Duitsland onderzoekt monopolievorming bij supermarkten
nieuwsDe Duitse mededingingsautoriteit onderzoekt monopolievorming in de supermarktsector. De vier grote ketens Edeka, Rewe, Aldi en de Schwarz-groep (Lidl, Kaufland) controleren meer dan 85 procent van de markt. De Duitse ngo Rebalance Now stelt dat de dominantie en bijkomende onderhandelingsmacht van de supermarkten lang werd geaccepteerd omdat men hoopte dat dit zou leiden tot lagere consumentenprijzen. Volgens hen werd er weinig aandacht besteed aan de problemen voor producenten, werknemers en het milieu.
Lage prijzen voor landbouwers en hoge prijzen voor consumenten: dat is volgens Rebalance Now de kostprijs die Duitsland nu betaalt voor de machtsconcentratie in het retaillandschap. Volgens een onderzoek in opdracht van de Europese Commissie zijn basisvoedingsmiddelen in Duitsland relatief duur en is de detailhandel meer geconcentreerd dan bijvoorbeeld in Frankrijk, Polen of bij ons in België.
Rebalance Now wijst erop dat het daar niet stopt voor landbouwers. “Een klein aantal bedrijven domineert ook de markt voor belangrijke landbouwgrondstoffen zoals zaden, pesticiden en landbouwmachines”, meldt de organisatie. “Ook de wereldwijde handel in landbouwproducten, de verwerking en de voedselproductie zijn in veel segmenten sterk geconcentreerd.”
Duitse landbouwers trekken aan het kortste eind
Door het kleine landschap aan retailers hebben landbouwers slechts beperkte onderhandelingsmacht. Bij een prijsonderhandeling komen ze er vaker wel dan niet bekaaid van af. Bovendien signaleert de ngo oneerlijke handelspraktijken. Zo worden goederen besteld, maar na de oogst niet volledig afgenomen. De boerenprotesten in 2024 brachten de moeilijke situatie van landbouwbedrijven aan het licht.
De Duitse mededingingsautoriteit onderzoekt nu hoe de winstmarges zich in de keten hebben ontwikkeld, wie er van de ontwikkelingen profiteert en op welke manier, en welke beleidsmaatregelen passend zijn. Maar de Monopoliecommissie is slechts een adviesorgaan: zij kan aanbevelingen doen, maar heeft geen directe beslissingsbevoegdheid. Uit de tussentijdse resultaten van hun onderzoek besluit de commissie dat de marges van supermarkten en de voedingsindustrie inderdaad stijgen, terwijl de inkomsten van landbouwers dalen.
De voorlopige gegevens eindigen voor 2022, dus de meest recente ontwikkelingen zijn nog niet gekend. Wel was er geen enkele periode tussen 2007 en 2022 sprake van prijsverlagingen in de voedingsdetailhandel, ook al waren er prijsverlagingen in de toeleveringsmarkt.
Hoe is de situatie in België?
Volgens de Duitse ngo Rebalance Now is het Belgische retaillandschap veel diverser dan het Duitse. Retailexpert Silvie Vanhout van Gondola sluit zich daarbij aan. “In België zie ik geen tendens naar monopolievorming. Er zijn veel spelers actief en die beconcurreren elkaar stevig, onder meer met een opeenvolging van promoties.”
Carrefour, Delhaize en Colruyt werken elk met een vaste groep landbouwers waarmee ze langdurige contracten afsluiten, legt Vanhout uit. “Daar gaan zware onderhandelingen aan vooraf. Voor landbouwers biedt zo’n contract zekerheid, maar het betekent ook dat ze minder meebewegen met de soms grillige prijsschommelingen op de markt. In die contracten wordt meestal niet gecorrigeerd wanneer de prijzen eigenlijk hoger of lager zouden moeten liggen.”
De Duitse praktijk waarbij retailers zonder waarschuwing slechts een deel van de oogst afnemen, speelt in België niet. “Onze landbouwers zijn daarin veel beter beschermd,” benadrukt Vanhout. “De afspraken met landbouwers worden, voor zover ik weet, altijd nagekomen. Fenomenen zoals monopolievorming, die we in Duitsland zien, zijn hier veel minder aan de orde.”
Bron: Eigen berichtgeving
