Van slalomparcours naar snelweg? Experten reiken 140 voorstellen aan voor vlottere vergunningen
nieuwsEen expertencommissie heeft een advies klaar voor Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) en minister van Omgeving Jo Brouns (cd&v) om weer vaart te krijgen in de Vlaamse vergunningverlening. Volgens de experten moet de Vlaamse regering wieden in overtollige regels en beroepsprocedures inkorten.
Al in het regeerakkoord noemde de Vlaamse regering rechtszekere en robuuste vergunningen een prioriteit. Al snel werd een commissie opgericht met daarin experts en vertegenwoordigers van de overheid, de academische wereld en de rechterlijke macht. Mark Andries, administrateur-generaal van VLAIO, werd gevraagd om de commissie voor te zitten en tegen september met een rapport te komen met concrete aanbevelingen. Ook het middenveld werd daarbij geconsulteerd.
45 adviezen en 140 concrete voorstellen
Dat rapport is nu klaar en bevat 45 adviezen en meer dan 140 concrete voorstellen die als doel hebben om vergunningstrajecten korter, soepeler en robuuster te maken. We lichten er een aantal uit die voor de vergunningverlening in de land- en tuinbouwsector relevant zijn.
Meer aandacht voor het voortraject
Vóór een vergunning wordt ingediend, heeft de aanvrager van de vergunning recht op vooroverleg zodat hij of zij beter geïnformeerd wordt en ingelicht wordt over wat essentieel is bij de aanvraag. Er zou tijdens de procedure ook ruimte moeten komen voor een pauze of bemiddeling.
Niet-bindende en constructievere adviezen
In een vergunningstraject moeten vaak allerlei overheidsinstanties advies geven. Denk daarbij aan het Agentschap Natuur en Bos en het Agentschap Landbouw en Zeevisserij. Volgens de expertencommissie moeten die adviezen “ondubbelzinnig” een niet-bindend karakter krijgen omdat ze nu vaak wel aanzien worden als bindend. De commissie wil ook komaf maken met ‘gunstig’ of ‘ongunstig’ als advies, een advies moet constructiever geformuleerd worden zodat duidelijk wordt waar het schoentje knelt en hoe het beter kan.
Het algemeen belang
De commissie wil ook decretaal verankerd zien dat overheden rekening houden met de maatschappelijke, economische of sociale meerwaarde van een project en dat afwegen tegen eventuele particuliere belangen. Deze zogenaamde “integrale maatschappelijke afweging” lijkt alvast in de smaak te vallen bij Diependaele en Brouns.
Weg met soft law
Daarnaast viseert de expertencommissie ook wat ze zelf ‘soft law’ noemt: standaarden, richtlijnen en visies die geen kracht van wet hebben, maar die wel vaak gebruikt worden om vergunningsaanvragen tegen te houden.
Inperking van de beroepsmogelijkheden
De beroepsmogelijkheden moeten worden ingeperkt, zo luidt een ander advies. Beroep zou alleen mogen aangetekend worden door wie in een voorafgaand openbaar onderzoek bezwaar heeft geuit. Verenigen die beroep willen aantekenen, denk daarbij aan milieuorganisaties zoals Dryade, zouden moeten aantonen dat ze een rechtstreeks belang hebben in de zaak. De experten willen hiermee “een halt toeroepen aan de bestaande praktijk van zogenaamde ‘strategische procedures’ die erop gericht zijn om het beleid te sturen of te beïnvloeden”. Volgens De Standaard impliceert dit dat een stikstofarrest niet meer mag gericht mag aangevallen worden. Wie dat wel doet, zou een geldboete riskeren.
Probleemoplossende Raad voor Vergunningsbetwistingen
De vernietiging van een vergunning bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen zou de uitzondering moeten zijn. De experten willen dat de raad “probleemoplossend zoekt naar een finale geschillenbeslechting”. Nieuwe argumenten zouden niet meer mogen aanvaard worden in een geschil voor de Raad van Vergunningsbetwistingen. Dat zou enkel mogen gebeuren op basis van argumenten die eerder in de vergunningsprocedure naar voor zijn gekomen. Ook zouden alle argumenten in één keer moeten behandeld worden, om zo tijdswinst te boeken. De doorlooptijd bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen zou moeten ingekort worden van twaalf naar negen maanden.
Soepeler standstill-principe
De commissie vraagt ook dat het standstill-principe soepeler wordt. Dit principe bepaalt dat overheden bepaalde grondrechten niet mogen terugschroeven. Zeker inzake milieurecht is dat belangrijk omdat het bepaalt dat een nieuwe beslissing van de overheid het leefmilieu niet mag doen achteruitgaan. De experten vernoemen hierbij expliciet kwetsbaar erkend VEN-gebied, zo meldt De Standaard. Volgens hen zou alleen “betekenisvolle” aantasting een probleem mogen zijn in plaats van “elke” aantasting zoals het vandaag is.
Van advies naar conceptnota
Op 17 oktober wil minister-president Diependaele de eerste concrete resultaten boeken. Tegen dan wil hij de adviezen herwerken tot een conceptnota die voor de Vlaamse regering de leidraad zou worden om de omslag in het vergunningenbeleid te maken. Dat wordt nog een hele uitdaging, want veel elementen uit het rapport zijn al jaren bekend, maar tot nu toe bleek het niet evident om dit om te zetten in aangepast beleid.
Boerenbond: "Nood aan snelle omzetting naar de praktijk"
Boerenbond reageert positief op de voorstellen van de expertencommissie, maar wacht de praktijktoets af. “Dit is een gedegen werkstuk, dat nu snel in de praktijk moet worden omgezet. Het gebrek aan rechtszekerheid beknot momenteel de toekomst van onze landbouwsector”, zegt voorzitter Lode Ceyssens. “We zijn hoopvol, maar de praktijktoets zal uitwijzen dat dit geen dode letter op papier blijft. Momenteel zitten onze boeren in de grootste onzekerheid, waardoor het voor hen ook onmogelijk is om verder te verduurzamen. Zo moeten bijvoorbeeld rundveehouders tegen het einde van dit jaar vijf procent stikstof reduceren, maar de toepasbare technieken veranderen of blijven uit. Het mag niet blijven bij enkel verbeteringen in de procedure, maar ook het stikstofkader moet aangepast worden. Het is nu tijd voor actie.”
Voka: "Bevat noodzakelijke paradigmaverschuivingen"
Ook Voka ziet in het advies een "gedegen werkstuk" met "quick wins" en "noodzakelijke paradigmaverschuivingen". “Het bevat de kern van de grondige hervormingen die het Vlaams vergunningenbeleid nodig heeft om te komen tot een voorspelbare en rechtszekere vergunningverlening voor alle sectoren", zegt de werkgeversorganisatie in een reactie. "Het is cruciaal dat de regering dit advies snel en gericht omzet in regelgeving", zegt gedelegeerd bestuurder Frank Beckx.
Bouwsector: "Eindelijk klinkt er hoop"
Ook de sectorfederaties van de bouw- en vastgoedsector en de architecten reageren positief op het eindrapport. "Eindelijk klinkt er hoop: de commissie nam de bezorgdheden uit het werkveld ernstig en schuift concrete voorstellen naar voor die de vergunningsprocedures sneller, eenvoudiger en robuuster moeten maken", zeggen Embuild Vlaanderen, Bouwunie, BVS, en NAV in een gemeenschappelijk persbericht.
Ze roepen de Vlaamse regering op om onmiddellijk met de voorstellen aan de slag te gaan. En er blijven nog "twee werven" over die aangepakt moeten worden. Zo bepleiten de lobbygroepen om de "veelheid aan regelgevingen en verordeningen en de versnippering van bevoegdheden" aan te pakken. Ook vragen ze een doorgedreven digitalisering van het bouw- en vergunningenproces.
Unizo: "Advies komt geen dag te vroeg"
Volgens Unizo komt dit advies “geen dag te vroeg”. “Het aantal vergunningsaanvragen in de bouw en industrie staat op een historisch dieptepunt”, klinkt het. “Vandaag is ons vergunningenbeleid een slalomparcours vol haarspeldbochten”, zegt gedelegeerd bestuurder Bart Buysse. Volgens hem krijgt de Vlaamse regering een stevige gereedschapskist aangereikt met dit rapport om dat parcours terug recht te trekken. Hij raadt aan om “het ijzer te smeden terwijl het heet is”.
BBL: “Teruggekatapulteerd naar tijd van Daens”
Bond Beter Leefmilieu is dan weer totaal niet te spreken over het rapport van de expertencommissie. “Beroepsmogelijkheden dienen beknot te worden, vergunningen moeten minder gebonden worden aan adviezen, er moeten minder bindende voorwaarden erkend worden bij projecten en als klap op de vuurpijl riskeren burgers die de wet inroepen, geldboetes te krijgen”, somt de milieuorganisatie de grootste struikelblokken op.
“Met deze kortzichtige suggestie om de gezondheid van burger en omgeving uit het debat te weren, riskeren we teruggekatapulteerd te worden naar de tijd van Daens”, aldus beleidscoördinator Benjamin Clarysse. Hij wijst erop dat het stikstofarrest er juist is gekomen omdat de overheid haar eigen wetgeving niet volgt bij het afleveren van vergunningen. “Checks and balances blijven nodig. Dat is de rode draad bij alle bedreigingen voor gezondheid en omgeving, of het nu om PFAS, klimaat of water gaat. Inspraakmogelijkheden beknotten opent de deur voor nieuwe schandalen, in plaats van ze te vermijden."
Groen: "Open ruimte zal aangetast worden"
Ook Groen reageert bezorgd op het rapport. Het viseert onder meer het “integrale maatschappelijke afwegingskader”. Volgens Vlaams parlementslid Mieke Schauvliege betekent dit in de praktijk dat “de politiek vrij mag bepalen wat maatschappelijk verantwoord is”. “Onze vrees is dat de open ruimte verder zal worden aangetast. We hebben minder beton nodig, niet meer. Het belangrijkste principe van de bouwshift ligt onder vuur”, stelt ze.
Volgens Schauvliege leest het rapport als een catalogus van maatregelen waar de regering uit kan kiezen. "In het rapport zitten goede maatregelen, (...) maar er zitten ook veel zorgwekkende voorstellen die het Vlaams omgevingsbeleid compleet uithollen. Onder het mom van vereenvoudiging wordt de bescherming van ons milieu op het spel gezet. Soepeler vergunnen kan, maar het doel moet zijn om kwaliteitsvollere projecten te vergunnen. Dat is hier allerminst het geval."
Bijzonder zorgwekkend vindt Schauvliege de aantasting van het standstill-principe, een hoeksteen van het Europese milieurecht. "Door dit uit te hollen, verliezen we een cruciale bescherming. Dit is ronduit een ramp voor de milieubescherming in Vlaanderen."
Bron: Belga / De Standaard / De Tijd / eigen berichtgeving
