Belgische landbouwsector vindt steeds moeilijker dierenartsen

Vandaag telt Wallonië gemiddeld één dierenarts per 2.000 runderen. In de provincie Luxemburg dreigt het tekort zo acuut dat het stilaan de drempel voor een zogenaamde ‘zorgwoestijn’ nadert. Daar is momenteel slechts één dierenarts voor 2.800 runderen.

Wat verklaart die leegloop? “Dat zo weinig studenten voor dit beroep kiezen, komt volgens mij doordat ze weinig voeling hebben met de landbouw”, getuigt dierenarts Simon Calberg aan de Waalse nieuwsdienst RTL. “Steeds minder studenten diergeneeskunde hebben een achtergrond in de landbouwsector.”

De 23-jarige dierenarts is zelf pas afgestudeerd en zit meteen in een strak ritme met consultaties en spoedoproepen. Hij is nog maar drie weken aan de slag, en draait al één wachtdienst op vier met vaak lange dagen. “Er zijn dagen waarop je al om vijf of zes uur ‘s ochtends begint. Tijdens rustige periodes word je nauwelijks ’s nachts opgeroepen, maar tijdens het afkalfseizoen kan dat één of twee keer per nacht gebeuren. De uren zijn erg onvoorspelbaar, maar dat is tegelijk de charme van dit vak”, zegt Simon.

Sommige Waalse dierenartsen wagen zich er wel aan, maar haken snel weer af. Het werk is zwaar, en het beroep kampt met een slecht imago, klinkt het bij onze buren over de taalgrens. “Maar als er geen dierenartsen zijn, verdwijnen er veehouders en dan is er geen landbouw meer”, zegt Bernard Gauthier, covoorzitter van de beroepsorganisatie Union Professionnelle Vétérinaire. Volgens hem brengt het tekort nog meer risico’s met zich mee. “Bovendien zijn wij de eerste verdedigingslinie tegen dierziekten die ook mensen kunnen treffen, en waken we mee over voedselveiligheid en dierenwelzijn.”

Vlaanderen volgt op afstand

De situatie in Vlaanderen is nog niet zo nijpend als in Wallonië, maar er klinkt toch ook veel bezorgdheid. Dat geven Danny Coomans van de Vlaamse beroepsorganisatie VeDa en Theo Borgers van de Orde der Dierenartsen mee.

“Er zijn tekorten, maar die zijn nog niet zo acuut als in het zuiden van het land. In Wallonië kennen de dierenartsen ook een ander ritme. Door het hoog aantal witblauw, worden ze vaak in de avond en ’s nachts opgeroepen om keizersnedes uit te voeren. Vlaanderen heeft traditioneel meer melkvee, de zorgen vallen beter in te plannen.”

Toch merkt men ook in Vlaanderen een verschuiving in de job. “Hoe langer, hoe minder dierenartsen kiezen voor de sector met productiedieren. Slechts één op de tien studenten kiest voor deze specialisatie”, aldus Borgers. “De meesten richten zich op kleine huisdieren, paarden of onderzoekswerk.”

Andere generatie, andere verwachtingen

Dat tekort heeft volgens beide dierenartsen voornamelijk met andere verwachtingen en ingesteldheid te maken. “We moeten er geen doekjes om winden: vroeger werd er op een dag meer werk verzet dan nu”, aldus Coomans. “De work-lifebalans is terecht belangrijker geworden. Dat is geen verwijt, de tijdsgeest is gewoon anders. Vandaag zijn er meer tweeverdieners, en dat vertaalt zich in andere keuzes.”

“Het zwaardere beroep van boerderijdierenartsen met onregelmatige uren spreekt de jongeren minder aan”, vult Borgers aan.

Daarnaast is ook de manier van werken veranderd, merkt hij op: “Jonge dierenartsen willen steeds vaker in groepspraktijken werken, met meer sociale zekerheid en minder ondernemersrisico. Werken in loondienst biedt heel wat sociale rechten die zelfstandigen niet hebben zoals compensatie-uren voor wachtdiensten of overuren.”

Die trend is al volop zichtbaar in het Groothertogdom Luxemburg. Daar zou vandaag al veertig procent van de dierenartsen loontrekkend zijn. “Uit recente cijfers blijkt dat men daar zeven nieuwe dierenartsen nodig heeft om het werk van één ervaren arts te vervangen. In Vlaanderen zitten we aan een verhouding van 2,5 op 1. Maar ook wij evolueren die richting uit”, aldus de voorzitter van de Orde der Dierenartsen.

Geëvolueerde opleiding

Ook de opleiding evolueerde mee. Zo zijn er ondertussen toelatingsproeven voor de opleiding diergeneeskunde. Volgens Borgers heeft dit de instroom voor veeartsen vernauwd. “De selectieproeven trekken meer profielen aan die zich interesseren voor specialisaties of kleine huisdieren. Vroeger begon een veel gemengder publiek met meer interesse in de landbouwdieren aan de studies.”

“De studenten komen ook steeds minder in aanraking met de sector. In mijn tijd gingen studenten op eigen initiatief in het weekend mee met ervaren dierenartsen. Zo kwamen ze vaak op boerderijen en leerden ze het vak van dichtbij kennen en appreciëren”, klinkt het. “Vandaag beperken studenten zich tot de verplichte stagedagen.”

Uitval in de eerste jaren

Net als in Wallonië haakt een groot deel van de jonge dierenartsen vroegtijdig af. Ongeveer een derde stopt binnen de vijf jaar. Het probleem aanpakken via extra instroom is geen optie. Er staat een numerus fixus op de opleiding, en het aantal studenten is zelfs recent verlaagd. Er moet dus vooral voor gezorgd worden dat meer mensen in het beroep blijven.

“We proberen onder meer de wachtdiensten beter te organiseren, zodat mensen minder vaak nachten draaien. Daarnaast willen we het beroep van dierverpleegkundige wettelijk laten erkennen, zodat zij dierenartsen beter kunnen ondersteunen”, licht Borgers toe. “We trachten de trend te keren, maar de signalen wijzen erop dat we stillaan eenzelfde richting opgaan als Wallonië en Luxemburg.”