Varkenssector neemt afwachtende houding aan tegenover uitkoopregeling

Om de stikstofuitstoot omlaag te krijgen en tegen 2030 een derde minder varkens te hebben, werkte het departement Omgeving reeds in 2022 een vrijwillige uitkoopregeling uit voor de varkenshouders. In 2023 kreeg Vlaanderen hiervoor groen licht van de Europese Commissie. In de eerste ronde van de uitkoopregeling konden bedrijven die meer dan 0,5 procent bijdragen aan de stikstofneerslag in de naburige natuur intekenen op de stoppersregeling. Hiervoor kwamen 970 bedrijven in aanmerking en zette de Vlaamse regering een budget van 200 miljoen euro opzij. Uiteindelijk toonden 236 varkenshouders zich geïnteresseerd en dienden ze een dossier in.

Ondertussen kregen de geïnteresseerden het finale aanbod van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) waarbij ze nog tot oktober de tijd hebben om dit aanbod te aanvaarden of niet. Maar over dat aanbod lijken niet veel varkenshouders zodanig enthousiast te zijn dat ze onmiddellijk hun bedrijf stopzetten. Dat blijkt uit de cijfers die De Tijd opvroeg bij VLM. Zo zijn tot nu toe amper zeven varkenshouders ingegaan op de regeling.

De kritiek luidt ook dat de vergoeding voor oudere stallen te laag is. Volgens het kabinet van Demir zijn de vergoedingen die stoppers krijgen momenteel niet hoger omdat dit onrechtmatige staatssteun zou betekenen volgens de regels van de Europese Commissie. Ook is de juridische status van de woning voor velen een harde dobber in de regeling. Als een landbouwer stopt met zijn landbouwactiviteiten mag hij nog blijven wonen in zijn woning, maar bij verkoop aan derde zal het pand zijn woonvergunning verliezen. Wat een impact heeft op de waarde van het huis.

Onzekerheid

Op dit moment hebben veel voorwaarden van de stoppersregeling ook nog onzekere uitkomsten. Zo weet tot nu toe niemand hoe het stikstofdossier zal uitdraaien en wat er met dit resultaat nog mogelijk zal zijn met het bedrijf, zowel in het uitkoopscenario als in het voortdoen-scenario.

Bij de uitkoopregeling verliest een boer bijvoorbeeld het recht om andere veeteeltactiviteiten op hun bedrijf, zoals melk- of rundvee, nog uit te breiden of kan een exploitant die bijvoorbeeld één stal van de twee stopzet, geen bestaande exploitatie meer overnemen. “Ondernemers weten niet goed hoe ze nog iets van hun bedrijfszetel kunnen maken”, duidt business manager landbouw bij SBB Accountants en Adviseurs Gert Van Thillo. “Zo weten ze niet hoe die functiewijzigingen zullen accorderen met het stikstofakkoord, welke vrijheden er nog zullen zijn om verder te ontwikkelen en hoe de markt zal reageren op het al dan niet aankomende akkoord.”

Te vroeg

Dat er maar nog zeven boeren hun deuren hebben gesloten, wijt Van Thillo ook aan het feit dat varkenshouders hun aanvraag van uitbetaling ook moeten staven met verschillende bewijsstukken. “Sommige van die bewijsstukken, zoals een gewijzigde vergunning, vragen tijd om te verkrijgen”, aldus de business manager bij SBB. “We denken dat er nog wel meer varkenshouders het bod zullen aanvaarden. Ook de groep varkenshouders die nog wil doordoen met hun onderneming tot het laatste punt, komt er nog aan.

Ook bij VLM zijn ze er zeker van dat het cijfer nog zal oplopen. “Op 17 oktober hebben alle geïnteresseerden een aanbod gekregen van ons. Die bedrijven hebben nu één jaar de tijd om effectief te stoppen en de stopzettingsvergoeding aan te vragen”, luidt het. “Een stopzettingsvergoeding aanvragen kunnen ze ook pas doen wanneer ze effectief gestopt zijn. Dit wil zeggen: alle vergunningen aanpassen en de besproken stallen leegmaken en ontmantelen. Het is dus nog te vroeg om conclusies of analyses te maken.”

Het doel van een derde minder varkens in 2030 komt ook volgens minister Demir niet in het gedrang. “Er gaan de komende jaren veel boeren met pensioen en het budget blijft beschikbaar voor nieuwe uitkooprondes”, zegt Demirs woordvoerder aan De Tijd.