Spaans vonnis koppelt vervuiling landbouw aan schending recht op leven, mogelijk precedent voor Vlaanderen?
nieuwsVoor het eerst in Europa heeft een Hooggerechtshof geoordeeld dat het niet naleven van milieudoelstellingen in de landbouwsector in strijd is met het fundamentele mensenrecht op leven. Het ging om een Spaanse zaak waarbij mest van veehouderijen in de waterlopen terechtkwam en het drinkwater vervuilde. “Ik zie verschillende manieren waarop dit arrest als precedent kan dienen in Vlaanderen”, zegt Dries Verhaeghe van milieuorganisatie Dryade.
In Spanje is de regionale overheid van Galicië veroordeeld omdat er decennialang een gebrek aan controle was op lozing van mest in waterlopen. De rechtbank beschuldigt de Galicische regering ervan dat ze de regels voor bescherming van grondwaterkwaliteit, het milieu en volksgezondheid heeft geschonden. “De overheid stond een buitensporige toename van grote veeteeltbedrijven toe, zonder rekening te houden met de milieurisco’s”, leest de uitspraak. Vervolgens was de overheid nalatig in het treffen van maatregelen nadat ze op de hoogte gesteld was van de situatie in 2011. Hierdoor vormden zich mestmassa’s op de bodem van onder andere een lokaal stuwmeer en de openbare watervoorzieningen. “Dit veroorzaakte een milieuverzadiging die het ecosysteem niet kon dragen, met schade aan milieu en gezondheid tot gevolg”, aldus de rechter.
Samen met een consumenten- en milieuorganisatie daagden de buurtbewoners de regionale overheid voor de rechter. Die oordeelde deze maand dat de Galicische overheid artikel 2 en 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) heeft geschonden. Artikel 2 beschermt het recht op leven, artikel 8 het recht op privé en gezinsleven. Hoewel milieuschendingen al vaker aan mensenrechten werden gelinkt, is het de eerste keer dat een rechter expliciet oordeelt dat het recht op leven is geschonden door een vervuiling veroorzaakt door de landbouwsector.
Betekenisvol precedent
Dries Verhaeghe van milieu-ngo Dryade ziet in het arrest ook parallellen met Vlaanderen. “In Spanje maakte een consumentenorganisatie deel uit van de eisende partij. Dat vond ik opvallend”, zegt hij. “Ook bij ons bevatten waterlopen te veel nitraat. Dat wordt er wel uitgefilterd om drinkwater te produceren, maar de kosten belanden bij de gebruiker, niet bij de vervuiler.”
Daarnaast wijst hij op de aanwezigheid van TFA, de kleinste keten in de PFAS-familie, in Vlaamse waterwinningsgebieden. “TFA laat zich niet uit het water filteren. Dit roept net als in de Spaanse zaak vragen op over gezondheidsrisico’s en het recht op leven”, vertelt hij.
Beide gevallen draaien om drinkwater, maar volgens Verhaeghe kan de impact van het Spaanse arrest verder reiken. Het zou ook gebruikt kunnen worden om de bredere link te leggen tussen milieuschade en het recht op leven. “Alles hangt natuurlijk af van de juridische onderbouw. Bij drinkwater is die link evident: toegang tot zuiver drinkwater is een mensenrecht. Voor het klimaat ligt dat minder rechtlijnig, maar er zijn intussen tal van studies die aantonen dat de achteruitgang van klimaat en biodiversiteit ernstige gevolgen heeft voor de levenskwaliteit van de mens.”
Vergunningstop en onmiddellijke maatregelen
De uitspraak houdt in Spanje uiteindelijk een vergunningenstop in voor nieuwe bedrijven of uitbreidingen van bestaande veehouderijen in de betreffende regio. De overheid wordt ook verplicht om onmiddellijk “alle nodige maatregelen te nemen die nodig zijn om een einde te maken aan de aantasting van het milieu”. Zo zal ze onder meer schoon en veilig drinkwater moeten kunnen garanderen. De uitspraak is echter nog niet definitief, er kan nog in beroep gegaan worden.
Bron: Eigen berichtgeving / El Pais
