Europese Commissie wil Green Deal evalueren in licht van Oekraïens conflict

"Het eerste punt wat we besproken hebben is hoe we vanuit de Europese landbouw Oekraïne kunnen ondersteunen", vertelde Julien Denormandie, landbouwminister van Frankrijk en die halfjaar voorzitter van de EU-raad van landbouwministers. "Europa is solidair met de Oekraïners, en we willen hun voedselzekerheid garanderen, voor nu en voor de komende maanden. We gaan kijken welke stappen we daartoe kunnen nemen, en hoe we ze de komende maanden kunnen steunen in hun eigen voedselproductie."

Maar daarnaast wil de Landbouwraad ook de gevolgen van de oorlog voor de situatie in Europa en in de rest van de wereld bekijken. Want die oorlog tast de voedselzekerheid aan, in Europa en in de rest van de wereld. Eerder al schreven we hoe Rusland en Oekraïne tot 80 procent va nde graanexport naar landen als Egypte voor hun rekening nemen. De Poolse Landbouwcommissaris Wojciechowski: "Oekraïne exporteert normaal gezien veel voedsel naar het Midden-Oosten. Een tekort aan voedsel daar kan de lont weer in het kruitvat zetten. Het kan leiden tot nieuwe crisissen, en van daaruit tot meer immigratie in Europa."

Steunmaatregelen

Maar ook de Europese landbouwsector wordt geraakt. Aan de ene kant leiden de sancties tegen Rusland en de situatie in Oekraïne tot een verlies aan afzetmarkt. Dat raakt vooral Duitsland, Nederland en Polen, die samen normaal voor anderhalf miljard euro aan landbouwproducten afzetten in deze landen. Maar ook de Baltische staten verliezen een belangrijke exportmarkt.

Daarnaast is Oekraïne een belangrijke leverancier van landbouwproducten; van veevoer, mais, oliehoudende zaden. Dat ligt nu stil, vertelde de landbouwcommissaris, en dat heeft grote gevolgen voor de veehouderij in Europa. Met name de intensieve varkenshouderij, die nu toch al in een crisis zit, zal extra hard geraakt worden. "Het is een ernstige situatie", vond Wojciechowski, "en die moeten we nu het hoofd bieden."

Komende dinsdag zal de Commissie maatregelen afkondigen. vertelde hij. Aan de ene kant zullen die gericht zijn op de hoge energieprijzen, maar er wordt ook gekeken naar de gevolgen voor de landbouw. Voor de varkenssector denkt de commissaris aan private opslag van varkensvlees en aan het inzetten van de crisisreserve. Daarnaast gaat de Commissie expertgroepen instellen voor verschillende landbouwsectoren, die gaan kijken hoe die sectoren op langere termijn weerbaarder kunnen worden.

Voedselzekerheid

De Europese ministers willen ook zorgen dat de voedselzekerheid in Europa niet in gevaar komt. Een aantal landen had aangegeven dat daarbij gekeken kan worden naar braakliggende gronden, vertelde Denormandie. "We moeten alles gaan doen om het productiepotentieel in Europa vrij te maken. Waar mogelijk nu al, in het huidige seizoen."

Maar de landbouwcommissaris gaf aan dit nog intern in de Commissie te moeten bespreken. "Als we besluiten om die gronden toch in gebruik te nemen, zal dat enkel voor dit jaar gelden", stelde hij. Braakligging is een van de conditionaliteiten in het GLB, en dat ligt wettelijk vast, legde hij uit. De Commissie kan daar voor een jaar derogatie voor verlenen, maar gaat er voorlopig niet van uit dat die regels voor de lange termijn opzij worden geschoven.

Green Deal herbezien

Maar desalniettemin zal de Europese Commissie haar verschillende strategieën - de Green Deal, de Farm to Fork-strategie en de biodiversiteitsstrategie - nog eens onder de loep nemen, en opnieuw beoordelen vanuit het oogpunt van voedselzekerheid. "We zien nu dat de voedselzekerheid in gevaar kan worden gebracht", zei Wojciechowski, "en we moeten het risico daarop verminderen." Dat betekent volgens hem niet dat de Green Deal dan maar helemaal overboord wordt gekieperd. Sommige elementen uit deze strategie, zoals de braaklegging van landbouwgronden, leiden tot minder productie. Maar zaken zoals biologische landbouw zijn volgens de Eurocommissaris juist wel gunstig. "Soms komt het er bij de boer op neer van 'produceer ik biologisch of produceer ik helemaal niets meer?'" Een uitleg in wat voor situaties die vraag op tafel komt, liet hij helaas achterwege.

Het vraagstuk van voedselzekerheid heeft volgens de commissaris met meer te maken dan productiecapaciteit alleen. Het gaat er bijvoorbeeld ook over hoe kwetsbaar het voedselsysteem is voor aanvallen van buitenaf - bijvoorbeeld over wat er kan gebeuren als grote bedrijven worden geraakt door cyberaanvallen. "Dan is het goed als we een diverser voedselsysteem krijgen met minder grote bedrijven", stelde hij. "En die doelstelling zit ook in Farm to Fork, maar dat gaan we ook opnieuw beoordelen in het licht van voedselzekerheid."