecht in de kijker te zetten, dan komt je dat niettemin te staan op scherpe kritiek. Het overkwam promotieorgaan VLAM, dat net als vorig jaar Groen en sp.a over zich heen kreeg omdat beide partijen genoeg hebben van “de promotie van ongezonde voeding”. Vanzelfsprekend komen de voorzitters van het Algemeen Boerensyndicaat en van Boerenbond daarop terug in hun ledenbladen. De polemiek deed ook drie professoren met veel expertise omtrent vlees in de pen kruipen. Zij zijn bang dat de stigmatisering van vlees een averechts effect zal hebben op de volksgezondheid.

Van 3 tot 11 november zet VLAM samen met zijn Waalse tegenhanger Apaq-W het nationale gerecht steak-friet in de kijker. De campagne spoort niet aan om meer vlees te consumeren, maar wel om producten van bij ons te kiezen. Landbouworganisaties ABS en Boerenbond hebben dat zo begrepen en ze hopen allebei dat de ‘Week van de steak-friet’ de consument doet opteren voor Belgisch wit-blauw wanneer hij in de winkel op zoek gaat naar rundvlees. “Een goed stukje Belgisch vlees vergezeld van even lekkere frietjes van Vlaamse bodem en een knapperig slaatje van groenten van bij ons. Stuk voor stuk Belgische kwaliteitsproducten – daar mogen we best trots op zijn. Daarvan mogen we best wel, op tijd en stond, van genieten”, schrijft Boerenbondvoorzitter Sonja De Becker in Boer&Tuinder.

Hendrik Vandamme, voorzitter van het Algemeen Boerensyndicaat, maakt zich in Drietand openlijk vrolijk over de mediastorm die zorgde voor ongezien veel aandacht voor een VLAM-campagne. “Betere reclame konden we ons eigenlijk niet dromen. Iedereen weet ook dat steak-friet een nationaal gerecht is, maar blijkbaar zijn een aantal donkergroene en linkse politici ervan overtuigd dat alle tradities overboord moeten om hun eigen gelijk te halen. De veehouderij is immers de grote boosdoener, wat hen betreft toch, bij de klimaatopwarming.”

Een Gentse professor-psycholoog verwoordde op Twitter (@wduyck) heel treffend het steeds weerkerend probleem van het demoniseren van vlees: “Het probleem is niet dat er mensen zijn die geen steak met friet willen. Het probleem is dat er mensen zijn die vinden dat ánderen geen steak met friet mogen willen.” Een collega-professor aan de Universiteit Gent, Stefaan De Smet die een expert is in dierlijke productie, stoort zich vooral aan het gebrek aan nuance in het debat. Samen met twee collega’s uit Leuven (Ilse Fraeye, professor vleeswarentechnologie) en Brussel (Frédéric Leroy, voedingsbiotechnoloog) schrijft hij dat de huidige negatieve berichtgeving over vlees “veelal ideologisch geïnspireerd is, en wetenschappelijke gegevens worden selectief of zelfs foutief voorgesteld”.

Vlees wordt volgens hen in een binair keurslijf van goed versus kwaad gewrongen, “een moralistisch systeem waarbij nuance en wetenschappelijke onderbouwing vaak ver te zoeken zijn”. De redenen die zij daarvoor zien, zijn voor een groot deel maatschappelijk (“de tijdsgeest”) en gaan zeker niet nuchter over de voedingswaarde van vlees. “Net omdat dierlijke producten ongeëvenaard zijn in hun nutriëntendichtheid en -spectrum is het geen evidentie om vlees zomaar te vervangen door uitsluitend plantaardige producten. Wanneer deze robuustheidsfactor uit de maaltijd wordt geschrapt, komen een aantal risico’s naar boven, in het bijzonder bij kwetsbare groepen met specifieke behoeften zoals zwangere vrouwen, baby’s, peuters, kinderen, adolescenten en bejaarden.”

Daarom vinden de drie vleesexperten het nodig om veganistische diëten met veel zorg te onderbouwen, onder meer om voldoende eiwitkwaliteit te garanderen. Dat zo’n dieet aanvulling verdient met een aantal micronutriënten vinden de professoren veelbetekenend. “Is het niet bizar dat een natuurlijk product als vlees wordt geschrapt uit zorg voor een gezondere voeding en dat men dan zijn toevlucht moet nemen tot supplementen? Bepaalde pediatrische verenigingen, zoals bijvoorbeeld het Duitse Pädiatrie und Ernährungswissenschaft, raden dan ook sterk af om vlees te weren tijdens periodes van intense groei en ontwikkeling. Klinische rapporten van pediaters wijzen veelvuldig op het niet te verwaarlozen gevaar voor ondervoeding, groeiachterstand en gebrekkige cognitieve ontwikkeling. Er circuleert ook een veelheid aan wetenschappelijke studies waarbij verscheidene nutriëntentekorten worden beschreven in veganistische populaties, in het bijzonder wanneer deze vergeleken worden met omnivoren. Het betreft niet alleen vitamine B12 (uitsluitend te vinden in dierlijke producten), ijzer, jood, en bepaalde essentiële langketenige vetzuren (EPA, DHA), maar ook het gevaar op suboptimale niveaus aan creatine, taurine, carnosine, selenium, zink, aminozuren en een reeks aan vitamines.”

De boodschap die de professoren Leroy, De Smet en Fraeye willen geven, is dat stigmatisering van vlees niet zonder risico’s is als mensen daardoor geneigd zijn om een waardevol voedingsmiddel zomaar uit hun eetpatroon te schrappen. “Het is alarmerend te moeten vaststellen dat in een welgesteld land als België ondervoeding ontstaat door vermijdbaar gedrag, waarbij in het bijzonder kinderen zorgwekkende deficiënties kunnen ontwikkelen. En dit niet door economische problemen maar door de ideologische keuzes van hun ouders. Het wordt hoogdringend tijd om gezonde maaltijden opnieuw holistisch te bekijken en de echte boosdoeners die typisch zijn voor het Westerse junkdieet te gaan aanpakken in plaats van een waardevol levensmiddel te beladen met alle zonden van Israël.”