Commissie wil beschikbaarheid en betaalbaarheid van meststoffen garanderen

De coronacrisis deelde al enkele rake klappen uit aan de meststoffensector, maar de Russische invasie in Oekraïne heeft de situatie helemaal bemoeilijkt. In vergelijking met vorig jaar waren de prijzen voor kunstmeststoffen in september al met 149 procent gestegen. Aangezien ze een niet onaanzienlijk aandeel in de inputkosten voor de boeren vertegenwoordigen - tot 12 procent in de akkerbouw - vormen de prijzen ook voor de landbouw een hele uitdaging.

Om de voedselzekerheid te waarborgen, wil de Europese Commissie de beschikbaarheid en betaalbaarheid van meststoffen garanderen. Ze formuleert hiervoor verschillende acties en richtsnoeren waarmee de lidstaten aan de slag kunnen om de sector te hulp te schieten.

In haar tekst wijst de Commissie naar enkele best practices om landbouwers te helpen hun meststoffengebruik te optimaliseren en hun afhankelijkheid te verminderen en tegelijk de opbrengsten veilig te stellen. Samen met de lidstaten wil ze ook zorgen dat relevante maatregelen zoals plannen voor nutriëntenbeheer, verbetering van de bodemgezondheid, precisielandbouw, biologische landbouw en het gebruik van peulgewassen in vruchtwisselingsprogramma's op grote schaal door landbouwers worden toegepast. De lidstaten moeten ook bij toekomstige herzieningen van hun strategische GLB-plannen kijken naar verdere prioritering en het verhogen van de ambitie van dergelijke maatregelen.

Prioriteit gastoevoer

Daarnaast kunnen lidstaten in hun nationale noodplannen voorrang geven aan de meststofproducenten, wanneer het zou komen tot een gasrantsoenering, zodat de producenten een continue toegang hebben tot aardgas.

Er wordt ook gerichte financiële steun verleend. Het gewijzigde tijdelijke crisiskader voor staatssteun stelt de lidstaten in staat specifieke steun te verlenen aan landbouwers en producenten van meststoffen. Middelen die worden gegenereerd door maatregelen zoals het plafond voor de marktinkomsten van bepaalde elektriciteitsproducenten en de solidariteitsbijdrage kunnen ook worden gebruikt voor nationale steunregelingen. Verder wordt bekeken of het opportuun is gebruik te maken van de landbouwreserve van 450 miljoen euro voor het begrotingsjaar 2023 voor landbouwers die door hoge inputkosten worden getroffen.

De Commissie wil ook werk maken van meer markttransparantie en zal in 2023 een marktobservatorium voor meststoffen opzetten om gegevens over productie, gebruik, prijzen en handel te delen.

Meer organische meststoffen

De vervanging van minerale meststoffen door organische meststoffen moet de afhankelijkheid van de EU van gas en de koolstofvoetafdruk van de sector verminderen. De meststoffenverordening zorgt al voor een betere toegang tot de markt voor meststoffen die gemaakt zijn van afval en groene, circulaire alternatieven voor aardgas. In 2023 wordt ook een actieplan verwacht voor geïntegreerd nutriëntenbeheer om een efficiënter gebruik van nutriënten te bevorderen, rekening houdend met de uitgangspunten van de lidstaten en het actieplan voor nulverontreiniging.

Tot slot heeft de Commissie alternatieve leveranciers van meststoffen benaderd om eerdere leveringen uit Wit-Rusland en Rusland te compenseren. In juli 2022 heeft ze ook voorgesteld de handelstarieven voor ammoniak en ureum, die worden gebruikt voor de productie van stikstofmeststoffen, op te schorten.

Het plan beperkt zich niet alleen tot de EU. Ook wereldwijd wil de Commissie kwetsbare landen ondersteunen om de voedselzekerheid veilig te stellen. Hiervoor worden financiële en samenwerkingsprogramma’s op poten gezet met enkele partnerlanden om zowel de afhankelijkheid van ingevoerde minerale meststoffen als het gebruik van mest te verminderen. Ook de humanitaire voedselhulp vanuit de EU wordt verder opgeschroefd. Die bedroeg dit jaar al meer dan 900 miljoen euro, wat zo’n 55 procent hoger is dan vorig jaar en bijna 80 procent meer dan in 2020.

“One-size-fits-all werkt niet”

Europees parlementslid Tom Vandenkendelaere (cd&v) vraagt zich af of dit plan doortastend genoeg is. “Het is goed dat de Commissie de nadruk legt op het verzekeren van gastoevoer voor de meststofsector, de uitzonderlijke versoepeling van de regels inzake staatssteun en het doorsluizen van de winsten uit de nieuwe energiemaatregelen naar de landbouw. Maar ze legt onvoldoende alternatieven op tafel om de slinkende voorraden aan meststof te vervangen, terwijl het Europees Parlement al maanden vraagt om renure, kunstmest van dierlijke oorsprong, toe te laten. De huidige technologie laat toe dat dit kan zonder negatieve impact op de omgeving”, stelt hij.

Hij vindt het wel positief dat de Commissie hiervoor na herhaaldelijke oproepen de deur op een kier zet. “Maar ik had gehoopt op concrete voorstellen. Immers laat het gebruik van zogenaamde renure-producten, die in de feiten verwerkte dierlijke mest zijn, toe dat de kringloop op een landbouwbedrijf kan gesloten worden. Bovendien vermindert het gebruik van ‘eigen’ mestproducten onze afhankelijk van landen als Rusland op vlak van kunstmest. De Europese Commissie verwijst ten slotte andermaal naar de strategische GLB-plannen, wat geen bodemloze put is voor alle uitdagingen waar de landbouw voor staat en de doelstellingen die men wil behalen onder de Farm-to-Forkstrategie. Ons vermogen om nieuwe uitdagingen het hoofd te bieden en de huidige crisis waar we ons in bevinden door de Russische invasie in Oekraïne, verplicht ons om gerichte oplossingen te vinden in plaats van terug te vallen op een 'one-size-fits-all' strategie."