Tot 2,1 miljard euro meer per jaar: WUR berekent kostprijs diervriendelijke veehouderij
AnalyseNederland wil de veehouderij tegen 2040 'dierwaardig' maken. Maar zijn de opgestelde richtlijnen haalbaar, en zal de consument ervoor willen betalen? De Nederlandse Universiteit van Wageningen (WUR) kwam tot een som met zeer veel nullen. “Het gemiddelde bedrijfsinkomen in de varkenshouderij en blankvleeskalverhouderij is onvoldoende om de extra jaarlijkse kosten van dierenwelzijnsmaatregelen te dekken", zeggen onderzoekers Roel Jongeneel en Gé Backus van WUR.
De dierenwelzijnskwestie kent veel aspecten, maar de belangrijkste is deze: zal de consument ervoor betalen? WUR berekende dat de extra jaarlijkse kosten binnen de veehouderij, inclusief veehouderij, uitkomen op 1,3 tot 2,1 miljard euro. Omgerekend is dat 52 tot 88 euro per Nederlandse huishouden per jaar. Gemiddeld genomen neemt de winkelprijs met 6 tot 9 procent toe.
Maar laat ons beginnen bij het begin. De nieuwe Nederlandse dierrichtlijnen stellen dat de intrinsieke waarde en integriteit van het dier moeten worden gewaarborgd. De regels komen erop neer dat dieren gelukkig en gezond moeten zijn, met voldoende ruimte, gezonde voeding en geschikte sociale groepen, en geen fysieke ingrepen zoals staarten couperen en snavels behandelen.
WUR heeft de financiële compensatie bepaald die nodig is om de voorgestelde extra maatregelen voor hoger dierenwelzijn door te voeren, zowel op bedrijfsniveau als op sectorniveau. Die compensatie is op haar beurt afgeleid van de extra kosten die de veehouders moeten maken. Sommige van deze kosten zijn eenmalig, maar de onderzoekers maken ook een onderscheid in kosten die elk jaar opnieuw moeten worden gemaakt.
De onderzoekers visualiseren hun bevindingen in onderstaande tabel. Ingrepen die rood zijn ingekleurd, zijn zeer duur om door te voeren. Oranje ingrepen zijn goedkoper, en groene ingrepen vallen financieel best mee. Over de witte ingrepen is er geen uitsluitsel. Het niet-couperen van varkensstaarten bijvoorbeeld. In sommige gevallen zal dit geen ongewenste neveneffecten opleveren, in andere wel.
Maar hoe vertaalt zich dit naar concrete cijfers? Ook dat heeft men berekend. De onderzoekers hebben de kosten van verschillende maatregelen vastgelegd, per bedrijf per jaar, uitgaande van de eisen in 2040. Vele maatregelen zijn natuurlijk bedrijfsafhankelijk: waar de ene relatief goedkoop de stallen kan uitbreiden om meer ruimte per dier te voorzien, is dat voor de ander financieel of vergunningsmatig onmogelijk. De jaarlijkse meerkost van bepaalde maatregelen varieert dus van tienduizenden tot honderdduizenden euro.
Rundvee
Laten we ten eerste inzoomen op de melkvee- en kalverhouderij. In de melkveehouderij zijn drie pakketten aan maatregelen doorgerekend. Eén ervan omvat de vrijlevenstal, een nieuw en duur stalsysteem. De maatregel met de kleinste – maar niet geringe - economische impact, is een uitbreiding van de stalcapaciteit. Melkkoeien meer ruimte geven, komt voor het gemiddelde bedrijf neer op zo’n 34.000 euro per jaar. Gaat men maximaal voor alle voorgestelde maatregelen, exclusief weidegang, zit men aan 136.000 euro extra kosten per jaar.
In de kalverhouderij zijn de kosten nog hoger. Wil men daar inzetten op extra leefruimte, welzijnsvloeren, daglicht, schuurvoorziening en langvezelig ruwvoer, dan komen de kosten per bedrijf uit op 62.000 tot 68.000 euro per jaar. Het bedrag varieert naargelang de kalverhouder kiest om zijn stalcapaciteit uit te breiden, of simpelweg minder dieren te houden in de bestaande stallen. De kosten van een toename van leefruimte tot drie vierkante meter (in plaats van de huidige 1,8m²) en het plaatsen van welzijnsvloeren zijn het meest bepalend.
De extra kosten in de blankvleeskalverhouderij (kalveren tot acht maand oud, red.) bedragen 155.000 tot 171.000 euro per bedrijf per jaar. Het verschil met de ‘gewone’ vleessector is dat de kalveren naast de dagelijkse voeding nog twee keer melk krijgen. De meerkost in deze sector is eveneens vooral het gevolg van de toename van leefruimte tot 3 vierkante meter en het plaatsen van welzijnsvloeren.
Varkens
Wat voor koeien en mensen geldt, geldt ook voor varkens: groter wonen kost meer geld. Wil men de leefruimte vergroten tot 0,9 m2 per vleesvarken, dan betaalt het gemiddelde bedrijf hiervoor 236.000 euro per jaar. Kiest men in de plaats daarvan voor 0,8 vierkante meter per vleesvarken met aanvullende temperatuurregulering om hun welzijn te garanderen, dan eindigt men op een gelijkaardig bedrag van 235.000 euro per bedrijf per jaar.
Wil men alle voorgestelde maatregelen doorvoeren, dan zit de jaarlijkse meerkost op 399.000 tot 404.000 euro per bedrijf. In de vleesvarkenshouderij hebben de maatregelen die betrekking hebben op het niet-couperen van staarten, ruimte en stalklimaat de grootste economische impact. In de zeugenhouderij hebben de maatregelen met betrekking het niet couperen van staarten, vrijloopkraamhokken, bezettingsgraad, speenleeftijd en vloermaatregelen de grootste economische impact.
Pluimvee
De berekende extra kosten voor meer dierenwelzijn bij vleeskuikens liggen beduidend lager dan bij varkens en rundvee, maar min zijn de bedragen niet. Ook hier ligt een grote kost bij het voorzien van extra leefruimte. Bij een maximale bezetting van 39 kg/m2 bedragen de extra kosten per bedrijf 23.000-24.000 euro per jaar. Bij een maximale bezetting van 30 kg/m2 kost het 74.000 tot tot 79.000 euro extra per bedrijf per jaar.
Wil men liever niet uitbreiden maar eerder het dierenaantal verlagen, dan betaalt men nog meer. Bij een verlaging naar acht leghennen per vierkante meter bedragen de extra kosten per bedrijf jaarlijks 30.000 tot 47.000 euro. Kiest men ervoor om nog één hennetje minder te houden per vierkante meter, dus een totaal van zeven, dan wordt de meerkost verdubbeld.
Wat betekenen deze extra kosten concreet?
De onderzoekers hebben de berekende extra jaarlijkse kosten van de dierenwelzijnsmaatregelen geplaatst tegenover het gemiddeld inkomen dat op een gemiddeld bedrijf wordt gerealiseerd. Hieruit blijkt dat de benodigde financiële compensatie voor met name de varkenshouderij en blankvleeskalverhouderij hoger is dan het referentie-inkomen. Het gemiddelde bedrijfsinkomen in deze sectoren is dus onvoldoende om de extra jaarlijkse kosten van deze dierenwelzijnsmaatregelen te dekken. “Voor de extra kosten als gevolg van dierenwelzijnsmaatregelen is voor de meeste sectoren een financiële compensatie nodig, dit kan in de vorm van eenmalige investeringssubsidies, fiscale maatregelen, meerprijs in de markt, enzovoort”, schrijven onderzoekers Roel Jongeneel en Gé Backus die de studie hebben uitgevoerd.
Voor de extra kosten als gevolg van dierenwelzijnsmaatregelen is voor de meeste sectoren een financiële compensatie nodig
Uitbreiden goedkoper dan stapel inkrimpen
Nog een opvallende conclusie is dat het zoals hierboven vermeld vaak goedkoper is om de stalcapaciteit uit te breiden, dan om minder dieren te houden. Al is de haalbaarheid van zo’n uitbreiding niet op altijd mogelijk. “Als de veehouders de stalcapaciteit uitbreiden, krijgen ze te maken met (lastige) vergunningsprocedures en investeringskosten; als ze meer leefruimte per dier creëren in de bestaande stallen, neemt de veestapel af. In het ene geval maakt de boer meer kosten, in het andere geval haalt hij minder inkomsten”, duiden de onderzoekers. “Per bedrijf moeten de veehouders de beslissing nemen wat het beste werkt voor hun bedrijf.”
Als veehouders uitbreiden, krijgen ze te maken met vergunningen en investeringskosten; creëren ze meer ruimte per dier, dan daalt hun veestapel en dus hun inkomen
In de berekening van de totale sectorkost wordt ervan uitgegaan dat uitbreiding van de stalcapaciteit in de helft van de gevallen mogelijk is, en in de helft van de gevallen niet. “Om die reden rekenen we met een krimp van de veestapel”, duiden de onderzoekers. “Omdat onzeker is in welke mate dit het geval zal zijn, wordt gewerkt met twee scenario’s: 20 procent of 30 procent krimp in de veestapel en/of het aantal bedrijven. Zo is een investeringsbedrag berekend voor de Nederlandse veehouderij van 5,9 tot 8,4 miljard euro tot 2040. De investeringen in de melkveehouderij zijn relatief hoog, bijna 4 miljard, net als de investeringen in de varkenshouderij, ruim 2 miljard euro.”
“De aangedragen maatregelen gaan ook gelden voor de biologische veehouderij”, merkt men nog op. “In de meeste gevallen zijn de regels niet strenger dan de voorschriften uit de EU-bioverordening.”
Haalbare kaart?
De studie hield bovendien rekening met een landelijke krimp van de veestapel met 20 tot 30 procent als gevolg van het stikstof- en klimaatbeleid. “Daarnaast zal het invoeren van de geanalyseerde dierenwelzijnsmaatregelen leiden tot minder dieren op het bedrijf, zolang het vergroten van de staloppervlakte (door ruimtelijk en milieubeleid van provincies en gemeenten) niet mogelijk is”, stellen de onderzoekers. “De geanalyseerde dierenwelzijnsmaatregelen vergen investeringen die veel oudere en kleinere bedrijven niet meer zullen doen. Op de gangbare veehouderijbedrijven zal, om investeringen in dierwaardigheid in combinatie met investeringen in duurzaamheid te kunnen terug verdienen, vaak schaalvergroting nodig zijn.”
Op de gangbare veehouderijbedrijven zal, om investeringen in dierwaardigheid in combinatie met investeringen in duurzaamheid te kunnen terug verdienen, vaak schaalvergroting nodig zijn
Hoe dan ook is de conclusie duidelijk: willen we evolueren naar een samenleving waar dieren beter behandeld worden, dan heeft dat een financiële prijs. Afwachten of de consument zal willen betalen.
Lees de volledige studie hier.
Bron: Eigen berichtgeving, WUR
