EU-experts herhalen bezorgdheden over voedselzekerheid
In het meest recente rapport over de voedselzekerheid in de EU wijzen experten naar dezelfde struikelblokken als in hun vorig rapport. Om de EU-burgers ten allen tijde te kunnen voorzien van een gevarieerd aanbod aan voeding blijven extreme weersomstandigheden, de magere rendabiliteit van landbouwbedrijven en logistieke knelpunten momenteel grote uitdagingen. Ook de kwetsbaarheid van consumenten met lage inkomens die geen duurzaam en gezond voedsel kunnen kopen, baart de EU-experten zorgen.
Vorige week bracht de werkgroep in de Europese Commissie rond het ‘Europees mechanisme voor paraatheid en respons op voedselzekerheidscrises’ (EFSCM) hun tweede rapport over de actuele toestand van de EU-voedselzekerheid uit. EFSCM werd opgericht in het kader van het Europees noodplan om burgers te kunnen voorzien van “een voldoende en gevarieerd aanbod van veilig, voedzaam, betaalbaar en duurzaam voedsel”. Sinds vorig jaar publiceren de leden, zijnde stakeholders van de Europese voedselketen en experten uit zowel EU-lidstaten als niet-EU-lidstaten, tweejaarlijks een beoordeling hoe zij de voedselvoorziening en voedselzekerheid in de EU percipiëren. De resultaten van het rapport weerspiegelen dus niet noodzakelijk het standpunt van de Europese Commissie.
Uit het rapport blijkt dat de EFSCM-leden grotendeels dezelfde zorgen hebben als het vorige rapport van het najaar van 2023, waarbij het gevoel van urgentie bij sommige bezorgdheden licht is toegenomen. De bekommernissen die de experten opnieuw aanhalen zijn voornamelijk de extreme weersomstandigheden, de afhankelijkheid van import, en de volatiliteit van de landbouwproductprijzen met de blijvende hoge inputkosten. De stakeholders halen ook net zoals vorig jaar de logistieke en transportknelpunten aan. Hierbij verwijzen velen naar de maritieme verstoringen in de Rode Zee waardoor de kosten van containers gestegen zijn, leveringen vertragingen oplopen en er krappe voorraden optreden. Naast de risico’s voor de algemene voedselproductiecapaciteit, uiten stakeholders ook hun bezorgdheden over de uitdagingen die extreme weersomstandigheden met zich meebrengen op vlak van transport. Als voorbeeld worden rivieren met een te laag waterpeil om nog bevaarbaar te zijn aangehaald.
Rendabiliteit onder druk
Een grote bezorgdheid bij de leden is de winstgevendheid van landbouwbedrijven die momenteel onder druk komt te staan door de lagere landbouwprijzen en hoge inputprijzen. Terwijl het gemiddelde EU-landbouwbedrijf de stijgende inputkosten van 2022 en 2023 gecompenseerd zag in de hogere prijzen voor hun producten, is dit voor velen eind vorig jaar omgeslagen. Toen begonnen veel landbouwprijzen weer te dalen, maar bleven de landbouwers worstelen met de hoge inputprijzen en bedrijfskosten waardoor de winstgevendheid begin dit jaar een duik nam. “De concurrerende mondiale omgeving waarin de Europese landbouwbedrijven werken en de stijgende vraag naar voedsel zetten extra druk op de rendabiliteit van de boerderijen”, klinkt het ook nog.
Het rapport merkt op dat deze trend een aanleiding kan zijn voor boeren om zich enkel nog te focussen op winstgevende gewassen, hun productie te verlagen of zelfs volledig uit de sector te stappen. “Daarbovenop is de kans reëel dat de oogsten en opbrengsten dit jaar nog extra uitgesteld zullen worden door de mogelijke negatieve weersontwikkelingen”, laat EFSCM weten. “Al deze elementen zullen een impact hebben op de Europese voedselvoorraden in 2024.”
Betaalbaarheid
Ook de betaalbaarheid van voeding, mede door de ongecoördineerde acties in de voedselketen om dit aan te pakken en de naweeën van de voorbije hoge voedselinflatie, blijkt ook in 2024 een bedreiging te blijven voor de voedselzekerheid van de EU-burgers. “Een probleem dat toenemende spanningen in de voedselketen voedt”, luidt het rapport. “De dalende landbouwproductprijzen eind 2023 en de vertraagde reactie hierop doorheen de hele voedselketen, creëerde in heel Europa spanningen. Deze vertraging en de daarmee samenhangende margeverdeling in de keten toonde de noodzaak aan om de prijsmechanismen nauwlettender in de gaten te houden binnen Europa.”
Ook al stabiliseerde de jaarlijkse voedselinflatie begin 2024, de prijzen blijven momenteel nog steeds hoog in vergelijking met twee jaar geleden. Deze stabilisatie en lichte prijsdaling van sommige producten werd in de eerste helft van 2024 dan ook nog niet gevoeld door consumenten.
Een recente studie van EuroCommerce, de organisatie die de Europese retail- en groothandelssector vertegenwoordigt, toont aan dat er toch een kleine verandering op til is bij de consumenten in de supermarkten. “We zagen eind vorig jaar de dalende trend van aankoopvolumes bij consumenten stabiliseren, alsook zagen we het aandeel van Europese consumenten dat op zoek is naar manieren om geld te besparen bij hun boodschappen licht dalen van 51 procent naar 45 procent. Consumenten met hogere inkomens zijn dit jaar van plan om zichzelf iets meer te verwennen. Er wordt verwacht dat ze in vergelijking met vorig jaar, in mindere mate zullen grijpen naar goedkopere huismerken. Ze willen terug meer biologisch en premium voedsel kopen”, klinkt het in de studie. EuroCommerce benadrukt ook dat het veel verschillen opmerkt tussen de EU-landen onderling en de consumentensegmenten. “Huishoudens met een laag inkomen zullen ook in 2024 nog steeds op zoek gaan naar een zo laag mogelijke prijs.”
De EFSCM-leden laten in hun rapport weten dat lage inkomensgroepen nog steeds ernstige problemen ondervinden op het gebied van betaalbare gezonde en duurzame voeding. In 2022 kon 8,3 procent van de EU-burgers het zich niet veroorloven om elke dag een degelijke maaltijd met vlees, vis of een vegetarische optie te eten. Dit percentage is aanzienlijk hoger (20%) bij consumenten die tegen de armoedegrens leunen.
Andere evoluties om in de gaten te houden
Naast de huidige bezorgdheden haalde het EFSCM-rapport ook nog enkele ontwikkelingen aan die wellicht op langere termijn een invloed kunnen hebben op de voedselzekerheid. Zo werd onder meer het tekort aan arbeidskrachten in de sector vernoemd, maar ook de afhankelijkheid van digitale technologie die in gevaar kan komen in het geval van energie- of netwerkstoringen, en het risico op minder diversificatie van invoer door importeurs met een dominante marktpositie.
Veel EFSCM-leden uitten tot slot ook hun bezorgdheid over de mogelijke impact van de komende verkiezingen in de EU-lidstaten en de VS. “Het nieuwe politieke landschap zal in grote mate bepalend zijn voor het toekomstig EU-beleid en het handelsklimaat, wereldwijd en regionaal in Europa.”
