Politiek akkoord bereikt over Europese natuurherstelwet

Donderdagavond werd in Brussel een akkoord gevonden over de natuurherstelwet. Met bindende doelstellingen en verplichtingen zullen de EU-landen tegen 2030 minstens 20 procent van de landgebieden en 20 procent van de zeegebieden in Europa hersteld moeten hebben. In de overeengekomen EU-doelstelling werd ook 2050 als deadline opgenomen om alle ecosystemen, waar het nodig blijkt te zijn, hersteld te hebben. Om deze streefdoelen te halen, zullen de lidstaten tegen 2030 ten minste 30 procent van de habitattypes, die onder de nieuwe wet vallen, in goede staat moeten herstellen. Tegen 2040 loopt dit op tot 60 procent, en tegen 2050 zal dit 90 procent zijn. Er zijn tal van habitats opgelijst die in de scope van de natuurherstelwet worden getrokken, concreet worden voor de lidstaten gedetailleerde doelstellingen gesteld voor elk van deze gebieden.

Eén van de laatste discussiepunten was het toepassingsgebied van de natuurherstelwet. Er werd uiteindelijk overeengekomen dat er tot 2030 prioriteit gegeven zal worden aan de Natura 2000-gebieden. Ook stelt het akkoord dat wanneer een gebied eenmaal in goede staat is, de EU-landen ernaar moeten streven dat het niet significant verslechtert. Dit is een inspanningsverbintenis, en dus geen resultaatsverbintenis. Voor de Vlaamse regering, die vreesde dat er te weinig rekening werd gehouden met dichtbevolkte gebieden, was een resultaatgericht verslechteringsverbod een bezorgdheid.

Landbouwgebied

De definitieve tekst van de natuurherstelwet is er nog niet, maar er blijken voor landbouwgronden verschillende flexibiliteiten in het akkoord opgenomen te zijn. Zo zouden de EU-landen maatregelen moeten nemen die erop gericht zijn om tegen eind 2030, en elke zes jaar daarna, een positieve trend te bereiken in twee van de volgende drie indicatoren: de graslandvlinderindex, het aandeel landbouwgrond met landschapselementen en/of een positieve trend in de voorraad organische koolstof in de minerale bodem van akkerland.

De Europese Volkspartij (EVP) laat alvast weten verschillende verbeteringen te zien tussen het gevonden akkoord en het Commissievoorstel. "Zo is er geen sprake meer van een vereiste om minstens tien procent van de landbouwgronden in Europa in te vullen met landschapselementen," zegt EVP-Pparlementslid Christine Schneider, "wat het landbouwareaal stevig verminderd zou hebben en de inflatie verhoogd."

Ook zouden er streefdoelen zijn vastgelegd voor het herstel van drooggelegde veengebieden om de emissies in de landbouwsector te verminderen en de biodiversiteit te verbeteren. De EU-landen zullen herstelmaatregelen moeten invoeren zodat 30 procent van de drooggelegde veengebieden die voor landbouwdoeleinden worden gebruikt tegen 2030 terug nat wordt. Dit streefdoel zal worden opgedreven naar 50 procent in 2050. Al meldt de EU dat “het vernatten vrijwillig blijft voor landbouwers en particuliere landeigenaren.” Wat impliceert dat als de streefdoelen worden gehaald met drooggelegde veengebieden in eigendom van de overheid, dat landbouwers en particuliere landeigenaren niet verplicht zullen zijn om hun veengebied te herstellen.

Op vraag van het Europees Parlement komt er ook een noodrem in de toepassing van de natuurherstelwet. Die houdt in dat in uitzonderlijke omstandigheden de streefdoelen voor landbouwecosystemen kunnen worden opgeschort als die de beschikbaarheid van landbouwgrond voor de voedselbevoorrading in het gedrang dreigen te brengen.

Andere maatregelen

Andere elementen van het akkoord zijn dat er in de Europese Unie drie miljard extra bomen zullen worden geplant en dat Europa minstens 25.000 kilometer aan vrij stromende rivieren moet hebben. Vrij stromend betekent dat er geen barrières in de rivier zijn opgeworpen door de mens. Vanaf 2030 mag er ook geen nettoverlies meer zijn van het totale nationale areaal aan stedelijk groen en van de boombedekking in verstedelijkte gebieden. Nadien moeten beide aangroeien. De lidstaten zullen daar om de zes jaar op worden gecontroleerd. De EU-landen moeten ook de achteruitgang van de bestuiverspopulaties uiterlijk in 2030 hebben omgebogen en daarna ten minste om de zes jaar een stijgende trend laten zien.

Vertaling naar lidstaten

“De lidstaten zullen via open, transparante en alomvattend nationale herstelplannen gedetailleerd moeten uiteenzetten hoe zij deze streefdoelen willen bereiken”, meldt de Europese Unie. Maar voor het zover is moet het akkoord nog worden omgezet naar een verordening. Hiervoor moet het eerst nog formeel worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de 27 lidstaten in de milieucommissie. Normaal gezien is dit een formaliteit, maar de natuurherstelwet was eerder erg gecontesteerd, zowel in het halfrond als in de Europese hoofdsteden. Verschillende lidstaten vreesden dat hun landbouwsector of hun economische ontwikkeling gefnuikt zou worden. In het Europees Parlement wierp de EVP-fractie op dat de Europese voedselbevoorradingszekerheid in het gedrang zou komen.

Donderdagavond liet de Europese Volkspartij (EVP) nog weten tevreden te zijn met de verbeteringen die in het akkoord zijn aangebracht in vergelijking met het oorspronkelijke voorstel van de Europese Commissie. Toch belooft de partij nog geen goedkeuring, EVP wil het akkoord eerst in detail bestuderen. De grootste fractie in het parlement wil bestuderen "of het natuurherstel en het bereiken van de klimaatdoelstellingen hand in hand kunnen gaan met land- en bosbouw."

Ook Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) laat in een eerste reactie weten dat Vlaanderen een impactanalyse zal laten maken om na te gaan wat de verordening concreet betekent.  Ze wil zich er ook van vergewissen "of er voldoende flexibiliteit blijft om verder enorme investeringen te doen in natuurherstel zonder de economische groei te fnuiken".