Meerderheid in Europees Parlement keurt natuurherstelwet goed, ondanks last-minute bezwaren

Twee jaar geleden stelde de Europese Commissie een natuurherstelwet voor die de achteruitgang van de Europese natuur moet afremmen en herstellen. Tegen 2030 moeten de lidstaten maatregelen genomen hebben om 20 procent van alle land- en zeegebieden te herstellen. Tegen 2050 geldt dat voor alle ecosystemen die herstel nodig hebben. Het voorstel zorgde voor heel wat controverse en verdeeldheid binnen zowel de Europese instellingen als de lidstaten.

Na heel wat onderhandelrondes en aanpassingen aan het oorspronkelijk voorstel, mede onder druk van de EVP, waartoe ook cd&v behoort, werd in november 2023 dan toch een politiek akkoord gevonden in het Parlement en tussen de lidstaten. Dit politieke akkoord moest dinsdag nog worden goedgekeurd door het Europees Parlement. Normaal gezien een formaliteit, maar tegen de achtergrond van de boerenprotesten groef de EVP de strijdbijl recent weer op.

Dinsdagochtend had de voorzitter van de grootste fractie in het Europees Parlement, de Duitser Manfred Weber, aangekondigd dat zijn fractie alsnog tegen het akkoord zou stemmen. "De EVP-fractie zet zich volledig in voor de strijd tegen de klimaatverandering en voor de doelen op het vlak van biodiversiteit, maar deze wet bezorgt onze landbouwers extra bureaucratische regels", legde hij zijn demarche uit.

Het verzet van de EVP, samen met de rechtse fracties Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) en Identiteit en Democratie ID, maakte geen verschil voor de uiteindelijke beslissing in het Europees Parlement. De natuurherstelwet werd goedgekeurd met 329 stemmen voor en 275 tegen, er werden ook 24 onthoudingen genoteerd.

Uiteenlopende politieke reacties

"Wat een opluchting! Ondanks alle politieke spelletjes werd de natuurherstelwet net goedgekeurd", reageerde Europees parlementslid Kathleen Van Brempt (S&D/Vooruit) prompt op X. Ze spreekt over een belangrijk signaal. "Het gaat niet goed met de natuur in Europa en we moeten die neergang stoppen. In het belang van onze landbouw, onze economie en ons allemaal."

Ook Europees parlementslid Sara Matthieu (Groen) is tevreden. "De Europese natuur verdwijnt zienderogen en verdraagt geen pauzeknop zoals conservatieven en de agro-lobby beweren. Het gezond verstand heeft gewonnen."

Europarlementslid Tom Vandenkendelaere (EVP/cd&v) had op voorhand aangekondigd de EVP-lijn te volgen en stemde tegen de natuurherstelwet. Hij waarschuwt nu voor een "stikstofcrisis XXL". "Nu de wet toch groen licht kreeg, maak ik me ernstig zorgen voor de verdere impact van deze wetgeving op Vlaanderen. Nog meer natuur onder de sterkst mogelijke bescherming steken, samen met een juridisch wankel verslechteringsverbod, kan onze hele economie op slot doen. De impactstudies die op vraag van de Vlaamse regering werden besteld, tonen dit ook aan.”

Naast Vandekendelaere had ook Hilde Vautmans (Renew/Open Vld) de natuurherstelwet liever zien sneuvelen. Hierbij schaarde ze zich bij een minderheid van haar fractie. De meerderheid, onder wie haar partijgenoot Guy Verhofstadt, stemde wel voor.

De voltallige delegaties van N-VA en Vlaams Belang stemden tegen. "We moeten absoluut investeren in biodiversiteit en natuurherstel, maar dit gaat te ver. De negatieve impact en de onzekerheden zijn te groot", zegt Johan Van Overtveldt (ECR/N-VA). "Tot en met 2030 zijn de effecten te overzien, omdat ze beperkt zijn tot Natura 2000-gebieden. Maar daarna wordt de impact groter en onvoorspelbaar, met name voor landbouw en industrie. Het toepassingsgebied wordt op dat moment veel breder en zal impact hebben op de vergunningszekerheid voor landbouwbedrijven, en bedrijven in het algemeen."

Tom Vandendriessche (ID/Vlaams Belang) is scherper in zijn analyse. "Desastreus", noemt hij de wet. “Dit is een stikstofakkoord 2.0 en daarom compleet onaanvaardbaar voor Vlaanderen.”

Lidstaten aan zet

Nu het Europees Parlement zich heeft uitgesproken, is het aan de 27 lidstaten in de Raad Leefmilieu om voor de definitieve goedkeuring te zorgen alvorens het akkoord omgezet kan worden naar een verordening. Boerenbond en Groene Kring kijken nu naar premier De Croo om onder het Belgisch voorzitterschap de wet niet ter stemming voor te leggen in de Raad Leefmilieu en zo de pauzeknop in te drukken. "De natuurherstelwet zal voor onze boeren een nieuw stikstofdossier worden", reageert Boerenbond. "De wet legt bijkomende doelstellingen op voor het beschermen van natuur, boven op de reeds strenge vereisten van de habitatrichtlijn. Indien de wet er zou komen, zal het areaal landbouwgrond, het punt van ongerustheid bij onze boeren de voorbije weken, nog meer onder druk komen te staan. De dwingende juridische doelstellingen zullen de vergunningsonzekerheid bovendien nog verder doen toenemen, met grote economische risico’s als gevolg."

Het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) vindt het onbegrijpelijk dat het Europees Parlement de natuurherstelwet aanneemt en vraagt om bijsturing op de Europese Raad. “Deze natuurherstelwet is niet te verenigen met de uitdrukkelijke en herhaaldelijk geuite vraag naar meer en beter perspectief voor de landbouwers op alle niveaus”, luidt het. “Zo zal vergunningverlening nog meer afhangen van de interpretatie van individuele activistische rechters. Rechters krijgen in principe een bijkomende reden om vergunningen te weigeren voor projecten die de kwaliteit van nabijgelegen natuurgebied mogelijk achteruit zouden kunnen doen gaan. Hierdoor wordt de rechtsonzekerheid bijgevolg nog groter dan ze reeds is.” Volgens ABS vraagt de Vlaamse context, met sterk versnipperde landbouw en natuur, om een beleid waarin landbouwers zelf en op hun tempo kunnen bijdragen aan een voor iedereen leefbare en werkbare omgeving. “Maar niet op deze manier”, aldus ABS.

De Vlaamse regering, die vreesde dat er te weinig rekening werd gehouden met dichtbevolkte gebieden, is bezorgd over een verslechteringsverbod. Maar dat verslechteringsverbod berust, althans volgens EVP en ECR, niet op een stevige juridische basis. Volgens Van Overtveldt is de vooropgestelde inspanningsverbintenis te onduidelijk, waardoor "men riskeert terecht te komen in een juridisch moeras, wat opnieuw zal wegen op de rechtszekerheid".

De lidstaten zullen nationale herstelplannen moeten goedkeuren waarin ze gedetailleerd beschrijven hoe ze deze doelstellingen willen bereiken. “De Vlaamse regering zal in de opmaak van haar herstelplannen zeer zorgvuldig tewerk moeten gaan en moet leren uit de fouten die in het verleden gemaakt zijn bij de aanduiding van de Natura2000-gebieden", besluit Tom Vandenkendelaere.