Hoge concentraties TFA in brood: ngo’s slaan alarm, voedingssector sust
nieuwsEuropese en vooral Belgische broden en graanproducten bevatten hoge concentraties van de chemische stof trifluorazijnzuur (TFA), een afbraakproduct van PFAS. Dat stellen Bond Beter Leefmilieu (BBL) en PAN Europe op basis van een steekproef. De studie nam 66 graanproducten uit 16 Europese landen onder de loep. De meeste waren aangekocht in de reguliere supermarkt. Drie van de vier geteste graanproducten uit België staan in de top tien van zwaarst besmette stalen uit de steekproef. Fevia, de federatie van Belgische voedingsbedrijven, benadrukt intussen in een reactie dat de producten op de Belgische markt veilig zijn voor de consument.
PAN heeft in liefst 54 van de 66 geteste producten TFA ontdekt. Vooral Belgische broden komen slecht uit de test. Drie van de vier geteste Belgische producten, een volkorenbrood, een kramiekbrood en een breughelbrood, scoren bij de slechtste van de klas, met TFA-waarden die twee tot meer dan vier keer hoger liggen dan het Europese gemiddelde. Het volkorenbrood scoorde het slechtst, met een TFA-gehalte 340 microgram per kilo. Dit is het op één na hoogst aangetroffen gehalte, na Ierse ontbijtgranen die 360 microgram per kilo bevatten.
De federatie van Belgische voedingsbedrijven Fevia zegt zich bewust te zijn van de "maatschappelijke uitdaging rond PFAS", en betreurt tegelijk dat PAN Europe "met dit onderzoek ongerustheid creëert". "Het is jammer dat de bevolking onnodig wordt verontrust op basis van een zeer beperkt onderzoek, naar een stof waarvoor op dit moment door regulatoren geen drempelwaarden zijn geformuleerd", klinkt het.
Wat is TFA?
TFA wordt gebruikt als proceshulpstof in onder meer de farmaceutische sector en bij de productie van verf en werkkledij. De stof ontstaat ook als bijproduct wanneer aircogassen in auto’s in de atmosfeer afbreken of wanneer fluorhoudende gewasbeschermingsmiddelen afgebroken worden in de bodem. TFA breekt niet af in het milieu en bleef lange tijd grotendeels onopgemerkt, omdat het om een zeer kleine PFAS-verbinding gaat. Recente studies tonen aan dat de kleine stof inmiddels wijdverspreid in het milieu aanwezig zou zijn.
Omdat Europa geen MRL’s (maximale residulimieten) heeft vastgelegd voor TFA, vindt PAN Europe dat men de standaard-MRL van 0,01 milligram per kilo zou moeten hanteren. Maar die wordt dus niet gehaald. Hoewel er ook best wat bezorgdheid is omtrent TFA in kraanwater, zijn deze gehaltes klein bier met wat de studie heeft aangetroffen. De gemiddelde aangetroffen hoeveelheid TFA is 107 keer meer dan wat men gemiddeld in kraanwater aantreft.
"Het is onaanvaardbaar dat deze stoffen op onze velden worden gespoten, terwijl ze onze bodem, water, natuur en voedsel vervuilen, en de biodiversiteit en gezondheid schaden", zegt Kristine De Schamphelaere, beleidsmedewerker bij PAN Europe. Uit eerdere onderzoeken bleek al dat 75 procent van het flessenwater in België sporen van TFA bevat. Ook Vlaamse wijn en eieren van hobbykippen kunnen PFAS bevatten.
Wat is PFAS?
PFAS is een verzamelnaam voor meer dan 10.000 verschillende chemicaliën die water, vet en vuil afstoten. Daarom worden ze vaak gebruikt in consumentenproducten en industriële toepassingen. PFAS zijn echter ook schadelijk voor mens en omgeving. De "forever chemicals" zijn in zowat alle Belgische waterlopen aangetroffen, over heel Europa zijn meer dan 23.000 sites ermee vervuild.
PAN Europe pleit voor een onmiddellijke ban op alle gewasbeschermingsmiddelen die PFAS bevatten. De cijfers over de herkomst van PFAS verschillen echter sterk. Een Belgische overheidsstudie uit 2023 toont dat gewasbeschermingsmiddelen verantwoordelijk zijn voor vijf procent van het PFAS-volume, maar andere studies tonen heel andere verhoudingen.
Eerder bij VILT stelde Peter Jaeken van gewasbeschermingsmiddelenorganisatie Belplant dat het gebruik en risico van de meest risicovolle gewasbeschermingsmiddelen net fors gedaald zijn het afgelopen decennium. “België streeft naar een halvering van gebruik en risico tegen 2030”, zegt hij. “We zijn goed op weg om dit te halen. Het vergt inspanningen, maar die zijn noodzakelijk en de sector neemt zijn verantwoordelijkheid op.”
BBL roept de Vlaamse en federale regeringen opnieuw op tot actie. "We verwachten dat minister Jean-Luc Crucke (Les Engagés) voortgang maakt met een nationaal uitfaseringsplan", aldus Heleen De Smet van BBL. "Op Vlaams niveau kan minister Brouns (cd&v) al een verbod op pesticiden met PFAS doorvoeren."
Eind oktober vroegen de Vlaamse meerderheidspartijen nog dat de Vlaamse regering voor 1 januari op de proppen komt met een strategisch plan dat het drinkwater moet beschermen tegen onder meer PFAS. Het Europese parlement en de lidstaten kwamen in september nog tot een akkoord om vervuilende stoffen als PFAS terug te dringen in het grond- en oppervlaktewater.
Hoe representatief is de studie?
Wel rest de vraag hoe representatief de studie is voor Europese graanproducten in hun geheel. De studie berust op 66 staalnames en trekt op basis daarvan conclusies voor heel Europa. PAN Europe noemt de steekproef "een eerste aanzet" om inzicht te krijgen in de verontreiniging van graanproducten met TFA. “De geografische breedte, de verscheidenheid aan geanalyseerde graansoorten en de consistentie van de bevindingen – wijdverbreide verontreiniging, verhoogde gemiddelde concentraties en frequente detecties in alle regio's – maken de resultaten zeer indicatief voor een structureel EU-breed probleem", aldus de actiegroep.
Bron: Eigen berichtgeving
