Heibel over het versneld ingaan van strengere mestregels in Nederland

Wat staat in de Nederlandse derogatiebeschikking?

Begin september vorig jaar kwam het nieuws dat Nederland zijn derogatie verliest. Deze derogatie is een van Europa verkregen uitzonderingsregel op de bemestingsnormen: in plaats van 170 kilo stikstof per hectare mag er onder derogatie 240 kilo stikstof op een hectare gebracht worden. Waar in het begin nog gevreesd werd voor een afschaffing tijdens het huidige bemestingsseizoen, liet toenmalig landbouwminister Henk Staghouwer weten dat er een afbouwpad tot 2026 komt.

Eind september raakte er meer informatie bekend over dat afbouwpad. Zo zou het totale mestproductieplafond tot en met 2024 verlaagd worden naar het niveau van 2020. Om de norm te halen moet de fosfaatproductie met 10 procent omlaag en de stikstofproductie met 6 procent. Voor bedrijven in Natura 2000-gebieden zou de derogatie niet meer gelden vanaf 2023. Vanaf 2024 geldt dit derogatieverbod ook voor de overgangsgebieden rondom Natura 2000-gebieden.

Er zijn ook andere gevolgen van de afschaffing van de derogatie. Langs alle waterlopen wordt een verbod op bemesting ingevoerd op een bufferstrook van drie meter langs de waterloop. Als de drie meter meer dan vier procent van het perceel beslaat, mag de bufferstrook versmald worden naar één meter. Daarnaast moet Nederland gebieden gaan aanwijzen als “door nitraten verontreinigde gebieden”. In deze nutriëntengevoelige gebieden moet de totale gebruiksnorm met 20 procent voor alle bedrijven verlaagd worden vanaf 2025.  

Inschattingsfout van Adema

Piet Adema, de opvolger van Staghouwer die in september ontslag nam als Nederlands landbouwminister, had eerst aangekondigd dat 2023 een overgangsjaar zou worden en dat de echte aanpassingen pas volgend jaar zouden ingaan. Zo zouden boeren bijvoorbeeld nog niet verplicht zijn om al bufferzones in te stellen die niet mogen bemest worden.

Daar oordeelt de Europese Commissie nu anders over. Ze eist dat Nederland meteen concrete stappen zet, anders zou de uitzonderingspositie mogelijk in één klap verdwijnen in plaats van gefaseerd tegen 2026. Toen dat nieuws vrijdagochtend bekendraakte, moest Adema een bezoek aan de landbouwbeurs Die Grüne Woche in Duitsland in allerijl afbreken. Hij werd naar de Nederlandse ministerraad gesommeerd.

Na afloop van die ministerraad zei Adema dat hij een inschattingsfout maakte. “Ik wilde bij het uitvoeren van de eerdere wensen van de Europese Commissie aansluiten bij de agrarische bedrijfspraktijk en daarbij heb ik een inschatting gemaakt. Maar die pakt niet goed uit”, erkent Adema. De Europese Commissie had gewild dat de eerste maatregelen al op 1 januari 2023 zouden ingaan, maar dat is volgens de minister niet haalbaar. Hij legt de startdatum op 1 maart 2023.

LTO: “Onuitvoerbaar en immoreel”

De grootste Nederlandse landbouworganisatie LTO noemt de aanscherping van de derogatieregels totaal onuitvoerbaar en onacceptabel. “Blijkbaar bemoeit Europa zich tot op de vierkante meter met onze landbouw. De politiek mag van boeren in deze tijden niet vragen om reeds ingezaaide gewassen (in de bufferzones, red) weer om te ploegen vanwege doorgeschoten regelgeving. Dit gaat niet meer over regelgeving, maar ronduit over regelrancune. Het is niet alleen onuitvoerbaar, het is ook immoreel”, zegt voorzitter Sjaak van der Tak. LTO Nederland zegt de strengere derogatieregels op “juridisch iedere mogelijke manier” te zullen aanvechten.