Weinig hoopvolle tussenstand bij VN-conferentie plasticvervuiling
nieuwsDe eerste tussenstand van een tiendaagse VN-top over plasticvervuiling in Genève biedt weinig optimisme. “We hadden gehoopt om meer vooruitgang te boeken in de onderhandelingen”, zei directeur Inger Andersen van het VN-Milieuprogramma bij een tussentijdse persconferentie. Toch hopen de deelnemers om de top op 14 augustus af te sluiten met een finaal akkoord. Om plasticvervuiling aan te pakken kijkt men naar diverse sectoren, waaronder de landbouw.
De onderhandelingen lopen traag, maar op plasticvervuiling staat voorlopig geen rem. Jaarlijks wordt zo’n 400 miljoen ton plastic geproduceerd, waarvan de helft voor wegwerpproducten. De precieze hoeveelheid plastic in de oceanen is niet exact bekend, maar diverse onderzoeken wijzen op een getal tussen de 75 en 199 miljoen ton.
Diverse sectoren zijn slachtoffer én dader van plasticvervuiling. Het VN-Milieuprogramma verwijst in een rapport naar landbouw, afvalwaterzuiveringsinstallaties, bouw en transport als sectoren die een groot aandeel hebben in de wereldwijde plasticvervuiling. Maar vele gebruiksvoorwerpen, kleding en cosmetica bevatten vaak “onnodig grote” hoeveelheden plastic.
Welke rol speelt landbouw?
Wat landbouw betreft, verwijst de VN voornamelijk naar het gebruik van plasticfolie. Vaak gaat het dan om plastic tunnelserres of plasticmulch, waarbij men de bodem bedekt met plasticfolie om onkruidgroei te voorkomen en de vochtigheid van de bodem op peil te houden. Eén van de meest spraakmakende voorbeelden van landbouwplastic vindt men in Almería, Spanje, waar de 37.000 hectare plasticserres als de ‘mar de plástico’ of plastic zee worden omschreven. Maar die naam geldt ook steeds meer voor de werkelijke kust van Almería, waar het zeewater drie keer meer microplastics bevat dan elders ter wereld.
Maar er is ook veel ‘onzichtbaar’ plastic binnen de landbouw. Rioolslib dat als meststof wordt gebruikt, bevat vaak plasticresten. Ook irrigatie gebeurt vaak met water dat microplastics bevat. Kunstmest en zaden zijn vaak gecoat met kunststof. In 2021 gebruikte de landbouw naar schatting acht tot tien miljoen ton plastic. Ook voor het transport en het verpakken van landbouwproducten worden zachte en harde plastics gebruikt.
Aan het einde van de keten ondervinden ook bioproducten kritiek omdat deze in supermarkten vaak in plastic worden verpakt. Retailers willen hun bio- en niet-bioproducten van elkaar onderscheiden, en dus kiezen ze er meestal voor om de biogroenten te verpakken. Dit is dus een keuze van de retailers en niet van de biosector zelf, die volop naar alternatieven zoekt. In een biowinkel worden biogroenten niet verpakt, want er is geen nood om deze producten te differentiëren.
Vervuiling kost 1.300 miljard euro per jaar
Hoewel plasticvervuiling verantwoordelijk zou zijn voor ruim 1.300 miljard euro aan economische verliezen elk jaar, slaagt de VN er maar niet in tot een akkoord te komen. De huidige VN-top in Genève, waaraan ongeveer 180 landen deelnemen, moet de mislukte onderhandelingen in Zuid-Korea vorig jaar goedmaken. Maar volgens analisten is de kans hierop vrij klein.
Luis Vayas Valdivieso, die deze top voorzit, probeert wel het optimisme te bewaren, met de nuance dat het huidige tempo waaraan agendapunten worden behandeld niet volstaat. “We hebben momenteel onvoldoende vooruitgang geboekt”, zegt de Ecuadoriaanse diplomaat. Hoewel afgelopen zondag een rustdag had moeten zijn, werden er alsnog enkele informele meetings gepland om de achterstand in te halen.
Worden er lessen getrokken uit het verleden?
De aanwezige journalisten vroegen zich af welke lessen de VN-top heeft getrokken uit de vorige bijeenkomst, om een nieuwe mislukking te voorkomen. Vayas antwoordde dat de werkgroepen dit keer onderhandelen met een andere dynamiek dan voorheen. Wanneer gevraagd werd om te verduidelijken wat hij daarmee bedoelt, bleef de topman eerder vaag. Vayas benadrukte evenwel het belang om tegen donderdag naar buiten te komen met een definitief akkoord. “Maar voor sommige agendapunten is er nog geen consensus in zicht.”
De onderhandelingen blijven mislopen omdat niet alle landen even ver willen gaan om plasticvervuiling terug te dringen. AFP kon de ontwerptekst voor het plasticakkoord inkijken, en zag hoe deze tekst na vier dagen vergaderen al was uitgebreid van 22 naar 35 pagina’s. De nieuwe toevoegingen bevatten diverse, vaak onverzoenbare eisen en uitzonderingsregels aangevraagd door de deelnemende landen. Vooral de olielanden zoals Koeweit zijn niet enthousiast om de productie van plastic terug te dringen, want ruwe aardolie is een belangrijk bestanddeel van plastic. In plaats van minder plastic te produceren, willen ze dus liever investeren in nieuwe technologieën om plasticafval te verwerken.
Directeur Inger Andersen van het VN-Milieuprogramma gelooft nog steeds dat men zal landen op een akkoord, “hoe onwaarschijnlijk dat vandaag ook lijkt.”
“Ondanks de troebele onderhandelingen ben ik blij met de wijze waarop iedereen samenwerkt, en dat iedereen beseft dat we het tempo moeten opschroeven”, sprak Andersen nog, die schermde met termen als ‘vertrouwen’, ‘transparantie’ en ‘inclusiviteit’ als de sleutel tot een akkoord. Volgens haar staat de deur nog steeds open om de top af te sluiten met een doeltreffend verdrag. “Maar dan moeten we een onderhandelingsritme vinden waarmee we resultaten kunnen garanderen”, stelt ze nog.
Schadelijk voor mens en milieu
Als er niets gebeurt, zal de plasticproductie tegen 2060 naar schatting verdriedubbelen. De gemiddelde mens consumeert vandaag zo’n 52.000 microplastics per jaar. We nemen het niet enkel op via voeding, maar ook via de lucht. Ook in speeksel, bloed en zelfs onze hersenen worden microplastics aangetroffen. Omdat plasticvervuiling op deze schaal een relatief nieuw fenomeen is, zijn de precieze gezondheidseffecten van microplastics in ons lichaam nog niet duidelijk in kaart gebracht. Wel zijn er studies die wijzen op een mogelijke link met dementie, gewrichtsaandoeningen en diverse infectieziekten.
Bron: Eigen berichtgeving
