VN Oceanenconferentie hekelt diepzeemijnbouw, boomkorvisserij en plasticvervuiling

Over vijf jaar moet dertig procent van de zee moeten worden afgebakend als beschermd gebied. Sinds vorige week is dat tien procent, althans op papier. Deze afspraak is vastgelegd in het BBNJ-verdrag, dat de bescherming van het zeeleven buiten de territoriale wateren omvat. Dit verdrag is nog niet officieel in werking getreden. Dat gebeurt pas wanneer 60 landen het hebben geratificeerd, wat wil zeggen dat ze het ook moeten uitvoeren. Vandaag is dit reeds het geval bij 51 partijen (50 landen plus de EU). Naar verwachting wordt het minimum van zestig dit najaar bereikt. De EU zet alvast veertig miljoen euro in om andere landen te ondersteunen bij de ratificatie en de uitvoering van het verdrag. Wereldwijd is daarvoor al ruim 100 miljoen euro beschikbaar.

Natuurorganisaties zijn deels tevreden, maar ook erg kritisch over de afgelopen conferentie. “De VN-conferentie geeft wind in de zeilen voor een bescherming van de oceaan”, communiceerde WWF met een kwinkslag na afloop van het congres. Maar de organisatie waarschuwt dat er dus wel extra inspanningen zullen nodig zijn om dertig procent van de oceaan te beschermen. Vandaag wordt er nog maar drie procent van de oceaan daadwerkelijk beschermd.

Bodemroerende activiteiten

Een belangrijk element binnen deze oceanenbescherming, is het aan banden leggen van bodemroerende activiteiten zoals boomkorvisserij en diepzeelandbouw. 37 partijen, waaronder de EU, zijn voor een moratorium op diepzeemijnbouw. Maar niet elk land toont evenveel animo om de boot naar de ‘blauwe economie’ te missen. Op 24 april ondertekende de Amerikaanse president Donald Trump een uitvoerend bevel dat diepzeemijnbouw in de Amerikaanse en internationale wateren promoot. De hulpbronnen die in de bodem van de oceaan te vinden zijn, zijn "essentieel" om voor "kritieke mineralen" minder afhankelijk te zijn van het buitenland, klonk het. Tegen dat plan en andere plannen van president Trump trok de Franse president Emmanuel Macron aan het begin van de Oceaanconferentie van leer. "De abyssale zone (het deel van de oceaan dieper dan 2.000 meter) is niet te koop, net zoals Groenland niet te koop is, net als de volle zee niet te koop is", verklaarde hij.

Boomkorvisserij blijft echter een struikelpunt. Aan het begin van de conferentie kwam de Franse president onder vuur te liggen omdat hij bodemtrawlvisserij in beschermde mariene gebieden niet had verboden. Frankrijk kondigde aan dat het in plaats daarvan de praktijk zou “beperken” en zou streven naar bescherming van vier procent van zijn territoriale wateren. Vandaag geniet slechts 0,1 procent van de Franse wateren deze bescherming. Het is niet duidelijk hoeveel resultaat deze belofte zal kennen, want natuurorganisatie Oceana wijst erop dat de vier procent oceaan waarvan sprake, zones zijn waar hoe dan ook amper boomkorvisserij gebeurt.

De zogenaamde zeenatuurparken of parcs naturel marin genieten opmerkelijk genoeg geen bescherming van boomkorvisserij, tot nijd van Oceana. “Boomkorvisserij is één van de meest destructieve en verspillende praktijken die momenteel in onze oceanen plaatsvinden”, zegt Frans marien wetenschapper Dr. Daniel Pauly in een persbericht van Oceana. "Deze enorme, verzwaarde netten bulldozeren de oceaanbodem, vernietigen alles op hun pad en brengen koolstof die in de zeebodem is opgeslagen weer in beweging. Je kunt gebieden niet vernietigen en ze vervolgens ‘beschermd’ noemen. We hebben geen behoefte aan nog meer bulldozerpaden op de zeebodem.”

Eilandstaten: "verbied boomkorvisserij"

Dat Frankrijk niet drastischer komaf maakt met boomkorvisserij, is een beslissing die niet alleen door natuurorganisaties wordt bekritiseerd. Moetai Brotherson, de president van Frans-Polynesië, heeft de oprichting aangekondigd van het grootste beschermde mariene gebied ter wereld. Het zal vijf miljoen vierkante kilometer beslaan. “Door te doen wat we doen, zullen we druk uitoefenen op andere landen, waaronder Frankrijk, om meer te doen”, sprak de president op de conferentie.

Ralph Regenvanu, minister van Milieu van de Republiek Vanuatu (een eilandengroep in Oceanië, red.), vindt dat de eilandstaten in de Stille Oceaan het goede voorbeeld geven. “De eilandstaten in de Stille Oceaan hebben boomkorvisserij in hun nationale rechtsgebieden verboden – en daarom roepen we alle landen op om hetzelfde te doen. De EU telt veel landen die dit nog steeds doen.” Ook in België is boomkorvisserij een gangbare techniek. Meer dan 85 procent van onze vloot maakt er gebruik van.

Symboliek en concrete afspraken

In ander visserijnieuws hebben nu meer dan 100 landen de WTO-overeenkomst inzake de stopzetting van bepaalde visserijsubsidies geratificeerd, zoals subsidies voor illegale visserij, overbeviste bestanden en ongereguleerde visserij op volle zee. Er zijn nog minder dan tien ratificaties nodig om de overeenkomst in werking te laten treden.

Bovendien ondertekenden 96 landen een oproep tot een bindend plasticverdrag, met strenge regels over productie en afvalverwerking, dat in augustus in Genève moet worden afgesloten. De landen vragen dat de "productie en consumptie van primaire plastic polymeren" moeten herleid worden naar een "duurzaam niveau" zo staat in de verklaring.

De verklaring bevat geen bindende engagementen en heeft daardoor vooral een symbolische waarde. De Franse minister voor Ecologische Transitie, Agnès Pannier-Runacher, maakt zich evenwel sterk dat het toch gaat om een "belangrijke" afspraak.

Sommige landen "proberen ons te laten geloven dat actie ondernemen op het vlak van inzameling, sortering en recyclage doeltreffend is om een einde te kunnen maken aan de plasticvervuiling", zegt ze. "Dat is een leugen, die we niet kunnen steunen." De productie van plastic is gestegen van 2 miljoen ton in 1950 tot 413,8 miljoen ton in 2023.

Tot slot is er een coalitie gevormd om het uitsterven van haaien en roggen tegen te gaan. 37,5 procent van de soorten wordt met uitsterven bedreigd.